Халықтың экологиялық сауаттылығын көтеру мәселесі, табиғат игілігін шамадан тыс тұтынуды, қоршаған ортаның жаппай ластануын ескерсек, әсіресе республиканың тұтас аумағының алуан түрлі табиғатын, соның ішінде бірегей экожүйелерін, Отанымыздың алуан түрлі бай флорасы мен фаунасын сақтау тұрғысында - қазіргі уақыттағы маңызды міндет болып отыр.
Осы мақалада біз ел тұрғындары арасында экологиялық мәдениетті дамытуға негіз бола алатын негізгі компоненттердің кейбір нұсқаларын атап өтеміз.
Ерекше көңіл бөлуді қажет ететін бірінші және маңызды бөлігі – халықтың білімі мен хабардарлығы. Мектептердегі, университеттердегі және бұқаралық іс-шаралар арқылы білім беру бағдарламаларымен қоршаған орта мәселелері туралы хабардарлықты арттыру ісіне - экологиялық тақырыпты оқу жоспарларына біріктіруді, дәрістер мен семинарларды ұйымдастыруды, бұқаралық ақпарат құралдары, әлеуметтік желілер, мәдени іс-шаралар және өнер арқылы ақпарат таратуды, соның ішінде қоршаған ортаны сақтаудың маңыздылығын және адам мен табиғат арасындағы байланысты көрсететін фильмдер, кітаптар, көрмелер және басқа да іс-шаралар жасауды жатқызуға болады.
Экологиялық тұтыну жауапкершілігін қолдау экологиялық таза өнімдер мен технологияларды насихаттауды, сондай-ақ тұрақты өмір сүруді ынталандыруды қамтиды. Бұл шараларды бір реттік материалдарды пайдалануды азайту, баламалы энергия көздеріне көшу және қоғамдық көлікті пайдалануға ынталандыру арқылы жүзеге асыруға болады.
Бұл жөнінде ECO Network жобасының басшысы Евгений Мухамеджанов былай дейді:
Кез келген экологиялық бастама ең алдымен азаматтардың бастамасына, мемлекет құратын ережелерге және барлық қатысушылар орындайтын регламенттерге негізделген. Яғни, халықтың экологиялық мәдениеті мен сауаттылығын арттыру үшін қандай да бір акцияны экологиялық деп атап, оны жалпыұлттық деңгейде жариялау жеткіліксіз. Яғни, бүгінгі таңда бізге жетіспейтін бірінші нәрсе-Инфрақұрылым туралы жалпы хабардарлық, яғни адамдардың 99%-ы елде қайта өңдеу кәсіпорындарының бар екенін білмейді. Екіншіден, инфрақұрылымның өзінің сауатты ұйымдастырылуы да өте маңызды, яғни, ойланып көріп, қоқысты сұрыптауға қатысқысы келген адам оны оңай пайдалана алуы қажет, ал қазіргі уақытта бұл олардың бизнесі емес болса да, бәрін қоқыс шығаратын компанияға жауып жатыр. Міне, сондықтан да фаза-фазаға бөлген және экология кодексінде айтылған қалдықтарды басқару сатысын құрған дұрыс. Біздің алдымызда тұрған бірінші міндет – қоқыс жиналуын болдырмауды енгізу, онсыз басқа жұмыстың бәрінің мән жоқ. Яғни, мәдениеттің мәні - адамды қоқыс жинаудан тию.
Экологиялық ұйымдардың, волонтерлік топтардың және экологиялық мәселелерді шешуге бағытталған басқа да бастамашыл топтардың қызметін қолдау және дамыту да маңызды рөл атқарады. Бұл қоршаған ортаны қорғау жобаларын қолдау үшін қорлар мен гранттар құруды қамтуы мүмкін. Бұл өз кезегінде қоршаған ортаны қорғау саласындағы заңнаманы нығайтуды және оны қатаң сақтауды ынталандырады. Оған жаңа экологиялық заңдар мен нормативтерді әзірлеу мен енгізу, сондай-ақ бұзушыларды жазалау шараларын күшейту кіреді.
Жоғарыда сипатталған барлық бастамаларды іске асыру үшін ҚР Президенті Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаевтың тапсырмасына сәйкес Экология және табиғи ресурстар министрлігі 2021-2025 жылдарға арналған "Жасыл Қазақстан" ұлттық жобасын әзірледі.
Жобаның мақсаты халық үшін қолайлы өмір сүру ортасын қалыптастыру және экологиялық жағдайды жақсарту болып табылады, оның ішінде: атмосфералық ауаның сапасын жақсарту, өндіріс және тұтыну қалдықтарымен тиімді жұмыс істеу, суды тиімді және ұқыпты пайдалану, Балқаш көлі мен Солтүстік Арал теңізінің экожүйелерін сақтау, жануарлар мен ихтиофаунаның сирек кездесетін және құрып кету қаупі төнген түрлерінің санын көбейту арқылы биологиялық әртүрлілікті сақтау, сондай-ақ ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құру, жасыл желектер алаңын ұлғайту, халықты табиғат пен жануарлар әлеміне ұқыпты қарауға насихаттау, сондай-ақ халықтың экологиялық санасын жаңғырту.
"Жасыл Қазақстан" бағдарламасын іске асырудан басқа, республика көлемінде тұрақты негізде таза энергия және тұрақты даму саласындағы инновациялық технологияларды қолдауға бағытталған конкурстар мен бағдарламалар өткізіледі. Соның бірі "Халықаралық жасыл технологиялар және инвестициялық жобалар орталығы" КЕАҚ іске асырып жатқан Global Cleantech Innovation Programme (GCIP) бағдарламасы болып табылады.Бағдарламаның негізгі мақсаттары мен бағыттарына тәлімгерлік арқылы "жасыл" стартаптарды қолдау, акселерациялық бағдарламаларды іске асыру қатысушыларға өз идеяларын коммерциялық табысты өнімдерге айналдыруға көмектесу, сондай-ақ қатысушылардың таза технологиялар мен тұрақты бизнес саласындағы біліктілігі мен құзыреттілігін арттыруға бағытталған білім беру бағдарламалары мен тренингтер өткізу кіреді.
Жоғарыда сипатталған және өзге де экологиялық бағдарламалар мен бастамалар халықтың экологиялық мәдениетінің деңгейін арттыруға сөзсіз оң әсер етеді, алайда кез келген экологиялық бағдарламалар мен бастамаларды табысты іске асыру үшін мемлекеттік органдар, қоғамдық ұйымдар, бизнес-сектор және азаматтық қоғам тарапынан кең қолдау көрсетілуі қажет екенін назарға алған жөн.
Абудов С. «Халықаралық жасыл технологиялар және инвестициялық жобалар орталығы» КЕАҚ баспасөз қызметі.
