Трамптың жеңіске жетуінің себептері:
Дональд Трамптың сайлаудағы жеңісі бірнеше маңызды факторларға байланысты болды. Харрис пен Бидэн әкімшілігіне қарсы айтылған басты сындар экономикалық жағдай, инфляцияның жоғарылауы және көші-қон мәселелері болды. АҚШ-тағы инфляция деңгейі соңғы жылдары айтарлықтай өсіп, көпшілікке әсер етті. Харрис әкімшілігінің бұл мәселелерді реттеу әдістеріне көптеген сайлаушылар сенімсіздікпен қарады, ал Трамп экономикалық өсімді қалпына келтіру және инфляцияны төмендету туралы нақты уәделер берді
Тағы бір маңызды фактор - сайлау науқанындағы негізгі тақырыптар. Трамп әкімшілігі кезінде миграциялық шектеулер мен қауіпсіздік шараларын күшейтуді уәде етті, ал ол әсіресе республикашыл сайлаушылар үшін маңызды. Демократиялық партияның позициялары әлеуметтік саясатқа басымдық берсе де, АҚШ-тың ауылдық және өндірістік аймақтарында бұл жеткіліксіз болды. Сайлау кезінде әлеуметтік желілерде тараған Трампты қолдайтын қарама-қайшы мәліметтер оның танымалдылығын арттыруға көмектесті
Сайлаудың әділдігі туралы күмәндер:
Трамптың жеңісіне байланысты кейбір топтар сайлаудың әділдігіне қатысты сұрақтар туғызды, әсіресе дауыс санау процедураларына және дауыс беру процестерінің жаңа ережелеріне байланысты. Кейбір сарапшылар, соның ішінде демократиялық партия өкілдері, сайлаудың технологиялық құралдар арқылы манипуляцияға ұшырауы мүмкін деп алаңдады. Дегенмен, тәуелсіз бақылаушылар мен халықаралық ұйымдар сайлау әділ өткізілгенін мәлімдеді, әрі қарай күмән тудырмады
Трамптың билікке келуі АҚШ үшін қаншалықты пайдалы?
Трамптың саясаты АҚШ экономикасына әсерін тигізуі мүмкін. 2024 жылы ол инфрақұрылымды дамыту, мұнай мен газ өндірісін күшейту, сауда қатынастарын қайта қарау және көші-қон ережелерін қатаңдату жоспарын жариялады. Көптеген экономистер бұл жоспарлардың қысқа мерзімде экономикалық өсімге әкелетінін, бірақ ұзақ мерзімді әлеуметтік тәуекелдерді туғызуы мүмкін екенін ескертті. Бұрынғы әкімшілік тәжірибесіне сүйене отырып, ол ел ішінде өнеркәсіпті жандандыруға бағытталған стратегияны күшейтуге тырысуы мүмкін
Ресей мен Украина арасындағы соғысты тоқтата ала ма?
Трамп Ресей мен Украина арасындағы қақтығысты бейбіт жолмен шешуге тырысатынын айтқанымен, оның бұл уәдесі қалай орындалатыны белгісіз. Ол НАТО мен еуропалық елдермен қарым-қатынасты қайта қарастырып, Ресеймен тікелей келіссөздер жүргізуді ұсынды. Дегенмен, көптеген сарапшылар Трамптың мұндай дипломатиясының нәтиже бермеуі мүмкін екенін ескертті, себебі оның Ресейге қатысты икемді саясаты Украинаға қарсы болуы ықтимал және бұл жаһандық саясатқа әсерін тигізуі мүмкін
Қазақстан үшін Трамптың билікке келуі қандай салдарлар әкеледі?
Трамптың Қазақстанға әсері оның Орталық Азиядағы және жалпы посткеңестік елдерге қатысты ұстанымдарына байланысты болады. Ол АҚШ-тың стратегиялық қызығушылығын Азия-Тынық мұхиты аймағына бағыттауға ниеттеніп, Орталық Азияда ықпалын әлсіретуі мүмкін. Бұл жағдайда Қазақстан өзіне жақын мемлекеттермен, әсіресе Ресеймен тығыз ынтымақтастық орнатуға мәжбүр болады. Сонымен қатар, АҚШ-тың сауда-саттық шектеулерінің қатаңдауы Қазақстанға экономикаға әсер етуі мүмкін.
Қазақстандық саяси сарапшылардың пікірінше, АҚШ-тағы президент сайлауы және мұнай бағасының құлдырауы Қазақстан экономикасына бірқатар қиындықтар әкелуі мүмкін. Саясаттанушы Дамир Кушенов мынадай пікір білдірді: "қазіргі кездегі мұнай бағасының құлдырауы және АҚШ пен Қытай арасындағы шиеленістің күшеюі Қазақстанның мұнай экспорты мен ұлттық валютасына қысым жасауы мүмкін" дегенді атап өтті.
Егер мұнай бағасы төмендеп, доллармен бағаланатын кірістер азайса, бұл бюджеттік теңгерімге әсер етуі әбден ықтимал.
Ал, тағы бір пікір иесі экономист Рамазан Доссовтың айтуынша, Дональд Трамптың қайта сайлануы АҚШ-тың мұнай өндірісін арттыру ұсынысын көбейтеді, бұл жаһандық бағалардың төмендеуіне алып келуі бек мүмкін. ОПЕК елдері, оның ішінде Қазақстан да, нарықтағы тепе-теңдікті сақтап қалу үшін өндірісті азайтуға мәжбүр болуы мүмкін, алайда бұл шаралар ұсыныстың айтарлықтай артуын өтей алмауы әбден ықтимал.
Бұған қоса, Қазақстанның ұлттық валютасы – теңге мұнай бағасына тікелей тәуелді болғандықтан, оның тұрақтылығы мұнай бағасымен байланысты өзгереді.
Мұрат Кастайев бүй дейді:
Дональд Трамптың қайта сайлануы АҚШ-тағы ішкі және сыртқы саясатына үлкен өзгерістер әкелуі мүмкін. Оның әкімшілігінің қадамдары АҚШ үшін экономикалық және стратегиялық тұрғыдан тиімді болуы ықтимал, бірақ ұзақ мерзімді әлеуметтік және жаһандық әсері түсініксіз. Қазақстанға әсері аймақтық саяси теңгерімдерге және АҚШ-пен экономикалық байланыстарға қатысты болады.
