«Апа». Қазақ туған анасын «апа» деп атайтын... Күні кешеге дейін. Қазір жаппай «мама» болды. Қазақтың байырғы және бүгінгі де тілінде «маманың» негізгі мағынасы – емшек. Және жай ғана емшек емес, сүті мөлдектеген, ырысты емшек. «Мен – сәби, мейірімді ана құшағында, – Ақ мамасын сүйемін, құшамын да», – деп жазған Сұлтанмахмұт. Сүтті, берекелі ақ беретін үлкен бие – «мама бие», сиыр – «мама сиыр». Сөйтіп, ел-жұртың орнында тұрғанда, «апа» атауы архаизмге айналды. Бүгінгі баланың анасы – «мама» болып шықты. Ұлттық бейнеден айрылудың әдеткі, ең жеңіл көрінетін бір ғана куәлігі. (Менің өзімнің алты балам туған шешелерін «апа» деп атап келеді, сондай-ақ алыс шет елде дүниеге келген, өсіп, алды бойжетіп, ержетіп, шалғайда күн кешіп жатқан төрт немерем де, аналарын «апа» дейді, бәлкім, бұл келінім қазақтағы ең соңғы «апа» болып шығуы да.) Әкенің «папа» болып кеткенін айтпай-ақ қояйық (біздің әулетте «көке»). Мұның бәрі аз болғандай, «апамен» қоса «әже» атауы да ұмытылды. Бұл, сүйкімсіз, қартамыш көрінген «әже» сөзін мағынасы өзгеріп, қайта туған «апа» алмастырыпты. Бүгінгі қала қазағы, зиялы саналатын қауымның балалары әжелерін «апа» деп атайды. «Папалары» өздерінің туған шешесін «апа» деді ғой, сол ретпен. Күнделікті қолданыста ғана емес, баспасөзге де сыналай еніп кеткенін көрдік: «аталар мен апалар» деп әдемілейді көпшілік жазармандар. Бұл турасында біз, осыдан, шамасы бір мүшел, әлде он бес жыл бұрын «Атасы келінін...» деген мақала шығарыппыз. Одан ештеңе өзгерген жоқ. Өйткені бұл жаңарған «апа» ескілікті «әженің» орнын басқанына, кемі қырық жыл болды. Мәселен, біздің «Болезнь Боткина» деген әңгімемізде «көке» мен «апа» бар еді – «папа» мен «мама» ғой, көпшілік журналда көркемделіп шыққанда, денсаулығы тексерілмек кішкентай қыздың қасында жас жігіт пен кимешекті кемпірдің суреті тұр, яғни «папа» мен «бабушка». Бұл – 1988 жыл еді. Одан бері қаншама заман. Бүгінгі қазақ әйелі егде тартқан, немерелі болған кезінде «әже» атанғысы келмейді, қартайып, кеміп қалатындай. (Әлдекім күмән келтірмес үшін, тағы да өзімді көтеретін, бәлкім, жаңаға жат, кертартпа қылып көрсететін куәлік айтайын – біздің бәйбіше қырық екі жасымда әже болдым деп мақтанып еді, құдайға шүкір, бүгінде қатарынан өсіп, өніп, жетіліп жатқан немерелердің қарасыны, тәуба, тәуба, сол қырық деген қасиетті санның бел ортасынан асты, әзірге санаулы шөберелерді қоспағанда, осылардың бәрі – үлкені де, кішісі де «әжелеп» тұрады.) Сонымен, қазіргі бала халықаралық «мамадан» айырылмайды, бірақ «бабушка» – «апа» емес, «әже» екенін білуге тиіс. Тым құрса біздің жазарман қауым табиғи, әрі ежелгі атауды бұрмаламай, орнымен қолданса дейміз.
"Қазақ туған анасын «апа» деп атайтын". Мұхтар Мағауиннің талап-тілегін ескердік пе?

Қайғылы жағдай: "Қайрат" ФК академиясының тәрбиешісі қайтыс болды (ФОТО)
13:05, 06 қыркүйек 2025 232
Шұғыл: Антикордың бұрынғы төрағасы Қайрат Қожамжаровқа қатысты тергеу басталды
11:59, 06 қыркүйек 2025 276
"Маған Мәскеуге бару - қолайсыз". Зеленский Путиннің шақыруынан бас тартып, Киевке келуін талап етті
11:03, 06 қыркүйек 2025 344
Қаралы хабар: Елге белгілі Қазақстанның халық әртісі өмірден өтті (ФОТО)
10:13, 06 қыркүйек 2025 1583
"Мектеп формасын бұздың деп айыптаған". 17 жастағы оқушы қыздың өзді-өзіне қол жұмсағаны хабарланды
09:08, 06 қыркүйек 2025 1042
“Темекі басып, шешіндіріп, щеткамен зорлаған” - Екі әйел 16 жасар жасөспірімді азаптаған (ВИДЕО)
21:24, 05 қыркүйек 2025 1010
“Аз ұлттардың мүддесін елемей отыр” - Сириядағы Друздар көсемі тәуелсіздік талап етті
20:01, 05 қыркүйек 2025 454
“Зеленскиймен тікелей келіссөзге дайын болуыңыз керек” - Еуроодақ басшысы Путиннің саясатын сынап тастады
18:55, 05 қыркүйек 2025 401
“Қоя салыңдаршы!” - Гүлзира Айдарбекова ұлының желіде тараған суреттеріне қатысты пікір білдірді
17:58, 05 қыркүйек 2025 1148
“Тағылған айыппен келіспеймін”. Басы дауға қалған блогер сот отырысында өз шындығын айтты
17:29, 05 қыркүйек 2025 346
“Кір жуатын машинаға дейін” - Перизат Қайраттың аукционға қойылатын мүліктері белгілі болды
15:57, 05 қыркүйек 2025 351
“Бірде-бір рет құламаған” - Геннадий Головкин 25 жылдық рейтингтен орын алды
14:55, 05 қыркүйек 2025 339
“Соғысты тоқтатуға ниеті жоқ”: Зеленский Мәскеуге кездесуге шақырған Путинге тіл қатты
12:04, 05 қыркүйек 2025 838
“Президент сайлауына қатысуға ниетті” - Конор Макгрегор саясатқа бет бұрмақ
11:16, 05 қыркүйек 2025 409
Ресей билігі Ақтау маңындағы ұшақ апатына қатысты тараған ақпаратты жоққа шығарды
09:13, 05 қыркүйек 2025 470
"Қылмыстық іс қозғалды" - Ақтөбеде танымал рэпер Qarakesek ұсталды (ВИДЕО)
20:39, 04 қыркүйек 2025 543
«Бір әйел жоқ»: Алматыда бұрынғы бас мүфти 350 еркекті шақырып, қызын ұзатты
18:46, 04 қыркүйек 2025 1308