АМЕРИКАНДЫҚ АЛҚАБИЛЕР СОТЫ АБЛЯЗОВТЫҢ АҚША ҰРЛАУ ЖӘНЕ АҚШАНЫ ЖЫЛЫСТАТУ БОЙЫНША СОТ ПРОЦЕСІНДЕ БТА БАНКІНЕ 218 МИЛЛИОН ДОЛЛАРДАН АСТАМ АЙЫППҰЛ САЛДЫ.
Үш апталық сот талқылауынан кейін Нью-Йорктің Оңтүстік округі бойынша Америка Құрама Штаттарының аудандық сотында отырған төрт еркек пен төрт әйелден тұратын алқабилер соты, бүгін Triadou SPV S. A.-ға қарсы барлық шағымдар бойынша "БТА Банкі" АҚ пайдасына шешім шығарды. Алқабилер БТА компаниясына 2013 жылдың ортасынан бастап есептелген, пайызбен 100 миллион доллардан астам өтемақы салды, бұл үкімнің жалпы сомасын 218 миллион доллардан асады. Нью-Йорктің Оңтүстік округі бойынша АҚШ округінің соты, құрметті Джон г. Коэлтл процесті басқарды және бүгінгі шешімді қабылдады.
2022 жылдың 29 қарашасында басталған сот процесі, БТА Банкі Мұхтар Әблязовтың ұйымдастырған жаппай алаяқтық пен ақшаны жылыстату схемасының дәлелдерін ұсынған күннен бастап, сот процесінде бірінші жағдай болды. 2009 жылдың басында алаяқтық ашылған кезде БТА Қазақстанның үшінші ірі банкі болды. Аблязов жасаған миллиардтаған ұрлық, банкті ұлттандыруға алып келді, бұл салық төлеушілерге миллиард доллардан астам шығын әкелді.
Жауапкер, Triadou SPV, Аблязовтың күйеу баласы - Ильяс Храпунов құрған және бақылайтын жалған компания болып табылады, БТА-дан ұрланған қаражат арқылы 70 миллионнан астам АҚШ долларын алып, ол Нью-Йорктегі және Америка Құрама Штаттарының басқа жерлеріндегі жылжымайтын мүлікке инвестицияға салған. Triadou компаниясы іс қаралып жатқан кезде жеті жылдан астам уақыт бойы белсенді түрде соттасып, өзінің қорғауын сотта алқабилерге ұсынды.
Шамамен үш апталық сотта істің қарау барысында, алқабилер әр түрлі куәгерлердің, соның ішінде алаяқтыққа жауапты Аблязов болған кездегі БКБ-6-ның - банк бөлімшесінің бұрынғы қызметкерлерінің, сондай-ақ ұрланған қаражатпен жұмыс істеген американдық инвесторлардың, ақшаны жылыстату схемасына қатысы бар адамдардың, сондай-ақ сот-бухгалтерлік сараптама, алаяқтық және ақшаны жылыстату, сондай-ақ қолжазбаны талдау саласындағы әртүрлі сарапшылардың айғақтарын тыңдады. Сонымен қатар, алқабилерге негізгі сыбайластардың айғақтары, соның ішінде Triadou компаниясының қаржылық жағдайының заңды көзі ретінде берген Геннадий Петелин, Triadou компаниясының инвестицияларын қадағалаған Ілияс Храпунов және Мұхтар Әблязовтың өзі ұсынылды. Бүгін БТА пайдасына шешім шығарған алқабилер, олардың айғақтарын сөзсіз қабылдамады және Аблязов БТА-дан ұрлаған ақшаны Triadou компаниясы әдейі жылыстатты деген қорытындыға келді.
Сотта Triadou компаниясының атынан Швейцария мен Бразилиядан келген кәсіпкер Филипп Гласс қатысты, ол 2013 жылы Triadou компаниясының бас компаниясын Храпуновтың отбасынан сатып алдым деп мәлімдеді. Глатц үш күн бойы жауапқа тартылды және BOIES Schiller Flexner LLP компаниясында АҚШ тағы ұзақ уақыт бойы BTA заңгерімен толық тергелді. Осы сауалнама барысында Глатц өзінің Triadou компаниясының бас компаниясын, тіпті болжамды иелерімен сөйлеспей-ақ сатып алғанын білетіндігін; оның Triadou бас компаниясын кешенді тексеруі Triadou компаниясының инвестициялары туралы жазбаша есептерді қамтымағанын; ол Дубайда орналасқан Ілияс Храпуновқа қолма-қол ақшаны жылыстату схемасының механизміне жауапты болған, қызмет жеткізушісімен тығыз жұмыс істегенін; және де ол Ілияс Храпуновқа Triadou компаниясын болжамды сатылымнан кейін ұзақ уақыт бойы басқаруды жалғастыруға мүмкіндік бергенін мойындауға мәжбүр болды.
Boies Schiller Flexner LLP Басқарушы серіктесі және БТА кеңесшісі Мэттью Л. Шварц: "БТА Банкінің бүкіл әлем бойынша он жылдан астам уақыт ішінде алғаш рет қолма-қол ақшаны қайтару әрекетінде бұл іс алқабилерге осы қастандықтың мәнін қылмыскерлерден тікелей тыңдауға мүмкіндік берілді деп айтты. Осыдан кейін алқабилер Мұхтар Әблязовтың БТА банкін алдағанына бірауыздан келісіп, Triadou компаниясына схемадағы рөлі үшін едәуір өтемақы тағайындады. НБіз бұл дәлелдерді АҚШ-тағы алқабилерге ұсыну құрметіне ие болдық және 200 миллион доллардан астам ақшаны қайтаруға әкелетін клиентіміздің пайдасына қабылданған шешімге қуаныштымыз. Біз алқабилердің дәлелдемелерге мұқият қарағаны үшін алғыс айтамыз».
Нью-Йоркте Алматы қаласы мен БТА Банкі атынан сот талқылауы жеті жылдан астам уақыт бұрын Мұхтар Әблязов пен оның қылмыстық серіктестерінің АҚШ-та ұрланған ақшаны жылыстатты деген айыппен қозғалған болатын. Соттың БТА мен Алматының істі қарауы барысында Әблязов, Ілияс Храпунов және Алматының бұрынғы әкімі Виктор Храпунов сот шешімдеріне бағынбағанын, дәлелдемелерді жойып, қажетті ақпаратты беруден бас тартқанын сәтті дәлелдеді. Нәтижесінде Нью-Йорктің Оңтүстік аймағының Құрама Штаттарының аудандық сотының әртүрлі соттары Аблязов пен Храпуновтарды жазалау туралы көптеген қаулылар шығарды және қорытындылай келе, Аблязовтың сотты құрметтемегені үшін кінәлі деп үкім шығарды. Соған қарамастан, БТА Аблязовтың қылмыстары туралы қосымша маңызды дәлелдер жинады және осы қылмыстардың көптеген куәгерлерінің айғақтарын жинады, олар алқабилер сотына ұсынылды және бүгінгі шешімнің қабылдануына әкелді.
