Қазақстанның Даму банкі бұл жолы Дариға Назарбаеваның құдасы Қайрат Боранбаевқа туристік жобаларға ақша бермейді.
Бұл туралы Курсив басылымы хабарлады.
Қазақстанның Даму банкі Қайрат Боранбаев салып жатқан Medeo Park қонақ үйі мен Butakovka Wellness & SPA жобаларын қараудан алып тастады. Forbes тізіміндегі қазақстандық миллионер инвестор бұл жолы өзінің туристік нысандары үшін мемлекеттен несие алмайды.
Еске салсақ, Қазақстандағы ең бай бизнесмендердің бірі, Дариға Назарбаеваның бұрынғы құдасы Қайрат Боранбаев үш айдан бері қамауда отыр. Ол квазимемлекеттік секторда аса ірі көлемде қаржы жымқырды деген күдікке ілінген. Боранбаев тергеу изоляторында отырып, Алматыдағы автотұрақтарды басқаратын компанияларды мемлекетке қайтарып берді. Кәсіпкердің басқа мүлкі әлі де оның меншігі болып табылады.
Таудағы шығын
Болашақ Medeo Park қонақүйінің екі ғимаратының бірі — қираған кеңестік «Медеу» қонақүйінің орнына үш қабатты жәшік қойылып үлгерді. Бас мердігер «RAMS-Kazakhstan» компаниясының крандары мен басқа да құрылыс техникасы учаскеде демалыс күндері де жұмыс істеп жатыр.
Пәтерлері, мейрамханалары, бассейні және СПА-сы бар Medeo Park қонақ үйі 2022 жылдың желтоқсанында – аты аңызға айналған Медеу мұз айдынының елу жылдығына орай ашылады деп уәде етілген болатын. Алайда нысанның төлқұжатында құрылыс 2024 жылдың наурыз айында аяқталады деп жазылған. Бұл екі мерзім де қаржыландырудың болмауына байланысты бұзылуы мүмкін.
Қайрат Боранбаев қонақүйге бөлінген қаражаттың үштен екісін өзінің «Медеу Парк Отель» ЖШС компаниясы арқылы мемлекеттен Қазақстанның Даму Банкінен қарызға алмақ болған. Былтыр Алматы инвестициялық форумында «Медеу Парк» қонақүйінің қаржы директоры Арман Рамазанов ҚДБ-ге 12,5 млрд теңгенің 10 млрд-дын алып кетеміз деген болатын.
Расында да, 2021 жылдан бастап «Медеу Парк» қонақ үйінің өтінімі даму институтынан несие алуға өтініш білдірген компаниялардың тізімінде. Алайда осы аптада жоба қараудан алынды. Оның себебі ҚДБ-да «Индикативті талдауға құжаттардың ұсынылмауына байланысты» деп түсіндірілді.
Бутаковка шатқалында қонақ үйі, SPA, мейрамханасы және Sivers Mayr австриялық медициналық орталығы бар Butakovka Wellness & SPA сауықтыру кешенін салуға ниет білдірген Боранбаев компаниясының өтініші де дәл осындай тағдырға тап болды. Олигарх «Медеу Парк» қонақүйіне сауықтыру баспалдақтарымен қосқысы келген «Бутаковка» кешеніне 13 млрд теңге қажет, ол қаржының біразын ҚДБ-дан қарызға алуға дәмелі еді.
Боранбаевтың компаниялары, ҚДБ сендіргендей, банкке жаңа өтінімдермен кез келген уақытта және шексіз рет орала алады.
Салынып жатқан қонақ үйлер мен СПА-дан басқа, Боранбаев Нұр-Сұлтан орталығындағы төрт жұлдызды Comfort Hotel Astana («Royal Comfort Astana» ЖШС) иелігінде. Алматыда оңтүстік мегаполистегі алғашқы бес жұлдызды Rahat Palace қонақ үйінің 50% және люкс Ritz-Carlton қонақ үйі, Esentai Mall сауда орталығы және Esentai Tower бизнес орталығында (Сержан Жұмашевпен тепе-теңдік негізде) үлесіне иелік етеді. Қазір барлық қонақүйлер қалыпты режимде жұмыс істеп жатыр.
Сауда зынданы
Алматыдағы Республика алаңындағы алғашқы Алмалы жерасты сауда және ойын-сауық орталығы да Қайрат Боранбаевқа тиесілі. Бірақ ол бұрыннан олай емес еді.
2000-жылдары қаланың бас алаңынан Кеңес өкіметінің символы болған подиум бұзылған кезде «Базис-А» холдингінің негізін қалаушы Александр Белович сонда жерасты сауда орталығын салуды ұйғарады. Орталық 120 000 шаршы метрді алып, Мәскеудегі Охотный Рядтан екі есе үлкен болуы керек еді. Беловичтің компаниясы бірлескен инвестор (жоба 124 млрд теңгеге немесе шамамен 200 млн долларға бағаланған) және бас мердігер ретінде әрекет етті. Бірақ 2007 жылы қазу кезеңінде басталған сауда ойын-сауық орталығының құрылысы дағдарыс салдарынан тоқтап қалды.
Екі жылдық үзілістен кейін жұмыс қайта жалғасты. Алайда, «Базис-А» жобада мердігер ретінде ғана қалды. Қайрат Боранбаевтың «Алмалы Трейд» компаниясы меншік иесі және инвестор болды. Ал амбициялар 35 млн доллар және 40 мың шаршы метрге дейін қысқарды.
Көптен күткен «Алмалы» сауда орталығының ашылуы 2012 жылдың сәуір айында болды, бірақ 2017 жылы сауда орны сейсмикалық күшейту үшін жабылды. Сонымен қатар, иелері заманауи отбасылық форматты мақсат етіп, тұжырымдаманы өзгертуге шешім қабылдады. «Алмалы» холдингінің мәліметінше, қалпына келтіруге 4,5 млрд теңгеден астам қаржы жұмсалып, ашылуы бірнеше рет кейінге шегеріліп, ақыры 2022 жылдың мамыр айына жоспарланған.
Бірақ 2022 жылдың басында Алмалы қаңтар оқиғасы ошағында қалды. Сауда орталығының жер үсті күмбезіне оқ жауып, сыртқы абаттандыру мен қасбеттері, интерьері, лифттері мен эскалаторлары зақымданған. Иелері келтірілген шығынды 1 млрд теңгеге бағалап, сауда орталығының ашылу мерзімі қайтадан – енді 2022 жылдың қыркүйегіне ауыстырылды.
Ең қызығы
Қайрат Боранбаевтың Қазақстанда (Алматы, Нұр-Сұлтан, Қарағанды, Қостанай, Атырау және Ақтөбеде) 22 McDonald’s франчайзингтік мейрамханасы бар. Алғашқы фастфуд мейрамханаларының бірі «ATC-Gallery» ЖШС сатып алған Алматыдағы «Алатау» және «Байқоңыр» кинотеатрларының орнында пайда болды. Бұл компанияның құрылтайшылары Қайрат Боранбаев пен Әлима Қайрат, ол олигарх Боранбаевтың (марқұм Айсұлтан Назарбаевтың бұрынғы әйелі) үлкен қызы. Мейрамхана ғимараттарынан басқа, олигархтың Байсерікте наубайхана, салат өндірісі және дистрибьюторлық орталық біріктіретін өндірістік-логистикалық кешені бар.
Мемлекеттік кірістер комитетінің деректеріне сүйенсек, Боранбаевтың «бургер» бизнесінің айналымы артып келеді. 2022 жылдың бес айына жетпейтін уақыт ішінде салық шегерімдерінің сомасы қазірдің өзінде 640 млн теңгеден асты, ал өткен жыл ішінде компаниялар 750 млн теңге салық төлеген.
Олигархтың жүзге жуық «Макдональдсы» басқа елдерде – Ресейдің бес аймағында және Беларусьте жұмысын жалғастыруда.
Мамыр айында қазақстандық олигархтың активтері Ресейдің 45 аймағында 850 McDonald’s сатып алу есебінен айтарлықтай кеңеюі мүмкін. McDonald’s корпорациясы Ресейге қарсы санкциялар аясында Ресейдегі жұмысын тоқтатып, корпоративтік бизнесті сату туралы хабарлады. Ықтимал сатып алушылардың қатарында McDonald’s ресейлік үш франчайзидің бірі Қайрат Боранбаев аталды. Бірақ соңында ресейлік активтер басқа франчайзи Новокузнецк мұнайшысы Александр Говорға кетті.
Бургерлер желісінен басқа, Боранбаев Түркістан облысында танымал көк түсті «Алекс-Сарыағаш» белгісі бар минералды суды құятын ірі кәсіпорынға иелік етеді («ALEX» ЖШС). Олигарх 2010 жылдардың ортасында алған бұл өндіріс елдегі ең ірі бес өндірістің бірі. Қазір ол жылына 150 олимпиадалық бассейнге сыйатындай минералды суды құяды. Салықтарға қарағанда, Боранбаев активті сатып алғаннан бері компанияның айналымы тұрақты түрде өсіп келеді. Тек 2021 жылдың өзінде «ALEX» ЖШС мемлекеттік бюджетті 891,5 млн теңгеге толықтырды. Бұл 2019 жылмен салыстырғанда екі есе көп.
Кино болмайды!
McDonald’s тағы бір алматылық кинотеатрда – Целинныйда пайда болуы мүмкін, ол да Боранбаевтар отбасына тиесілі. Бірақ жұртшылықтың наразылығынан кейін Алмалы активтерін басқару компаниясы (жалғыз иесі Қайрат Боранбаев) осында әлеуметтік жобаны – Заманауи мәдениет орталығын (ХҚКО) жүзеге асыруға шешім қабылдады.
Целинное қаласын қалпына келтіру жобасын «Алмалы» холдингі әзірлеп, жұртшылықпен үш жылдан астам келісілген. Тек 2021 жылдың тамыз айында ғана орталықты 2022 жылдың аяғына дейін ашу жоспарланып отырған жұмыс басталды. Алайда 2022 жылдың басындағы дүрбелең оқиғалары, оның ішінде Боранбаевтың тұтқындалуы оларды Целинное қаласын қайта іске қосу жоспарларын өзгертуге мәжбүр етті.
«Уақыт аздап өзгерді, біз қайта құруды 2023 жылдың соңында аяқтауды жоспарлап отырмыз» деді ЦСК өкілі Курсивке.
Дереккөз
