Қазақстанда өңірлерді дамытуға арналған бірнеше мемлекеттік бағдарламалар жүзеге асырылуда. Олардың әрқайсысы белгілі бір мақсаттарға жетуге және өңірлердің әлеуметтік-экономикалық дамуына бағытталған. Қазіргі таңда Қазақстан 17 облысқа және 3 республикалық маңызы бар қалаға (Астана, Алматы, Шымкент) бөлінген. Облыстар өз кезегінде аудандарға бөлінеді, ал аудандар ауылдық округтерден және ауылдардан тұрады. 2022 жылы жаңадан Жетісу, Ұлытау және Абай облыстары құрылды, бұл облыстар елдің әкімшілік картасын жаңартып, жергілікті басқаруды тиімдірек ұйымдастыруға бағытталған. Әкімшілік-аумақтық құрылымның мақсаты – өңірлердің экономикалық және әлеуметтік дамуын қамтамасыз ету, тұрғындардың өмір сүру сапасын арттыру және мемлекеттік басқару жүйесін оңтайландыру. Негізгі бағдарламаларға мыналар жатады:
«Қуатты өңірлер – ел дамуының драйвері» ұлттық жобасы
Қазақстанның тұрақты дамуы мен гүлденуі елдің өңірлерінің экономикалық және әлеуметтік әлеуетін арттыру арқылы мүмкін болады. Осы мақсатта "Қуатты өңірлер – ел дамуының драйвері" ұлттық жобасы 2021-2025 жылдар аралығында іске асырылуда. Бұл жоба базалық қызметтерге халықтың тең қолжетімділігін қамтамасыз етіп, тұрғын үй-коммуналдық жағдайды жақсарту, тұрғын үй құрылысын дамыту, көліктік байланысты қамтамасыз ету және елдің көліктік-транзиттік әлеуетін жоғарылату есебінен азаматтардың қолайлы өмір сүру ортасын құруды көздейді.
Ұлттық жобаның басты мақсаты - өңірлердің әлеуметтік және экономикалық дамуын үйлестіру арқылы тұрғындардың өмір сүру сапасын жақсарту. Бұл мақсатқа жету үшін базалық қызметтерге халықтың тең қолжетімділігі қамтамасыз етіледі. Атап айтқанда, денсаулық сақтау, білім беру, әлеуметтік қамсыздандыру, мәдениет, спорт және агроөнеркәсіптік кешен саласындағы мамандарды ауылдық елді мекендерге тарту жоспарланған. Сонымен қатар, тұрғын үй-коммуналдық жағдайды жақсарту және тұрғын үй құрылысын дамыту маңызды бағыттардың бірі болып табылады. Барлық қаржыландыру көздері есебінен 236,7 мың отбасының тұрғын үй жағдайын жақсарту көзделген.
Көліктік байланыс және елдің көліктік-транзиттік әлеуетін арттыру да ұлттық жобаның маңызды бөлігін құрайды. Жоба аясында астананың, республикалық маңызы бар қалалардың жалпы өңірлік өнімін (ЖӨӨ) жыл сайын 3,9%-ға ұлғайту және транзиттік жүк легін 22,7 млн тоннадан 30 млн тоннаға дейін арттыру жоспарлануда. Сонымен қатар, Қазақстанның позициясын Дүниежүзілік экономикалық форумның жаһандық бәсекеге қабілеттілік рейтингінде "Инфрақұрылым" көрсеткіші бойынша 62-ден 49-ға дейін және Дүниежүзілік банк рейтингінде "Логистика тиімділігі" көрсеткіші (LPI) бойынша 71-ден 50-ге дейін жақсарту мақсаты көзделген.
Ұлттық жобаның әлеуметтік-экономикалық әсері өте жоғары деп күтілуде. Жоба нәтижесінде 491,1 мың жұмыс орны, оның ішінде 15,7 мың тұрақты және 475,4 мың уақытша жұмыс орны құрылады. Урбандалу деңгейі 59,1%-дан 62,6%-ға дейін ұлғайып, агломерациялар мен облыс орталықтарындағы халық саны жыл сайын 1,7%-ға артады. Ауылдық елді мекендерде денсаулық сақтау, білім беру, әлеуметтік қамсыздандыру, мәдениет, спорт салалары бойынша 21 мыңнан астам маман, сондай-ақ ауылдық округтер әкімдері аппараттарының мемлекеттік қызметшілері тартылатын болады. Сонымен қатар, қалалар мен ауылдарда сумен жабдықтау қызметтеріне 100% қолжетімділік қамтамасыз етіледі.
Ұлттық жоба қоныс аударушылар мен қандастардың жұмыспен қамтылу деңгейін 79%-дан 87%-ға дейін арттыруды, кәсіпкерлік бастаманы дамыта отырып, тұрғындардың әл-ауқатын жақсартуды көздейді. Бұл жобаның іске асырылуы елдің өңірлерін қуатты даму драйверлеріне айналдыруға, тұрғындардың өмір сүру сапасын арттыруға және Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық дамуын жаңа деңгейге көтеруге мүмкіндік береді.
Инфрақұрылымды дамытудың 2020 - 2025 жылдарға арналған "Нұрлы жол" мемлекеттік бағдарламасы
Қазақстанның экономикалық өсуін және халықтың өмір сүру деңгейін арттыру мақсатында қабылданған инфрақұрылымды дамытудың "Нұрлы жол" мемлекеттік бағдарламасы 2020-2025 жылдар аралығында іске асырылуда. Бағдарламаның басты мақсаты – тиімді және бәсекеге қабілетті көлік инфрақұрылымын құру, транзитті және көлік қызметтерін дамыту, сондай-ақ технологиялық және институционалдық ортаны жетілдіру арқылы елдің экономикалық дамуына жәрдемдесу.
Бағдарламаның аясында орындалатын міндеттер бірқатар маңызды бағыттарды қамтиды. Біріншіден, аумақтарды және олардың арасындағы көліктік байланыстарды инфрақұрылымдық қамтамасыз ету көзделген. Бұл өңірлер арасындағы қатынасты жеңілдетіп, олардың экономикалық әлеуетін арттыруға мүмкіндік береді. Тиімді транзиттік, экспорттық және логистикалық инфрақұрылымды дамыту арқылы "Үлкен транзитті" тартуға және экспорттық саясатты іске асыруға жәрдемдесу – екінші маңызды міндет болып табылады. Бұл Қазақстанның халықаралық саудадағы рөлін күшейтіп, экономикалық байланыстарды нығайтады.
Үшінші міндет – инфрақұрылымдық кешеннің технологиялық, ғылыми-әдістемелік және ресурстық қамтамасыз етілуін арттыру. Бұл бағыт жаңа технологиялар мен әдістемелерді енгізу арқылы инфрақұрылымның тиімділігін арттырып, оны жаңғыртуға бағытталған. Сонымен қатар, көлік инфрақұрылымы субъектілері мен тасымалдаушылардың экономикалық тиімділігі мен бәсекеге қабілеттілігін арттыру маңызды міндеттердің бірі болып табылады. Бұл көлік саласындағы кәсіпорындардың табыстылығын арттырып, олардың нарықтағы орнықты болуына ықпал етеді.
Бағдарламаның бесінші міндеті – көлік инфрақұрылымының пайдалану және экологиялық қауіпсіздігін арттыру. Бұл бағыт көлік инфрақұрылымының сенімділігін арттырып, экологиялық стандарттарға сәйкестігін қамтамасыз етеді. Бағдарламаның іске асырылу мерзімі алты жылға жоспарланған, яғни 2020 жылдан бастап 2025 жылға дейін.
"Нұрлы жол" мемлекеттік бағдарламасы арқылы Қазақстан өз көлік инфрақұрылымын жаңа деңгейге көтеріп, экономикалық өсуді қамтамасыз етуді және халықтың өмір сүру деңгейін арттыруды көздейді. Бұл бағдарламаның табысты іске асырылуы Қазақстанның халықаралық аренадағы бәсекеге қабілеттілігін арттырып, өңірлердің дамуын теңестіруге және халықтың әл-ауқатын жақсартуға елеулі үлес қосады.
«Бизнестің жол картасы – 2025» бағдарламасы:
Бұл бағдарлама шағын және орта бизнесті қолдауға бағытталған.
Негізгі мақсаттар: кәсіпкерлік белсенділікті арттыру, бизнесті қолдауға арналған инфрақұрылымды дамыту, инновациялық жобаларды қолдау.
«Цифрлық Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасы:
- Бағдарлама цифрлық инфрақұрылымды дамытуға және елдің цифрлық трансформациясына бағытталған.
- Негізгі мақсаттар: цифрлық сауаттылықты арттыру, электрондық үкіметті дамыту, инновациялық және технологиялық жобаларды қолдау.
Бұл бағдарламалар елдің өңірлерін кешенді дамытуға және тұрғындардың өмір сүру сапасын арттыруға бағытталған.
