Цифрлық сауаттылық – қазіргі қоғамның маңызды дағдыларының бірі. Әлемде интернеттің кеңінен таралуы және сандық құралдардың қолжетімділігі балалар мен жасөспірімдерге жаңа мүмкіндіктер ашты. Дегенмен, бұл ортада дұрыс бағыт-бағдар алу, қауіпсіздікті сақтау және ақпаратпен саналы түрде жұмыс істеу дағдылары қажет.
Цифрлық сауаттылық дегеніміз – ақпаратты іздеу, өңдеу және дұрыс қолдану қабілеті. Бүгінгі күні интернетте көптеген мәліметтер бар, бірақ олардың барлығы дұрыс және сенімді емес. Сондықтан балалар мен жасөспірімдер ақпаратты қалай сүзу керектігін үйренуі керек. Бұл – жалған ақпарат пен шынайы ақпаратты ажырату үшін өте маңызды. Мысалы, интернетте таралатын жаңалықтардың барлығы рас болмауы мүмкін. Жалған жаңалықтар адамдарды шатастырып, жалған пікір қалыптастыруға алып келеді. Сол себепті кез келген ақпаратты қабылдаған кезде оның қайдан шыққанын, кім жариялағанын және оның көздерінің сенімділігін тексеру қажет.
Ақпаратты талдау дағдысы цифрлық сауаттылықтың маңызды бөліктерінің бірі. Интернетте әртүрлі көзқарастар мен пікірлер кездеседі. Бұл жағдайда балалар мен жасөспірімдер әртүрлі дереккөздерді салыстырып, олардың арасындағы айырмашылықтарды түсіне білуі керек. Мысалы, ғылыми мақалалар мен әлеуметтік желідегі пікірлердің бірдей деңгейде сенімді емес екенін түсіну қажет. Ақпаратты талдағанда оның мазмұнына ғана емес, оны кім және қандай мақсатта жазғанына назар аудару маңызды.
Жалған ақпаратты анықтау цифрлық сауаттылықтың тағы бір маңызды аспектісі болып табылады. Жасөспірімдерге жалған ақпараттың кең таралған белгілерімен танысу керек. Әдетте, жалған жаңалықтар сенсациялық тақырыптармен ерекшеленеді, эмоцияға әсер етуге тырысады және нақты дәлелдерге сүйенбейді. Сонымен қатар, бұндай ақпараттар көбіне расталмаған көздерден таралады. Интернетте жалған ақпаратты тексеру үшін арнайы құралдар мен платформалар бар. Мысалы, фактчекинг сайттары немесе арнайы бағдарламалар арқылы ақпараттың шынайылығын тексеруге болады.
Интернет қауіпсіздігі де цифрлық сауаттылықтың бір бөлігі. Балалар мен жасөспірімдер интернетті қолданғанда өзінің жеке мәліметтерін қалай қорғау керектігін білуі керек. Жеке ақпараттарды (жеке куәлік, банк карталарының деректері және т.б.) әлеуметтік желілерде немесе сенімсіз сайттарда бөлісу қауіпті. Жеке мәліметтерді қолды қылу арқылы алаяқтар балалардың немесе олардың ата-аналарының қаржылық жағдайына зиян келтіруі мүмкін. Сондықтан жеке ақпаратты тек сенімді және қауіпсіз платформаларда ғана енгізу керек. Сонымен қатар, әрбір цифрлық құрылғыда құпиясөздер орнатылып, оларды үнемі жаңартып отыру қажет.
Балалар мен жасөспірімдер цифрлық құралдарды дұрыс қолдануды үйрену арқылы болашақта қоғамға саналы әрі қауіпсіз түрде үлес қоса алады. Олар цифрлық сауаттылықтың арқасында ақпаратты дұрыс қабылдап, оны тиімді қолдануға бейімделеді. Сонымен қатар, цифрлық әлемдегі қауіптерді болдырмай, жалған ақпараттың әсерінен қорғана алады.
Цифрлық сауаттылық тек компьютер мен интернет қолдану дағдысынан ғана емес, ақпараттық қауіпсіздікті сақтай білу және дұрыс шешім қабылдау қабілетінен тұрады. Балаларға цифрлық әлемде өздерін қалай қауіпсіз ұстау керектігін үйрету олардың болашағы үшін маңызды қадам. Цифрлық сауаттылықты дамыта отырып, қоғам саналы және ақпараттық мәдениетті жоғары ұрпақ тәрбиелей алады.
