Қазақстанда өңірлердің экономикалық әлеуетін арттыру және жергілікті шағын және орта бизнесті (ШОБ) қолдау шаралары мемлекеттің маңызды саяси және экономикалық бағыттарының бірі болып табылады. Өңірлердің экономикалық дамуын ынталандыру арқылы елдің бүкіл экономикасын күшейтуге мүмкіндік туады. Сонымен қатар, ШОБ-ті қолдау халықтың жұмыспен қамтылуын арттырып, аймақтық теңгерімсіздіктерді жоюға ықпал етеді. Шағын және орта бизнес кез келген экономиканың негізі болып саналады, өйткені ол жұмыс орындарын құруға, инновацияларды енгізуге және елдің жалпы экономикалық тұрақтылығын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
Қазақстанның өңірлеріндегі экономикалық әлеуеттің артуы елдің орталықтан тыс жерлерінде тұрақты даму үдерістерін күшейтуге бағытталған бірнеше маңызды бастамаларды қамтиды. Соның бірі – экономикалық ерекшеліктерге сәйкес әрбір аймақтың жеке артықшылықтарын дамыту. Елдің әртүрлі аймақтарында түрлі салалардағы табиғи және ресурстық мүмкіндіктер әрқилы болғандықтан, олардың әлеуетін тиімді пайдалану үшін әрбір аймақтың даму стратегиясы ерекше ескерілуде. Мысалы, агроөнеркәсіптік кешендер ауылшаруашылық әлеуеті жоғары өңірлерде басымдыққа ие болса, өнеркәсіп пен шикізат өңдеу саласы пайдалы қазбалары бар аймақтарда қарқынды дамуда.
Сонымен қатар, өңірлерде шағын және орта бизнесті дамыту мақсатында бірнеше мемлекеттік бағдарламалар іске асырылуда. Олардың бірі – «Бизнестің жол картасы – 2025» бағдарламасы, ол кәсіпкерлік белсенділікті арттыруға бағытталған. Бұл бағдарлама аясында қаржылық қолдау, несие бойынша пайыздық мөлшерлемені субсидиялау және жаңа өндірістерді іске қосуға гранттар беріледі. Мысалы, ауыл аймақтарында бизнес ашу немесе кеңейту ниетінде болған кәсіпкерлер осы бағдарлама арқылы қажетті қаржыландыруға қол жеткізіп, өзінің жобаларын жүзеге асыра алады.
«Бизнестің жол картасы» аясында гранттық қолдаудың маңызы зор. Ол кәсіпкерлерге инновациялық жобаларын дамытуға мүмкіндік береді, әсіресе технологиялық инновациялар мен цифрлық шешімдер бағытындағы бастамаларды қаржыландыруға көмек көрсетеді. Мұндай қолдау шағын және орта бизнеске жаңа нарықтарға шығуға, халықаралық бәсекеге қабілеттілікке ұмтылуға жағдай жасайды.
Қазақстанда ШОБ-ты қолдаудың тағы бір маңызды құралы – «Қарапайым заттар экономикасы» бағдарламасы. Бұл бастама негізгі тұтынушылық тауарларды өндіруге бағытталған және еліміздің ішкі нарығын отандық өнімдермен қамтамасыз ету мақсатын көздейді. Бағдарлама аясында ауыл шаруашылығы, тамақ өнеркәсібі, киім-кешек және құрылыс материалдары өндірісі сияқты секторлардағы кәсіпкерлерге қолдау көрсетіледі. Мұндай шаралар импорт алмастыру процесін жылдамдатуға және жергілікті өндірістердің дамуына ықпал етеді. Сонымен қатар, бұл бағдарлама аймақтық бизнесті қолдап қана қоймай, тұрақты экономикалық өсімнің қамтамасыз етілуіне де жағдай жасайды.
Шағын және орта бизнесті қолдау тек қаржылай көмекпен шектелмейді, сонымен қатар кәсіпкерлердің құзыреттілігін арттыруға бағытталған бағдарламалар да бар. «Атамекен» Ұлттық кәсіпкерлер палатасы арқылы өңірлерде кәсіпкерлерді оқыту, кеңес беру және қолдау көрсетіледі. Бизнес жүргізудің құқықтық, қаржылық және маркетингтік аспектілері бойынша кеңестер беріліп, кәсіпкерлерге өз қызметін дұрыс бағытта дамытуға көмектесетін құралдар ұсынылады. Сонымен қатар, «Бастау» бағдарламасы жұмыссыз азаматтарға кәсіпкерлік негіздерін үйрету арқылы олардың жеке бизнесін ашуға қолдау көрсетеді. Бұл бастама әсіресе ауылдық жерлердегі кәсіпкерлікті дамытуға бағытталған.
ШОБ-ті қолдаудың тиімділігін арттыру үшін цифрландыру да маңызды рөл атқарады. Қазақстанның өңірлеріндегі бизнестің цифрландыруға көшуін жеделдету мақсатында мемлекет бірнеше жобаларды жүзеге асыруда. Мысалы, «Цифрлық Қазақстан» бағдарламасы шеңберінде цифрлық технологияларды қолдану арқылы кәсіпкерлердің бизнес-процестерін автоматтандыру, өндірістің тиімділігін арттыру, маркетингтік зерттеулерді жүргізу және жаңа тұтынушыларды тарту мүмкіндіктері кеңеюде. Цифрлық шешімдер бизнестің бәсекеге қабілеттілігін арттыруға, нарықтағы жағдайды оңай қадағалап отыруға және жаңа нарықтарға шығуға көмектеседі.
Өңірлердегі экономикалық әлеуетті арттыру тек экономикалық шаралармен ғана шектелмейді. Инфрақұрылымдық жобалар да аймақтардың дамуына маңызды ықпал етеді. Мысалы, жаңа көлік жолдарының, байланыс жүйелерінің және электрмен жабдықтау желілерінің салынуы ауылдық және шалғай аудандардағы бизнестің дамуына жағдай жасайды. Инфрақұрылымның дамуы логистикалық шығындарды азайтып, кәсіпкерлердің өнімдерін нарыққа шығаруын жеңілдетеді. Сонымен қатар, ауылдық аймақтардағы интернетке қолжетімділік деңгейін арттыру бизнестің онлайн кеңістікте жұмыс істеуіне мүмкіндік береді.
Аймақтық бизнесті қолдаудың тағы бір маңызды аспектісі – ауылдық жерлердегі еңбек ресурстарын тиімді пайдалану. Ауыл шаруашылығы саласында жұмыс істейтін тұрғындар үшін арнайы бағдарламалар арқылы қайта даярлау курстары өткізіліп, олардың біліктілігін арттыруға жағдай жасалады. Бұл шаралар ауылдық аймақтарда еңбек нарығын нығайтып, жаңа жұмыс орындарын құруға көмектеседі.
Жергілікті бизнеске қолдау көрсету арқылы Қазақстан үкіметі аймақтардағы әлеуметтік-экономикалық теңгерімділікті сақтау және өңірлердің ұзақ мерзімді дамуын қамтамасыз ету мақсатын көздейді. Әсіресе, ауыл аймақтарында жұмыссыздық деңгейін төмендету және халықтың әл-ауқатын жақсарту үшін ШОБ-тің дамуы аса маңызды. Өңірлердегі экономикалық әлеуетті арттыру елдің жалпы экономикалық көрсеткіштеріне де оң әсерін тигізеді, өйткені өңірлік даму – ұлттық экономиканың негізгі қозғаушы күштерінің бірі.
Қазақстанның өңірлерінде шағын және орта бизнесті дамыту және қолдау саясаты алдағы уақытта да басты назарда болмақ. Мемлекеттің басты мақсаты – кәсіпкерлерге қолайлы жағдай жасап, олардың табысты болуына және ел экономикасының тұрақты дамуына үлес қосу.
