Шетел ғалымдары Каспий теңізінің тағдырына қатты алаңдап отыр, деп хабарлайды Alash.kz.
Лидс университетінің ғалымдары Каспий теңізінің тартылып, кебу қаупі барын ескертті. Мұндай орасан проблеманы ауыздықтау жолында шұғыл түрде іске кірісу қажет екенін мәлімдеді.
Stan.kz агенттігі ғалымдардың пікірін алға тартқан. Ғалымдардың айтуыларынша, температураның жоғарылауына байланысты әлемдегі ең үлкен жабық су қоймасындағы су деңгейі төмендей береді. Бұл 2100 жылға қарай 21 м-ге дейін төмендеуі мүмкін.
Communications Earth & Environment журналындағы зерттеуде Каспий теңізі 10 м төмендеген кезде 112 мың км2 дейін кебуі мүмкін екені көрсетілген. Бұл, салыстырмалы түрде алар болсақ, Исландиядан үлкен аумақпен бірдей меже. Оның кебуі бірегей биоәртүрлілік пен жағалаудағы инфрақұрылымға қауіп төндіреді.
Әсіресе итбалықтар мен бекіре тұқымдас балықтардың алты түрі сондай-ақ жүздеген эндемиктердің мекендейтін орны жойылып кету қаупі төніп отыр. Су деңгейінің төмендеуі олардың тіршілік ету ортасы мен көбею орындарын, соның ішінде мұз айдындары мен жағалаудағы шалшықтарды азайтады. Мысалы, теңіз деңгейі 5 м-ге төмендеген кезде, итбалықтар көбейетін аумақтың 81% -ы жоғалып кетуі мүмкін.
Каспий теңізі сонымен қатар Еуропа, Азия және Африка арасында қоныс аударатын құстардың ғаламдық маңызды мекені. Олар баспана тауып, тамақтану үшін жағалаудағы шалшық пен қамыстарға келеді. Бірақ су тартылса, мұндай мекендеу орындары да жоғалады.
“Бұл маңызды зерттеу. Өйткені ол Каспий аймағы мен жергілікті қауымдастықтардың биоәртүрлілігі үшін климаттың өзгеруіне байланысты тәуекелдерді және оның салдарын басқаруға көмектесу үшін аймақтық және халықаралық ынтымақтастықты нығайту қажеттілігін көрсетеді”, – деді Әзірбайжан Экология және табиғи ресурстар министрлігінің өкілі Эльчин Мамедов.
Каспийдің тартылуы порттар, елді мекендер мен мұнай өндірісіне де қауіпті болады. Себебі су тартылған сайын жағалау алыстап, улы шаң пайлда бола алады.
Су деңгейінің төмендеуі өнеркәсіпке де әсер етіп, кеме қатынасы бұзылады. Әсіресе Волга Каспийді сыртқы әлеммен байланыстыратын жалғыз өзен. Қашаған мен Филановскийдің ірі мұнай кен орындарына қауіп төнуде.
Бұл мәселеге жағалаудағы бес елдегі (Әзірбайжан, Иран, Қазақстан, Ресей, Түрікменстан) 15 миллионнан астам адам тікелей тап болмақ. Балық аулау, климат, сумен жабдықтау мұның бәрі Ақтаудағыдай тұщыландыру қондырғыларын қоса алғанда, зардап шегуі мүмкін.
Зерттеуде тұрақты шекаралары бар қорғалатын аймақтар жасаудың тиімсіз болып бара жатқанын көрсетті. Ғалымдар икемді экожүйені басқаруға көшуді, аймақтық ынтымақтастықты дамытуды, жағалаудағы қауымдастықтарды қолдауды, заңнаманы бейімдеуді және парниктік газдар шығарындыларын шұғыл түрде азайтуды ұсынады.
Доктор Саймон Гудман (Лидс Университеті) және Доктор Эльчин Мамедов (Әзірбайжан экология министрлігі) жедел және келісілген әрекеттердің маңызды екенін атап көрсетті. Зерттеуге Германия, Ресей, Қазақстан, Әзірбайжан және Түркіменстан сарапшылары қатысты.
