ءتىرى بولسام، قازاققا قىزمەت ەتپەي قويمايمىن!

ءاليحان بوكەيحان

قازاقستاندا اەس سالىنسا، وزبەكستان يادرولىق وتىن جەتكىزە الادى

15 جەلتوقسان 2023 148
وزبەكستان ءوز اتوم ەلەكتر ستانسياسى ءۇشىن يادرولىق وتىن ءوندىرىسىن جولعا قويۋمەن قاتار، ونى قازاقستانداعى بولاشاق اەس-كە دە جەتكىزە الادى. بۇل تۋرالى بريتاندىق New Nuclear Watch Institute (NNWI) وكىلدىگىنىڭ جەتەكشىسى باۋىرجان يبرايەۆ ايتتى.
«جاقىندا وزبەكستان اتوم ەلەكتر ستانساسىن سالۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى. الداعى ۋاقىتتا اەس سالۋ تۋرالى كەلىسىم جاسارى انىق. مەنىڭ بىلۋىمشە ولار يادرولىق وتىن ءوندىرۋدى جوسپارلاپ وتىر. وعان قوسا، پايدالانىلعان يادرولىق وتىندى قايتا وڭدەۋدى قولعا الۋى مۇمكىن»، – دەدى ول.

ونىڭ پايىمداۋىنشا، تابيعي ۋران باعاسى قىمباتتاپ جاتقانىن نەگىزگە الا وتىرىپ، ەرتەڭ اتوم ەلەكتر ستانسيالارىندا پايدالانىلعان يادرولىق وتىن اينالىمعا تۇسەدى.
«قايتا وڭدەۋدى قولعا العان ەلدەر باسقالاردان الدا بولادى. بۇگىندە رەسەي مەن فرانسيادا مۇنداي تەحنولوگيالار بار، ال ولاردىڭ قاتارىنا وزبەكستان قوسىلسا، بۇل ەل ءۇشىن ۇلكەن مۇمكىندىك»،– دەدى يبرايەۆ.

ونىڭ پايىمداۋىنشا، وزبەكستاننىڭ اەس-كە قاتىستى قارقىنى قازاقستاندى باسىپ وزۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

بۇل رەتتە يبرايەۆ ەكى ەنەرگوبلوكتى اتوم ەلەكتر ستانسياسى ءۇشىن يادرولىق وتىن ءوندىرۋ – كەڭ اۋقىمدى وندىرىستەن قىمباتقا تۇسەدى دەپ تۇجىرىمدايدى.
«اەس-كە كەرەك وتىندى وزىمىزدە ءوندىرۋ ءبىرشاما قىمباتقا تۇسەدى. ويتكەنى 2 بلوكتى ستانسيا ءۇشىن زاۋىت سالۋ (يادرولىق وتىن ءوندىرۋ ءۇشىن – كۋرسيۆ) ءتيىمدى ەمەس. ءقازىر بۇكىل الەم قىسىمدى سۋ رەاكتورلارىن سالۋعا باعىت العان. ولار ءۇشىن ۇلكەن نارىق اشىلادى. سوندىقتان ەرتەڭ قازاقستاندا نەمەسە قىرعىزستاندا (اەس – كۋرسيۆ) سالىنسا، ولارعا نارىق اشىلادى»، – دەدى ول.

وزگە ەلدىڭ اتوم ەلەكتر ستانسيالارىن يادرولىق وتىنمەن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن وزبەكستان وسى رەسپۋبليكادا اتوم ەلەكتر ستانسياسىن سالاتىن روساتومنان رۇقسات الۋى كەرەك. بۇل رەتتە يبرايەۆ وزبەكستان ورتالىق ازياداعى بولاشاق اتوم ەلەكتر ستانسالارىن وتىنمەن قامتاماسىز ەتۋ قۇقىعىن الۋى مۇمكىن دەپ ەسەپتەيدى.

بۇعان دەيىن يبرايەۆ جۇڭگو اەس-تى ەكى ەسە ارزانعا سالىپ بەرە الاتىنىن، ءبىراق ونىڭ ۇسىنىسى وتپەگەنىن ايتقان. شىعىستاعى كورشى اەس-تى ەل ۇكىمەتى قاراستىرىپ وتىرعان 6 ملرد دوللاردان ەكى ەسە ارزان: 1،2 گۆت ءبىر بلوكتى 2،3 ميلليارد دوللارعا سالىپ بەرۋى مۇمكىن ەدى.

ەنەرگەتيكا مينيسترلىگءى باستاپقىدا ءبىر 1،2 گۆت قوندىرعىنىڭ قۇنى 5 ملرد دوللار جانە ەكى بلوكتى (2،4 گۆت) بۇكىل ستانسيا ءۇشىن 10 ملرد دوللار قاجەت ەكەنىن مالىمدەگەن. جىل سوڭىنا قاراي 12-15 ملرد دوللارعا تەڭ سيفرلار ايتىلىپ جاتىر.

ءقازىر «سامۇرىق-قازىنا» قورى قازاقستانداعى العاشقى اتوم ەلەكتر ستانسياسىنىڭ قۇرىلىسىنا قارجى تارتۋدىڭ جولىن قاراستىرىپ جاتىر. ونىڭ قاتارىندا ستانسيا قۇرىلىسىن ۇلتتىق قور ەسەبىنەن قارجىلاندىرۋ بار. 
بۇل ماقالا تۋرالى نە ويلايسىز؟