دينا ءتاڭسارى الەمدىك قاۋىمداستىقتان كومەك سۇرادى

nege.kz cسايتىنىڭ حابارلاۋىنشا، بۇل جايلى شقو-نىڭ پوليسيا دەپارتامەنتى: «2023 جىلدىڭ 6 قازانىندا وسكەمەن قالاسى ەرتىس اۋداندىق پوليسيا باسقارماسى قىلمىستىق كودەكستىڭ 190-بابى 3-بولىگى («الاياقتىق») بويىنشا سوتقا دەيىنگى تەرگەۋ امالدارىن باستادى. قازىرگى ۋاقىتتا ءتيىستى تەرگەۋ امالدارى جۇرگىزىلۋدە»، – دەپ حابارلادى.

ءىىم بۇل ءىستى ارىزدانۋشىنىڭ ءوتىنىشى نەگىزىندە قوزعالعانىن ايتا كەلە: «سمايىلوۆا جالعان اقپارات تاراتۋمەن قاتار 2021 جىلدان باستاپ، ءوزى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنان تىس جەردە بولا تۇرا، ءوزىنىڭ الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى پاراقشالارىندا زورلىق-زومبىلىق قۇرباندارىنا كومەك كورسەتۋ ءۇشىن قاراجات جينايتىندىعى تۋرالى جاريالاعان. ماسەلەن، شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ پوليسيا دەپارتامەنتى تەرگەپ جاتقان الاياقتىق بويىنشا قىلمىستىق ءىس اياسىندا بيىلعى جىلدىڭ ءساۋىر ايىندا سمايىلوۆا وسكەمەن قالاسىندا كامەلەتكە تولماعان قىزدىڭ وزىنە قول جۇمساعانى تۋرالى جالعان مالىمەت جاريالاعانى انىقتالدى. سودان كەيىن ول قازا بولعان ادامنىڭ وتباسىنا كوڭىل ايتىپ، بۇل جاعدايدى جوققا شىعارعان پوليسياعا سەنبەي، وز-وزىنە قول جۇمساۋ ارەكەتىنىڭ بولعاندىعىن جانە قىزدىڭ اۋرۋحانادا جاتقاندىعىن مالىمدەگەن. الايدا، بۇل جاريالانىمداردىڭ بارلىعى جالعان بولىپ شىقتى، ويتكەنى ءىس جۇزىندە سۋيسيد بولعان جوق. اتالمىش كامەلەتكە تولماعان قىز زارداپ شەككەن بۇزاقىلىق فاكتىسى بويىنشا قىلمىستىق ءىس سوتقا جىبەرىلدى. وسىعان قاراماستان سمايىلوۆا جابىرلەنۋشىنىڭ ادۆوكاتى ءۇشىن اقشا جيناۋ تۋرالى جاريالاپ، سوت پروسەسى كەزىندە 20 ملن تەڭگەدەن استام قاراجات جيناعان. ونىڭ از عانا بولىگىن ءىسساپار شىعىندارىنا تولەگەن. الايدا سوتتا ادۆوكاتتىڭ قىزمەتتەرىن جابىرلەنۋشى تاراپتىڭ ءوزى تولەگەنى بەلگىلى بولدى، بۇل سوتتالۋشىلاردىڭ قورعاۋشىلارىنىڭ نارازىلىعىن تۋدىردى»، – دەدى ءىىم تەرگەۋ دەپارتامەنتى باستىعىنىڭ ورىنباسارى سامات ايسوۆ.

الايدا، حالىقارالىق ىزدەۋ جاريالانعان دينا سمايىلوۆا ەشقايدا قاشپاعانىن، گرۋزياعا 2021 جىلى دەنساۋلىعىنا قاتىستى قونىس اۋدارعانى جايىندا الەۋمەتتىك جەلىدەگى پاراقشاسىندا اشىق جازىپ ءجۇر. ول بۇعان دەيىن ونلاين-كونفەرەنسيا وتكىزىپ، ۇستىنەن قوزعالعان ىسپەن كەلىسپەيتىنىن ايتىپ، تاعىلعان ايىپتى جوققا شىعاردى.

كەشە «ادام قۇقىقتارىنا نازار: ايەلدەر مەن بالالار (Human Rights Focus: women and children) ۇيىمىنىڭ باستاماسىمەن وتكەن «ايەل داۋىسى» اتتى حالىقارالىق ونلاين-كونفەرەنسيادا باس قوسقان قۇقىق قورعاۋشىلار، زاڭگەر ماماندار، سونداي-اق زورلىق-زومبىلىق قۇربانى بولعان ءجابىر كورۋشىلەر ءسوز الىپ، سمايىلوۆانىڭ ۇستىنەن قوزعالعان ايىپقا قاتىستى پىكىرىن ءبىلدىردى.

دينا سمايىلوۆا، «نەمولچي.kz» قورىنىڭ جەتەكشىسى:

مەن ەلدەن دەنساۋلىعىما قاتىستى كەتكەنمىن

– «نەمولچي.kz» قورىن قالاي قۇرعانىم تۋرالى ءار سۇحباتتا ايتىپ كەلەمىن. ءوزىم زورلىق-زورلىق قۇربانى بولعان سوڭ، وزگە دە ادامدارعا پسيحولوگيالىق، مورالدىق، زاڭناما تۇرعىسىنان كومەك بەرۋدى ويلاپ، وسى قوردى اشىپ، جۇمىس ىستەپ كەلدىك. 2017 جىلدان بەرى قانشاما ادامعا تەگىن كومەك بەردىك. ءبىز مۇنى قايىرىمدى ادامداردىڭ ءوز ەركىمەن سالعان قارجىسى ارقىلى جۇزەگە اسىردىق. سەبەبى، ءبىز مەملەكەتتەن اقشا المايمىز.

سوڭعى 3 جىلدا 240 قىلمىستىڭ بەتىن اشىپ، ونىڭ ىشىندە 80 پەدوفيليا ءىسى، 240 قۇقىق قورعاۋشىنىڭ قىزمەتىن دۇرىس اتقارماعانىن اشكەرە ەتتىك. ايەلدەر مەن بالالاردى زورلىق-زومبىلىقتان قورعاعان 7 جىل ىشىندە ءتۇرلى قوقان-لوققىعا، ونىڭ ىشىندە قىلمىستىق قۋدالاۋعا ۇشىرادىم.

سوڭعى ەكى جىلدا گرۋزيادا تۇرىپ جاتىرمىن. مۇندا دەنساۋلىعىما بايلانىستى قونىس اۋداردىم. 23 قاراشا كۇنى قوردىڭ ەسەپشوتى بۇعاتتالدى. ءقازىر قور سالىق تولەمدەرىن تولەي الماي قالدى. مەنىڭ ۇستىمنەن 2021 جىلى ءىس قوزعالعانىن دا، ۇستىمنەن 6 قىلمىستىق ءىس قوزعالعانىن، ماعان ىزدەۋ جاريالانعانىن دا 2023 جىلدىڭ 27 جەلتوقسان كۇنى ەستىدىم. مەن ەشقايدا قاشقان جوقپىن. ءبىز مۇندا 22 قاراشا كۇنى حالىقارالىق «الەم زورلىقسىز تاماشا» تاقىرىبىندا كونفەرەنسيا وتكىزبەكشى ەدىك. سوسىن بىزگە گرۋزيادا جۇمىس ىستەۋگە مۇمكىندىك بەرمەي، ساياسي باسپانا سۇراۋعا ءماجبۇر بولدىق.

ىسكە قاتىستى تۇسىنىكتەمەنى ونلاين بەرۋگە مۇمكىندىك جاساماي وتىر. سەبەبى، زورلىق-زومبىلىق كورگەن ادامدارعا ءوز ەركىمەن ازىن-اۋلاق اقشاسىن سالعان دوناتورلاردى ارىز جازۋعا ماجبۇرلەگەن. ال شىعىس قازاقستان وبلىسىنداعى ءىس بىتكەن سوڭ 2 ايدان كەيىن قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ ىلىك ىزدەپ، ماعان كىنا تاعۋى زاڭسىز. مەنى 10 جىلعا باس بوستاندىعىمان ايىرۋ كۇتىپ تۇر. سوندىقتان الەمدىك قاۋىمداستىقتان كومەك سۇرايمىن.

گۇلنار جۋاسپايەۆا، دينا سمايىلوۆانىڭ ادۆوكاتى:

دوناتورلاردى ماجبۇرلەپ ارىز جازدىرعان

– قاراشا ايىنان بەرى 2 رەت وسكەمەن قالاسىنىڭ پوليسياسىندا بولدىم. ىسپەن تانىسۋعا مۇمكىندىك بەرمەدى. سوت تەرگەۋشىسى قۇجاتتىڭ كەيبىرىن عانا كورسەتكەنى ءۇشىن شاعىم ءتۇسىردىم. مۇندا جاسوسپىرىمدەر ىسىنە قاتىستى ءىس قوزعالىپ، سوت شەشىمى شىققان. بۇل ىسكە قاتىستى قاجەتتى قاراجات دوناتورلار ەسەبىنەن تولەنگەن. جينالعان قارجى ەرىكتىلەردىڭ ءوز ەركىمەن جينالعان. بۇل اقشا كومەككە مۇقتاج ادامدارعا پسيحولوگيالىق، زاڭدىق كومەك رەتىندە جۇمسالدى.

سوت شىعىندارى ءۇشىن جينالعان سوما وكىلدىڭ قىزمەتى ءۇشىن نەبارى 622 539 تەڭگە بولدى. ءىس بويىنشا ۇكىم زاڭدى كۇشىنە ەنىپ، اپەللياسيالىق سوتتا قارالىپ، كىنالىلەر ناقتى جازالارىن الدى. مورالدىق شىعىن 9 ميلليون جابىرلەنۋشىنىڭ پايداسىنا ءوندىرىلدى. سوتتالعانداردىڭ ءبىرىنىڭ ادۆوكاتى شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ پروكۋرورىنا ارىز جازدى. ول اقشانى جابىرلەنۋشىنىڭ پايداسىنا ءوندىرىپ الماۋ كەرەكتىگىن ايتقان. پروكۋرور 16 قازاندا ەرتىس اۋداندىق پوليسيا بولىمىنە ارىز جولداپ، ول بىردەن باپتىڭ 3-بولىگى بويىنشا قىلمىستىق ءىس رەتىندە تىركەلگەن. قوردىڭ 2017 جىلعى تىركەلگەن جارعىسىنا سايكەس، ول باسقالارمەن قاتار زورلىق-زومبىلىق قۇرباندارىنا كومەك كورسەتۋ ءۇشىن قايىرىمدىلىق قاجەتتىلىكتەرىنە قاراجات جيناۋمەن اينالىسادى. جيناق وسى قۇجات اياسىندا جۇزەگە اسىرىلادى.

قازان ايىندا ادۆوكات قابدييەۆتىڭ شاعىمى ەسكەرىلىپ، دەرەۋ تەرگەۋ جۇرگىزىلدى. سودان كەيىن اقشا سالعان بارلىق دوناتورلاردى تەكسەرىپ، سۇراي باستادى. ولاردىڭ كوبى باس تارتسا دا، كەيبىرىن شاقىرىپ دينا سمايىلوۆانىڭ ۇستىنەن ارىز جازۋعا ماجبۇرلەگەن. وسىلايشا، ونىڭ ۇستىنەن زاڭسىز ءىس قوزعالدى. 2021 جىلى 19 قازاندا ول الاياقتىق ءىس بويىنشا كۇدىكتى دەپ تانىلدى. ونىڭ ۇستىنەن ءىس قوزعالعانىن ەسكەرتپەگەن دە.

2023 جىلدىڭ قاراشا ايىندا قوردىڭ ەسەپشوتى بۇعاتتالدى. وعان ىزدەۋ سالىندى. الايدا، دينا سمايىلوۆا قوعامعا اركەز اشىق بولدى. قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىكتەن قاشپادى. 2021 جىلى ساۋىردە وتا جاساتۋ ءۇشىن گرۋزياعا كەتتى. بۇل حاباردى كەيىن ەستىدى.

ازامات ساگال، ادۆوكات:

قور ورگاندارعا ۇنامايتىن سياقتى

– «نەمولچي.kz» قورى ارقىلى زاڭنامالىق قۇجاتقا دا وزگەرىستەر ەنگىزىلدى. الايدا، قوعامدا زورلىق كورگەندەرگە كومەك بەرەتىن قور ەلىمىزدىڭ قۇقىق قورعاۋ ورىندارىنا ۇناماي قالعان سياقتى. سەبەبى، زورلاۋعا ۇشىراعان ادامدار پوليسيانىڭ دۇرىس جۇمىس ىستەمەۋى سەبەپتى، قيىندىقتارعا تاپ بولىپ، ۇلكەن سترەسس العان. دينا سمايىلوۆا وسى ماسەلەلەردى كوتەردى. سوندىقتان سوت ورىندارى ۇلكەن زاڭدىق قاتەلىك جاساپ جاتىر دەپ ويلايمىن.

حاديشا جاكىشيەۆا، دوناتور:

اقشانى ءوز ەركىممەن اۋداردىم

– قورعا قاتىسىم جوق، ءبىراق الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى قوردىڭ كومەك سۇراعانىن كورىپ بىر-ەكى رەت قايىرىمدىلىق ءىس رەتىندە 1 مىڭ تەڭگە سالعانمىن. جەلتوقسان ايىندا ءۇيدىڭ دوموفونىنا 2 پوليسيا وكىلى حابارلاسىپ، بولىمگە كەلۋ كەرەكتىگىن ايتتى. «نە ءۇشىن؟ قانداي ىسكە قاتىستى؟» دەپ سۇراپ ەدىم، ەشتەڭە تۇسىندىرمەدى. بار بولعانى «بارعان سوڭ ءبارىن تۇسىندىرەدى» دەدى. ءبىراق الدىن الا ەسكەرتۋ قاعازىن جىبەرۋ كەرەك ەمەس پە؟ «ەشقايدا بارمايمىن. مەنى قانداي ىسكە كۇدىكتى ەكەنىمدى كورسەتىڭىز» دەدىم.

ونىمەن قويماي، جۇمىس ۋاقىتىندا ۇيگە حابارلاسىپ، جاسى ەگدە تارتقان اتا-انامدى شوشىتقان. سودان كەيىن عانا دينا تاڭسارىگە قاتىستى ەكەنىن ءبىلدىم. ءبىراق ەشقانداي ارىز جازبادىم. سەبەبى، مەنى ەشكىم ماجبۇرلەگەن جوق. اقشانى ءوزىم اۋداردىم.

ەۆگەنيي جوۆتيس، زاڭگەر:

ەلىمىزدە «اسار» دەگەن يگى ءداستۇر بار

– قانداي دا ءبىر وقيعاعا، ماقساتقا وراي اقشا جيناۋ بارلىق ەلدىڭ تاجىريبەسىندە بار. سوڭعى جىلدارى ينتەرنەت دامىعان سوڭ ەلەكتروندى تۇردە جيناۋ ءۇردىسى ەندى.

ەلىمىزدە «اسار» دەگەن يگى ءداستۇر بار. ياعني، حالىق جۇمىلىپ كومەكتەسىپ جىبەرەدى. «نەمولچيدىڭ» دە بار العانى وسى قايىرىمدىلىق كومەك. كەز كەلگەن ادام كىمگە قايىرىمدى ءىس جاسايمىن دەسە، ءوزى بىلەدى. ءتىپتى، كەيبىرەۋلەر ءانونيمدى تۇردە دە بەرە الادى. ەگەر جۇرتتان جينالعان قارجى سول ماقساتقا جۇمسالماسا، سوندا عانا بۇل الاياقتىق بولىپ سانالادى. ءتىپتى، مەشىت، شىركەۋگە دە كۇن سايىن قايىرىمدىلىق اقشا اعىلىپ جاتىر.

بۇل جەردە ءبىر ماسەلە بار. ءبىزدىڭ كىمگە قانشا اقشا اۋدارعانىمىز تۋرالى اقپارات اشىق دەگەن ءسوز.

ايتبەك امانگەلدى، مارقۇم سالتانات نۇكەنوۆانىڭ اعاسى:

سالتاناتتىڭ ولىمىنە قاتىستى ىسكە «نەمولچي.kz» كومەكتەستى

– سالتاناتتىڭ ءىسى جايىندا بۇكىل حالىق بىلەدى. وسى وقيعادان كەيىن كوبى وتباسىنداعى زورلىق-زومبىلىق تۋرالى اشىق ايتا باستادى. قوعامنىڭ اسقىنىپ بارا جاتقان دەرتى تۋرالى اقپارات قۇرالدارى دا كوپ جازىپ ءجۇر.

بىزگە «نەمولچي.kz» قورىنىڭ، ونىڭ ءتوراعاسى دينانىڭ كومەگى كوپ ءتيدى. ءبىز اقىلداسا كەلە حالىقارالىق ۇيىمدارعا، ەۋروپارلامەنتكە حات جازدىق. كەيبىر ادامدارعا ءتۇرلى كومەك قاجەت. ەرىكتىلەر جەلىسى قارجىلاي كومەكتىسكىسى كەلەدى. وندا تۇرعان نە بار؟ 23 مىڭ تەڭگەگە بولا ءىس قوزعاۋدى تۇسىنبەيمىن.

***

ونلاين كونفەرەنسياعا قوسىلعان قوستاناي قالاسىنىڭ تۇرعىنى سايدا سيسەمبايەۆا دا قايىرىمدىلىق رەتىندە قارجى سالعان. وعان دا قۇقىق قورعاۋ ورىندارى قىزمەتكەرى حابارلاسىپ، دينا ءتاڭسارىنىڭ ۇستىنەن ارىز تۇسىرۋگە ۇگىتتەگەن. الايدا، ول ەشقانداي شاعىم تۇسىرمەيتىنىن ايتىپ، باس تارتقان. وسى پىكىرىن ايتقان دوناتور ىىم-نە، پروكۋراتۋرانىڭ ۇستىنەن ە-وتىنىش ارقىلى شاعىم ايتاتىنىن جەتكىزسە، ءۇش بالاسى تۋعان اكەسىنەن زورلىق كورگەن اتا-انا الماگۇل ءامىروۆا بۇل ءىستىڭ تامىرىنا «نەمولچي» قورىنىڭ ارقاسىندا قان جۇگىرىپ، ءىس قوزعالعانىن تىلگە تيەك ەتتى. الايدا، قىلمىستىق ءىس ءقازىر توقتاپ قالىپ، ەندى اتا-انا ءوزىن «نەمولچي.kz» قورىنىڭ جەتەكشىسى دينا سمايىلوۆاعا قارسى شاعىمدانۋعا شاقىرعانىن ايتتى.