Inklúzıvti qoǵam qurý – qazirgi álemniń mańyzdy mindetteriniń biri. Jahandaný jáne ózara baılanystylyqtyń kúsheıýi jaǵdaıynda ınklúzıa áleýmettik ádilettilik máselesi ǵana emes, sonymen birge qoǵamnyń turaqty damýynyń qajetti shartyna aınalady. Inklúzıvti qoǵam onyń barlyq músheleriniń áleýmettik, ekonomıkalyq, mádenı nemese fızıkalyq jaǵdaıyna qaramastan múmkindikter teńdigin qamtamasyz etedi. Eń aldymen, ınklúzıvti qoǵam teńdik pen ádilettilikke jetýge umtylady. Bul árbir adamnyń jynysyna, jasyna, násiline, dinine, fızıkalyq jaǵdaıyna nemese áleýmettik jaǵdaıyna qaramastan óz múmkindikterin iske asyrýǵa teń quqyqtar men múmkindikterge ıe ekendigin bildiredi. Inklúzıa kedergiler men kemsitýshilikterdi alyp tastaýdy bildiredi, osylaısha ádil jáne úılesimdi qoǵam qurý. Memleket basshysy Qasym-Jomart Kemeluly Toqaevtyń 2023 jylǵy halyqqa Joldaýynda da ınklúzıvti qoǵam quryp, eldegi áleýmettik birlik pen tutastyqty saqtaý másele aıtylǵan. Osy negizde bas qalamyz Astana qalasynda jańa resýrstyq ortalyq ashyldy. Bul ortalyq tikeleı atalǵan taqyrypqa sáıkes ashylǵan. Iaǵnı ınklúzıvti bilim berý ortalyǵy. Bul ortalyqtyń ashylýdaǵy basty maqsaty erekshe bilim berýdi qajet etetin balalardyń damýyna qolaıly keńistik qurý bolyp tabylady.
Qazaqstannyń bas qalasy Astana ınklúzıvti bilim berý salasynda da belsendi damyp keledi. Ári qala ınovasıalyq jobalar ortalyǵyna aınalýda. Jaqynda ashylǵan ınklúzıvti bilim berý resýrstyq ortalyǵy osyndaı bastamalardyń jarqyn mysaly. Ol erekshe bilim berý qajettilikteri bar balalardy qoldaýǵa arnalǵan, olardyń damýy men qoǵamǵa kirigýine keshendi kózqarastyń mańyzdylyǵyn atap ótedi.
Astanada №43 qosymsha bilim berý mektep-ortalyǵy bazasynda ınklúzıvti bilim berý resýrstyq ortalyǵy resmı túrde ashyldy. Bul ortalyq tórt aımaqty qamtıdy: ádistemelik bólim, demalys aımaǵy, logoped jáne defektolog kabınetteri. Ol arnaıy jıhazdarmen, oqý oıynshyqtarymen, sensorlyq ıntegrasıasy bar jumsaq jastyqtarmen jáne muǵalimderge arnalǵan tehnıkalyq quraldarmen jabdyqtalǵan. Mundaı ınfraqurylym erekshe bilim berý qajettilikteri bar balalardyń damýy úshin qolaıly keńistik jasaıdy.
Búgingi tańda Astanada 0 ben 18 jas aralyǵyndaǵy erekshe bilim berýdi qajet etetin 19 500 bala tirkelgen. Astana qalalyq Bilim basqarmasynyń bas mamany Gúlshat Isınovanyń aıtýynsha, ata-analardyń saýattylyǵy artyp, der kezinde túzetýdiń mańyzdylyǵyn túsingendikten, ınklúzıvti taqyrypty erekshe ózekti etedi. Inklúzıalyq kabınet balalardyń tolyqqandy oqýy men áleýmettenýine qajetti jaǵdaılardy qamtamasyz etip, olardyń damýyna eleýli kómek kórsetetinin atap ótken jón.
Sonymen qatar, Astanada 28 ınklúzıany qoldaý kabıneti, 2 ońaltý ortalyǵy jáne 4 psıhologıalyq-pedagogıkalyq túzetý kabıneti jumys isteıdi. Bul mekemeler erekshe qajettilikteri bar balalarǵa qajetti densaýlyq jáne bilim berý qyzmetterine qol jetkizýdi qamtamasyz etý arqyly qoldaý kórsetýde mańyzdy ról atqarady.
Astana qalalyq Bilim basqarmasynyń bas mamany Gúlshat Isınova qoǵamda ınklúzıvti synyptarǵa degen qajettilik artyp kele jatqanyn aıtady. Bul óz balalaryn der kezinde túzetý men qoldaýdyń mańyzdylyǵyn túsinetin ata-analardyń sanasy men jaýapkershiliginiń joǵarylaǵanyn kórsetedi. Bul tásil neǵurlym teń jáne ınklúzıvti qoǵam qurýǵa kómektesedi.
Inklúzıvti qoǵam áleýmettik birlikke yqpal etedi. Qoǵamnyń barlyq músheleri ózin birtutas tutastyqtyń bóligi retinde sezinip, óziniń mańyzdylyǵy men qundylyǵyna senimdi bolsa, bul áleýmettik shıelenis pen janjaldardyń tómendeýine ákeledi. Mundaı qoǵamda adamdar bir-biriniń aıyrmashylyqtaryn jaqsy túsinedi jáne qabyldaıdy, bul beıbit qatar ómir súrý men yntymaqtastyqqa yqpal etedi.
Ekonomıkalyq damýda ınklúzıa men qatar kreatıvti óndiris te sheshýshi ról atqarady. Barlyq adamdarǵa bilim alý, jumysqa ornalasý jáne kásibı damý úshin teń múmkindikter berilgende, bul adam resýrstaryn tıimdi paıdalanýǵa yqpal etedi. Inklúzıvti qoǵamda árbir adam ekonomıkaǵa óz úlesin qosa alady, bul onyń ónimdiligi men básekege qabilettiligin arttyrady. Iaǵnı bul boıynda daryny men shyǵarmashylyǵy jaqsy damyǵan azamattardy iri qalalardaǵy kreatıvti ındýstrıany damytýǵa tartýǵa baǵyttalady. Jalpy kreatıvti óndiris degenimiz — bul shyǵarmashylyq jáne ınovasıalyq ıdeıalardy qoldanyp, jańa ónimder, qyzmetter nemese mádenı qundylyqtar jasaıtyn ekonomıkalyq sala. Bul sala dástúrli óndiris pen qyzmet kórsetý salalarynan erekshelenedi, sebebi ol shyǵarmashylyq, óner, mádenıet jáne tehnologıany biriktiredi.
Astana qalasynda kreatıvti ındýstrıalardy damytýǵa baǵyttalǵan birneshe mańyzdy jobalar iske asyrylýda. Bul jobalar qalanyń mádenı jáne ekonomıkalyq damýyna úlken úles qosýda.
- Astana Hub Astana Hub – bul Ortalyq Azıadaǵy eń úlken startap hab, ınovasıa men kreatıvti ındýstrıalardy damytýǵa baǵyttalǵan. Bul jerde IT salasyndaǵy startaptar men kásipkerler úshin jumys jasaýǵa, tájirıbe almasýǵa jáne ınvestorlarmen baılanys ornatýǵa barlyq jaǵdaılar jasalǵan.
- Astana Art Fest Astana Art Fest – bul Astanada jyl saıyn ótetin halyqaralyq óner festıvali. Festıválde zamanaýı ónerdiń ártúrli túrleri: beıneleý óneri, dızaın, músin, medıa-art, jáne basqa da kreatıvti jobalar usynylady. Bul festıvál qala turǵyndary men qonaqtaryna zamanaýı óner týyndylaryn kórýge jáne sheteldik sýretshilermen tanysýǵa múmkindik beredi.
- Astana Media Week Astana Media Week – bul medıa jáne komýnıkasıa salasyndaǵy mańyzdy is-shara. Bul aptalyq aıasynda medıa ındýstrıanyń kóshbasshylary, jýrnalıser, PR mamandary jáne basqa da sarapshylar jınalyp, medıa salasyndaǵy jańa trendter men tehnologıalar týraly pikir almasady.
- Nazarbaev Ýnıversıteti jáne ınovasıalyq zerthanalar Nazarbaev Ýnıversıteti ınovasıalyq zerthanalar men startaptardy qoldaıtyn ortalyqtarǵa ıe. Munda stýdentter men zertteýshiler jańa tehnologıalar men kreatıvti jobalardy damytýǵa múmkindik alady. Ýnıversıtettiń zertteý ortalyqtary jáne Fab Lab sekildi zerthanalary ınovasıa men kreatıvti ındýstrıany qoldaýǵa baǵyttalǵan.
- Kazakhstan Media Creative Space Kazakhstan Media Creative Space (KMCS) – bul medıa jáne shyǵarmashylyq salasyndaǵy mamandarǵa arnalǵan keńistik. KMCS túrli semınarlar, master-klasstar jáne trenıńter ótkizedi, sondaı-aq shyǵarmashylyq ındýstrıa ókilderine baılanys ornatý múmkindigin beredi.
- Expo 2017 murasy Expo 2017 halyqaralyq kórmesi Astanada ótip, qalanyń ınfraqurylymyn damytýǵa jáne kreatıvti ındýstrıalar úshin jańa múmkindikter ashýǵa yqpal etti. Kórmeden keıin kórme kesheni túrli kreatıvti jáne ınovasıalyq jobalar úshin qoldanylyp keledi.
- Astana Opera Astana Opera – bul álemdik deńgeıdegi opera jáne balet teatry. Teatrda álemdik klasıka men qazirgi zamanǵy shyǵarmalar qoıylyp, qalanyń mádenı ómirine úlken úles qosady. Teatr ártisteri men rejıserleri kreatıvti ıdeıalardy júzege asyrýǵa múmkindik alady.
- TSE Art Destination TSE Art Destination – bul qazirgi zamanǵy óner galereıasy, kreatıvti keńistik jáne mádenı ortalyq. Bul jerde jergilikti jáne sheteldik sýretshilerdiń kórmeleri, óner týraly leksıalar jáne master-klasstar ótedi.
Bul jobalar Astanadaǵy kreatıvti ındýstrıanyń damýyna eleýli yqpal etip, qala turǵyndary men qonaqtaryna mádenıet, óner jáne ınovasıalar salasynda jańa múmkindikter usynady.
