Sondaı balalarǵa adal qalamgerdiń biri Maǵaz Retbek. 1989 jyly QHR Altaı óńirinde týǵan. Abaı atyndaǵy QazUPÝ-dyń túlegi. «Ǵaıyptan tamǵan tamshy», («Úshqıan» baspasy, Almaty qalasy, 2013 jyl) «Sheksizdik úni» («Abaı» baspasy, Almaty qalasy, 2021 jyl) poezıalyq jınaqtarynyń avtory. «Mazar», «Kórshi», «Kók etik kıgen áıel», «Potrıot» taǵy basqa áńgimeleri oqyrmandar tarapynan úlken baǵaǵa ıe bolǵan. 2013 jyly respýblıkalyq «Táýelsizdikti tanytqan talanttar» baıqaýynyń «Ǵaıyptan tamǵan tamshy» jyr jınaǵy úshin «Poezıa» nomınasıasynyń bas júldegeri atanǵan.
Dál qazir barlyq mektepter men balabaqshalarda «Altyn kúz» keshteri ótip jatqandyqtan kúz ben jemis jıdekter týraly taqpaqtaryn arnaıy tańdap aldyq. Bálkim balalarymyzdyń kádesine jarap qalar. Sondaı-aq balalardyń qıalyna qanat bitirer «Baqyt kitaby» zamanaýı ertegisi de ereksheligimen tamsandyrdy.
Baqyt kitaby (Áńgime)
Jeltoqsan deıtin qalada bir aýqatty otbasynyń Aıala esimdi jalǵyz qyzy bar tuǵyn. Ol áli bastaýysh synypta oqıtyn, dese de óziniń qatarlastarynan góri aqyldy da zerik, súıkimdi qyz edi. Al, úıleri bolsa syrty bıik dýalmen qorshalǵan úsh qabatty alyp kotedj, jeke bular ǵana emes joldyń Aıalalar ornalasqan jaǵalaýynyń bári birinen – biri ótetin záýlim saraılar bolatyn. Aıala úshin úıde oınaýǵa ne kerektiń bári bar bolsa da ol kóbine úshinshi qabattaǵy balkonǵa shyǵyp, alysqa kóz tastaýdy unatatyn. Ár joly qaraǵan saıyn onyń kózi aldymen joldyń arǵy jaǵyndaǵy oılaýyt jerge ornalasqan jataǵan úılerge túsetin. Sol birine – biri mingese beıbereket ornalasqan úılerdiń arasyndaǵy adamdarǵa qarap tań – tamasha bolatyn. Ár úıdiń aýlasynda topyrlap oınap júrgen top-top beıtanys balalardy kórip olarǵa qyzyǵa zer sap qaraıtyn. Qyńyr - qısyq kóshelerinde álde bir qarbalastyq pen qaıshylasqan er-áıelderdi kórip, olardyń ne istep júrgenderine kózi jetpeı, alystan tań – tamasha bolatyn. Sóıtip ár kúni anasyna sol jaqqa barǵysy keletinin aıtatyn. Biraq anasy ony jibermeıtin...
Búgin de tańǵy sháı ústinde sheshesine arǵy jaqtaǵy jataǵan úıler jaqqa baryp, oınaǵysy keletinin aıtyp edi, sheshesi qabaǵyn shytyp:
- Saǵan neshe ret aıtam?! Onda barýǵa múlde bolmaıdy,-dep taǵy da tıyp tastady.
- Nege?-dep tańyrqaı qaraǵan oǵan:
- Ondaǵy adamdar qudaıdyń qarǵysyna qalǵandar, barmaq túgili mańyna da jolaýshy bolma,-dep kelte qaıyrdy. Aıala lezde kóńil – kúıi ózgere qalǵan sheshesinen odan ary tereńdep eshteńe suramady.
Degenmen sheshesiniń bul jaýaby Aıalanyń nazaryn tipten sol jaqqa aýdara tústi. Tústen keıin taǵy da balkonǵa shyǵyp bajaılap qarap otyrdy. Jataǵan úıler jaqtaǵy tirshilik báz – baıaǵysyndaı eken. Keshegi sheshe sózi esine túsip túrli oıdyń jeteginde otyrǵan ol, qıal tereńine shym batyp qalaı uıyqtap ketkenin de ańǵarmaı qaldy. Uıyqtyp jatyp tús kórdi. Túsinde: Sol sheshesi barýǵa tıym salǵan jataǵan úılerdiń arasynda júripti. Kún batyp bara jatqan shaq eken. Keshki kún sáýlesi tóńirekti qyp - qyzyl órttiń jalynyndaı qoıý saǵymyna orap alypty. Ózi kúnde alystan tańyrqaı qaraıtyn jataǵan úıler men kádimgi turǵyndary sol jalynnyń arasynda júr eken deıdi. Óz kózine ózi senbeı qaıran qaldy. Jalyn ishindegi qalyń nópirdiń barlyǵynyń beldirine bir-bir tas baılanyp qalypty. Barlyǵy sony súırep júr ken. Áreń qozǵalady. Anyqtap qarap edi júzderi de jabyrqańqy kórindi. Tipti aýlada oınap júrgen balalardyń da belderinde bir-bir kishkentaı tas bar eken. Asyr sap kúlmeıdi. Qatty júgirmeıdi. Bári jalań aıaq, kir - qojalaq, ash, aryq bolyp kórindi. «Sheshemniń aıtqan sózi ras eken» dep oılady ishteı. «Bular shynymen de, qarǵysqa ushyraǵan jandar eken» dep túıdi.
Kenet top balalardyń arasynan áldebir júzi jyly bala ózine jymıa qarap turdy da, jaqyndap kele jatty. Til qatpaq bola bergeni sol edi áldene «tars» etkendeı oqys dybystan oıanyp ketti. Oıansa áldeqashan kesh kirip qalǵan eken. Qolyna ustap otyrǵan qol telefony edenge túsip ketipti. Ákesi mashınaman aýlaǵa kirip kele jatyr eken. Aıala kózin ýqalap arǵy bettegi jataǵan úıler jaqqa kóz saldy. Biraq bul joly ol jaq shynymen de bir tylsym kúshtiń qursaýynda jatqan sıaqty sezildi.
Sodan bastap Aıalanyń oınaýǵa tipten zaýqy soqpaıtyn bolyp ketti. Jataǵan úıler jaqqa zer sap qaıta – qaıta qaraıtyndy shyǵardy. Tezirek boıjetip úlkendershe ómir súrýdi armandady. Qalaıda jataǵan úıler jaqqa baryp ondaǵy adamdarmen sóılesip kórsem, sheshe sóziniń syryn ashsam degen qıal onyń sanasynda kún saıyn jetile berdi.
Bir kúni tańerteń sheshesi: «keshke deıin balkonda otyrmaı, bir ýaqyt kórshi balalarman oınasańshy»,-degen soń kıinip syrtqa shyqqan. Shyqqany sol onyń sanasyn taǵy da sonadaıdan qaraýytqan jataǵan úıler baýraı berdi. Sóıtip nede bolsa sol jaqty bir kórý bekimine kelip, kilt buryldy da joldyń jaıaýlar ótetin tusyna keldi. Jol shetinde birneshe adam jasyl shyraqtyń janǵanyn kútip tur eken. Solarmen birge joldyń arǵy betine ótken ol jataǵan úıler jaqqa qaraı júgire jóneldi.
Júgirip keledi, joldyń asfált tóselgen tratýary taýsylyp, burqyldaq qara topyraq súrleý bastaldy. Endi júrisin tejep aıańǵa basty. Úıden qaraǵanda jaqyn bolyp kórinetin jataǵan úıler qaraýytyp áli tur. Jap jańa aıaq kıimi men shulyǵy appaq shańǵa kómilgen. Biraq ol alǵan betinen qaıtar emes. Bir kezde úılerdiń shetine de ilindi áıteýir. İline sala shetki úıdiń qısaıǵan qańyltyr qorshaýyn aınalǵany sol edi, ústine flág artqan qol arba súıretken bir ataǵa jolyqty. Túri susty eken. Basynda selt ete túskenimen esin tez jıyp ala qoıdy. «Sálemetsiz be»,-dedi sasqalaqtap qalǵan ol qasynan ótip bara jatyp. «Rahmet aınalaıyn»,-dep basyn ızegen álgi susty adam dońǵalaǵy shıqyldaǵan eski arbasyn súırep uzaı berdi. Jataǵan úıler bir – birine mingese jıi ornalasypty. Kósheleri de tym tar, joldary qyryq shoqpyt eken. Bıikte turyp qaraǵanynda kóretin kóp adamdardy qashan kórem dep kele jatqanda tasyr – tusyr boldy da, aldyńǵy jaqtaǵy tar kósheniń birinen júgirgen bir top bala shyǵa keldi. Ul-qyzy aralas óńsheń qara sıraq.
Olar Aıalany kórdi de úıirilip toqtaı qaldy. Aıala anyq kórdi. Olardyń arasynda álgi túsinde kórgen júzi tanys bala da bar eken. Bári aıaqtaryn jasqana basyp Aıalaǵaǵa qaraı jaqyndap keledi. Aýzy ańqıyp turyp qalǵan Aıalanyń esin álgi júzi tanys balanyń suraǵy jıdyrdy.
- Seniń atyń kim? Qaıdan keldiń? – dedi jaıbaraqat.
- Men anaý jaqtan keldim. Atym Aıala,- dep ózi kelgen jaqty suq saýsaǵymen nusqady ol.
- Qyzyq eken. Ana bıik úılerden be?
- Iá.
- Ol jaqtyń balalary bizben oınaýǵa kelip kórmegen. Meniń atym Azamat. Óziń bir súıkimdi ekensiń. Kel bizben birge asyq oına,-dedi álgi bala.
Aıala eriksiz olarǵa erip bir úıdiń darbazasynan kirdi. Eni tar aýlanyń ishi uzynan – uzaq etip salynǵan alasa úı eken. Qatar – qatar esikteriniń biri ashyq, biri jabyq tur. Sol jaqtaǵy qaltqy astynda onsyz da tar aýlany taryltyp birneshe eski kólik tur. Kólik astynan bir adamnyń aıaǵy shyǵyp jatyr. Shalbary maı – maı jalań aıaq. Qaltqynyń shetin ala júzderin ájim torlaǵan birneshe áje otyr. Álsin – álsin bastaryn shulǵysyp, erinderi salpyldap birdeńelerdi aıtysady. Esik aldynda bala emizgen, kir jýǵan áıelderdiń birnesheýi otyr.
Aıala basynda osylardyń bárine qarap azdap jatyrqaǵanymen boıy tez úırenip oıynnyń qyzyǵyna kirip ketti. Ásirese Azamattyń asyqty shıyryp laqtyrǵany erekshe eken. Buryn asyq oınap kórmegen buǵan tym qyzyq kórindi. Balalardyń bárimen tanysyp shyqty. Olar asyq atý ónerlerin Aıalaǵa da úırete bastady. Oıynnyń sondaı qyzyp jatqan shaǵynyń birinde:
- Áı, mynaý bóten bala qaıdan kelgen? Kimniń qyzy bul,- dedi otyrǵan ájimdi ájelerdiń biri Aıalany taıaǵymen nusqap. Kózi jáýdirep ne derin bilmeı qalǵan Aıaladan buryn Azamat jaýap berdi:
- Ol bizdiń jańa dosymyz. Búgin tanystyq. Bizben oınaǵaly kelipti. Anaý bıik úılerde turady eken apa.
- Bıik úılerde! Qudaı aý ne deıdi,-dep shýyldasty ájeler. Aýla ishindegi adamdardyń bári tań tamasha bolyp, istep jatqan jumystaryn toqtatyp ańtaryla beri qarasyp qalypty.
- Qaıt úıińe balaqaı, seniń bul balalarmen oınaýyńa ata-anań ruhsat etpeıdi ǵoı. Erteń bilse seni de, bizdi de ońdyrmaıdy, - dedi ájelerdiń endi biri.
Balalar bul istiń mánisin túsingen joq. Alaıda úlkender solaı degesin Aıalany qımaı – qımaı shyǵaryp saldy. Aıala shańdaq jolmen názik aıaqtary bir – birine tımeı záýlim saraılar jaqqa qaraı júgirip ketip bara jatty. Ketip bara jatyp:
- Azamat, men erteń taǵy kelem,- dedi moıynyn artyna buryp.
Aıtqan ýádesinde turǵan Aıala erteńinde taǵy da oınaýǵa keldi. Bul joly balalar úlkenderdiń kózinen tasa jataǵan úılerden shetkeri turǵan eski baqtaǵy toǵaı arasyna baryp oınady. Jaılary jarasqan balalar osylaısha qatarynan birneshe kún oınady. Biraq Aıala ata – anasynyń seziktenip qalýynan alańdap kóp aıaladdamaı, úıine ýaǵynda qaıtyp úlgerip júrdi...
Jataǵan úıler jaqta turatyn Nsibeli esimdi bir áje bar edi. Ol kisini bul jaqtyń turǵyndary kórgeni men túıgeni mol qasıetti adam retinde qatty qurmetteıtin. Toǵaıda oınap júrgen balalardy birneshe kún boıy syrttarynan kórip júrgen osy kisi, bir kúni balalardy toǵaı ishindegi alańqaıǵa shaqyryp aldy. Balalar Aıalany qýyp jibermese eken dep, qorqa – qorqa ájeıge jaqyndady.
Jaqyndap kelgen balalarǵa ájeı urysqan joq. Qaıta, qaltasynan kámpıt alyp shyǵyp, bárine birden taratty. Kámpıt alý sáti ózine kelgen kezde kózi jaýtańdap, qorqyp ketken Aıala:
- Ájeı, meni qýalamańyzshy. Meniń oınaǵym keledi,-dedi daýsy dirildep. Ájeı qolyndaǵy kámpıtin onyń názik saýsaqtarynyń arasyna qysyp, tamyry adyraıǵan kári qolymen basynan sıpap:
- Oınaı ǵoı, biraq tym kesh qalma qyzym, dedi.
- Sheshem sizderdi qudaıdyń qarǵysyna qalǵandar dep meni múlde bul jaqqa jibermeıdi. Ne úshin olaı aıtady áje,-dedi Aıala ájeıden sál de bolsa jylýlyq sezingen soń daýysy orynyna kele sóılep. Aıalanyń bul sózin estip aýyr kúrsingen ájeı taıaǵyn taıana, aǵash túbindegi eski oryndaqqa kelip otyrdy da:
- Ol bir uzaq áńgime. Sender buǵanasy qatpaǵan balasyńdar. Aıtýǵa aýyr. Kezi kelgende aıtarmyn,-dedi.
- Aıtyńyzshy, aıtyńyzshy áje,-dep shýyldasqan balalar ony qorshaı turyp aldy. Bularǵa únemi ertegi aıtyp berip júretin ájeı kóńilderin qaldyrǵysy kelmeı:
- Olaı bolsa, jaǵalaı otyra qalyńdar dedi de, sonaý alys kókjıekke kóz sap az-kem otyryp, áńgimesin bastap ketti.
- Sodan beri qansha ýaqyt ótkenin kim bilsin,-degen Nesibeli ájeı aınala otyrǵan balalardy kózben bir sholyp ótti. - Mólshermen birneshe ǵasyr buryn, osy bizdiń Jeltoqsan qalasy ǵylym men bilimniń ordasyna aınalǵan uly dalanyń jahut shahary eken. Sol kezde bul qalanyń halqy mol ǵylymnyń káýsar bulaǵynan birdeı sýsyndap, baqytty ǵumyr keshipti. Qalanyń ortasynda úlken kitaphana bolypty da, onda ata-babalarymyz ǵasyrlar boıy jazyp qalyptastyryp ketken baqytty qala turǵyndaryna arnalǵan, tom – tom kitap bolypty. Keıin qala bıligine qara energıaly, jemqor bıleýshi kelipti de, telegeı baqytty barlyq halyqtyń ıgiliginen qyzǵanyp, kitaphanany óz qaraýyna alypty. Sodan bastap, kitaphanaǵa tek patsha áýletiniń adamdary ǵana kire alatyn bolǵan eken. Sóıtip jyldar ótken saıyn ǵylym bulaǵynan sýsyndaı almaǵan basqa halyqtyń háli álsirep, ǵylym joq jerden baılyq ta baqyt ta qashyqtaı beripti. Keıin patsha ólerinde kitaphanany kúnderdiń kúninde basqa bireýlerdiń paıdalanyp ketýinen alańdap, Almaly saı shatqalynyń Shyrǵanaq taýyndaǵy alyp jartasty úńgirge aparyp jasyrypty. Úńigir aýzyn sol taýda meken etetin qar barysy rýhynyń qorǵaýyna tapsyrǵan eken. Álige sheıin úńgirdiń qos bosaǵasynan barys beınesi aıbar shegip turady deıdi biletinder. Sol zamannan bastap patsha áýletinen basqa jurttyń belderine aýyr tas baılanyp qalǵandaı eńseleri kóterilmeı keledi,- dep Nesibeli ájeı taǵyda aýyr kúrsinip sózin aıaqtady.
- Ol jer qaı jaqta? Nege baryp kitapty alyp kelmeımiz,-dedi Azamat. Aınala otyrǵan top balalar da «nege» dep shýyldasyp ketti. Ájeı alysqa kóz tastap sál únsiz otyrdy da:
- Ondaǵy barys rýhy tek patsha áýletiniń urpaǵy bolsań ǵana kirgizedi. Áıtese jazym qylady. Buǵan deıin de talaı adam baryp kórgen,-dedi kári janary jasaýrap, qamyǵyńqy únmen. Balalar oıǵa toly áje qabaǵyna qarap únsiz qaldy. Osy kezde top ishinen Aıala:
- Áje, men bastap barsam bolama,-dedi daýysy oqys shyǵyp. Nesibeli áje taıaǵyna súıenip orynynan turyp kep:
- Aqylyńnan aınaldym, sen áli kishkentaısyń qyzym,-dep Aıalanyń mańdaıynan súıdi.
Áje áńgimesiniń áserinen ańtarylǵan balalar, áldeqashan jataǵan úıler jaqqa qaraı ketip qalǵan ájeıdiń syrtynan bir sát qarap turdy da, qaıtadan toptasyp oıyn qyzyǵyna kirip ketti. Aıala men Azamattyń oıynǵa kóp zaýqy soqpady. Onyń ústine Aıalanyń keter ýaqyty da bolyp qalǵan tuǵyn. Ekeýi balalardan bólek otyryp Almaly taý shatqaly, ondaǵy kitaphana, barys rýhy jaıynda qıaldary sharyqtaı óz oılaryn aıtyp, sońynda bir amalyn qarastyryp sonda baramyz dep kelisip tarqasty.
Azamat bul josparlary týraly jaqsy kóretin naǵashy aǵasy Jantasqa aıtty. Óıtkeni, Jantastyń eski «maskebosh» mashnasy bar bolatyn. Basynda bala sózine senbeı, túbegeıli qarsy bolǵan Ol, bıik úılerdegi adamdardyń qaharynan qaımyqsa da, qyr sońynan jalynyp qalmaı qoıǵan jıeniniń kóńilin qımady. Aqyry ertesi keshke jolǵa shyǵatyn bolyp sheshti.
Aıala taǵy oınaýǵa kelgende tús mezgili bolyp qalǵan. Azamat bolǵan jaıdy aıtqan edi, kóp oılanbaı kelise ketti.
- Túnimen ata- anań izdep qalady ǵoı,-degen Azamattyń sózine:
- Eger biz kitaptardy sátimen alyp kele alatyn bolsaq boldy. Qalǵany ońaı,-dedi júzine kúlki úıirilip.
Keshkisin Jantas eki karton qorap daıyndady da, el kózine túspeý úshin Azamat pen Aıalany sonda salyp, tóbesinen tynys alar shaǵyn tesik qaldyrdy. Jan – jaǵyna qarap edi eshkim joq eken. Qoraptardy kezegimen kóterip «Maskepýshtyń» artqy oryndyǵyna ákelip qoıyp, syrt kıimin kıip shyǵýǵa úıge kirip ketken. Ony – muny jumystarmen sál keshigip syrtqa shyqsa mashına joq. Jantas ne isterin bilmeı ańtarylyp turdy da qaldy.
Ásilinde Jantastyń qoraptardy mashınaǵa basyp jatqanyn, jataǵan úıler mańynda júretin baýkespe urylardyń biri kórip qap, alystan baqylap otyrǵan bolatyn. Jantastyń úıge kirip kidirgen shaǵynda, baspalap kelgen ury kilti daıyn turǵan mashınany otaldyrǵan da, aıdaı jónelgen...
Az júrip qala syrtyndaǵy bir qarańǵy qaltarysqa kelip toqtaǵan ury, qorapta ne zat bar ekenin kórýge asyqty. Kólik toqtap, sálden soń esik ashylyp, ózderi salynǵan qorapty bireý qozǵaı bastaǵanda Aıala men Azamat mejeli jerge nege tez jettik dep ishteı tańqalǵan. Ury qoraptardy jerge túsirip, birinshisin ashyp qalǵanynda ishinde kishkentaı bala otyrǵanyn kórip sasqalaqtap qaldy. Azamat bolsa qarańǵyda qorap aýzyn ashqan adamnyń bóten ekenin ańǵarǵan joq.
- Jantas aǵa, jettik pe,- dedi qınala daýystap. Ury úndegen joq, asyǵys qımyldap ekinshi qoraptyń aýzyn asha bastady. Aıala túri susty bóten adam ekenin jazbaı ańǵardy. Ańǵardy da qoryqqanynan shyńǵyra aıǵaılap jiberdi.
Ury tipten sasyp ne isterin bilmeı qaldy da, esin tez jıyp ala qoıdy.
- Balaqaılar, qoryqpańdar,-dedi daýysy gúrildep, sender qorapta ne istep jatsyńdar? Bul qalaı bolǵany?
- Siiiz, siz, Jantas aǵa emessiz be,-dep Azamat úzip – úzip sóıleı bastady. - Ol kisi qaıda? Ol bizdi Almaly taý shatqalyndaǵy úńgirge alyp baratyn bolǵan.
- Úńgir! Qandaı úńgir? Qoryqpa, asyqpaı aıtshy,- dep jaqyndaǵan ury Azamattyń qasyna júreleı otyra ketti. Men Jantas aǵańnyń dosy bolam.
- Biz barlyq adamdy baqytqa keneltetin kitapty alýǵa bara jatyrmyz,-dep sóz bastaǵan Aıala bolǵan mán – jaıdy uryǵa jaıyp saldy.
Bul ury negizinde ómir boıy kórip kele jatqan joqshylyq pen qıanattyń kesirinen osy jolǵa túsken, jataǵan úı turǵyndarynyń biri edi. Balalardyń sózine tań - tamasha bolǵan ol, az kem oıǵa shomyp turyp qaldy. – Balalar, meniń de bul is týrasynda estýim bar, Almaly taý shatqalyn jaqsy bilem, senderdi men bastap baraıyn,-dedi. Urynyń daýsy osy joly Azamattarǵa senimdi de, meıirimdi estildi. Osylaısha, beıtanys adamǵa senim artqan Azamat pen Aıala kólikke otyryp, taýǵa qaraı tarta jóneldi.
Bular Almaly taý shatqalyna jetken kezde tań áldeqashan aǵaryp atyp ketken bolatyn. Uıyqtap jatqan eki balany eptep oıatqan ury:
- Endigi bizdiń mindet anaý jartasqa jetý,-dedi Shyrǵanaq taýyn nusqap.
- Júre alatyn shyǵarsyńdar?
Balalar únsiz bas shulǵydy. Mashınadaǵy Jantas daıarlap qoıǵan eki úlken qaltany qoltyǵyna qysyp ury jol bastady. Azamat pen Aıala adymy alys odan qalyp qalmas úshin, aıaqtaryn tez – tez basyp ere jóneldi. Buta búrgeni az ósetin Shyrǵanaq taýyna shyǵý bularǵa kóp qıyndyq týdyrǵan joq. Aınalasy bir saǵat kóleminde mejeli jerge jaqyndap, úńgir ornalasqan alyp jartas anadaıdan menmundalady.
– Úńgirdiń aýzy jartastyń arǵy betinde sıaqty. Ol jerge qazir-aq jetemiz. Jetkesin Azamat ekeýmiz jasyrynyp turamyz. Aıala sen aldymen kirýiń kerek. Qoryqpaıtyn shyǵarsyń,-dedi ury Aıalaǵa buralyp. Sharshaǵany júzinen kórinip tursa da, kózi áli kúlimdep turǵan Aıala, - Qoryqpaımyn,-dedi esh kidirmeı.
Bir kezde úńgir aýzy da kórindi. Biraq ájeı aıtqan qos barysty úsheýi de baıqaı alǵan joq. Barys kórinbegen soń úńgirge qaraı úsheýi de baspalap jaqyndaı tústi. Nebári júz metr shamasyndaǵy aralyq qalǵan shaqta kenetten qatty quıyn turyp, úńgir aýzynan eski – qusqy shóp shalań aralasqan shań kóterildi. Jaqyn mańda ósken tal – terektiń basy shýyldasyp ketti. Tosyn qubylystan tosyrqaı qalǵan bular jalma jan bir úlken tastyń qalqasyna jetip, otyra ketti. Aspanmen tildesken alyp quıyn aınalasyn japyra saıǵa qaraı eńkeıdi. Sosyn úshke taramdalyp, úsheýi úsh jaqqa ketti de, saı taǵanyna jaqyndap joq bolyp ketti. Jel de tyna qaldy. Ury basyn qyltıtyp qarap kórip edi, úńgirdiń eki bosaǵasyndaǵy alyp jartas betinde eki barystyń alashubar sulbasy aýada qalyqtap tur eken.
– Al, endi seniń kezegiń keldi. Bar, qoryqpa! Aıala orynynan turyp Azamatqa bir, uryǵa bir qarady da, aıaǵyn senimdi basyp, úńgirge qaraı ketip bara jatty. Úńgirge elý metrdeı qalǵan tusta eki bosaǵadaǵy barys beınesi, beıne aıbar shekkendeı aspanǵa atylyp, typyrlap týlaı jóneldi. Aıala sál de bolsa qorqyp júrisi baıaýlap, artyna jaltaqtap qaraılaı berdi. Ury qolyn bulǵap «qoryqpa biz barmyz», «úńgirge jaqynda» dep ıshara jasady. Aıalanyń úńgir aýyzyna jaqyndaı túskeni sol edi, qos barys beınesi moıyndaryn sozyp ıiskelegendeı beıne tanytty. Sodan bastaryn qaıta kóterip, aldyńǵy aıaqtaryn sál búgip beıne sálemdeskendeı syńaı tanytty da, alyp jartasqa sińip joq bolyp ketti. Osyny kútip turǵan ury men Azamat júgirip Aıalanyń janyna jetti.
Úńgir aýzy tary bolǵanymen ishi edáýir keń eken. Kitaptar úńgir túbindegi syrtyn ǵajaıyp nur qorshalǵan úlken sandyqqa salynypty. Ony tek Aıala ǵana alyp shyǵa aldy. Alyp shyqqan kitaptardy Ury men Azamat eki qaltaǵa teń bólip salyp otyrdy. Kitap salynǵan qos qaltany arqalap, úsheýi áýperimdep júrip taýdan túskende tús mezgili jaqyndap qalǵan bolatyn. Kitaptardy mashınaǵa basqan olar, sharshap qaryndary ashqanyn da umytyp, kelgen joldarymen tómendegi býaldyr tuman astynda jatqan qalaǵa qaraı tez jetýge asyǵyp júrip ketti.
Bular qalanyń syrtyn aınalyp ótip, jataǵan úılerge jaqyndaǵanda, ol jaqtan qaptaǵan qaranópir adam men mashınalar shoǵyryn baıqady. Áne – mine taıap kelgenderi sol edi, álgi qara nópir adam ózderine qaraı aǵyldy. Bular mashınalaryn toqtatyp, kele jatqandarǵa tereze ishinen ańtaryla qarasyp otyrdy da qaldy. Bıik úı turǵyndary men jataǵan úı turǵyndary aralas nópir ishinde mılısıalar da, jýrnalıserde, tipti jedel járdem kóligi de júr. Aralarynda Aıalanyń ata – anasy da bar eken. Aıala mana jolda kele jatyp qalta telefonyna kitaptardyń birazyn túsirip salyp ta úlgergen bolatyn. Álgi qalyń nópir bulardy qorshaı kep toqtady. Aldymen ury bastap Aıalalar mashınadan tústi...
Azamat pen Aıalanyń osy erliginiń arqasynda baqyt kitaby barlyq adamǵa taralyp, bıik úıler men jataǵan úılerdiń esh shekarasy qalmaı baıyrǵy baqytty qala turǵyndarynyń shat – shadyman ómiri qaıta bastaldy.
