Tiri bolsam, qazaqqa qyzmet etpeı qoımaımyn!

Álıhan Bókeıhan

Búgin Ahmet Baıtursynulynyń týǵanyna 150 jyl toldy

05 qyrkúıek 2022 152
Búgin qazaqtyń rýhanı kósemi atanǵan Alash ardaqtysy, Ult ustazy Ahmet Baıtursynulynyń týǵanyna 150 jyl toldy, dep habarlaıdy alash.kz.


Ahmet Baıtursynov qazirgi Qostanaı oblysyndaǵy Jangeldi aýdanynyń Sarytúbek aýylynda ómirge kelgen. Ahmet Torǵaıdaǵy 2 synyptyq orys-qazaq mektebin 1891 jyly bitirip, Orynbordaǵy 4 jyldyq mektepke oqýǵa túsedi. 1895-1909 jyldary Aqtóbe, Qostanaı, Qarqaraly ýezerindegi orys-qazaq mektepterinde oqytýshy, Qarqaraly qalalyq ýchılıshesinde meńgerýshi qyzmetin atqarady.




Ult ustazynyń saıası qyzmet joly 1905 jyly bastalady. 1905 jyly Qoıandy jármeńkesinde jazylyp, 14 500 adam qol qoıǵan Qarqaraly petısıasy (aryz-tilegi) avtorlarynyń biri de Ahmet bolatyn.




Qarqaraly petısıasynda sol kezdegi qazaq jurtshylyǵynyń múddesi qamtylǵan edi. Petısıadan keıin jandarmdyq baqylaýǵa alynǵan Baıtursynuly 1909 jyly 1 shildede gýbernator Troınıskııdiń buıryǵymen tutqyndalyp, Semeı túrmesine jabyldy.




Reseı İİM-niń Erekshe Keńesi 1910 jyly 19 aqpanda Ahmetti qazaq oblystarynan tys óńirlerge jer aýdarý jóninde sheshim qabyldady. Osy sheshimge sáıkes Ahmet Baıtursynuly Orynborǵa 1910 jyly 9 naýryzda kelip, 1917 jyldyń sońyna deıin sonda turdy. Baıtursynuly ómiriniń Orynbor kezeńi onyń qoǵamdyq-saıası qyzmetiniń asa qunarly shaǵy boldy.




Baıtursynov — ádebıet tarıhynyń murasyn, aýyz ádebıeti úlgilerin jınaǵan zertteýshi ǵalym. Kórkemdigi aıryqsha "Er Saıyn" jyry (1923) men qazaq tarıhynyń tórt júz jylyn qamtıtyn "23 joqtaý" jınaǵyn (1926) kitap etip shyǵardy. Halyq murasyna úlken janashyrlyqpen qaraǵan Ahmet "ádebıet tiline negiz etip el aýzyndaǵy til alynbasa, onyń adasyp ketetindigin" aıtty.




Ol osy qalada 1913-1918 jyly óziniń eń jaqyn, senimdi dostary Álıhan Bókeıhan, Mirjaqyp Dýlatulymen birigip, sondaı-aq qalyń qazaq zıalylarynyń qoldaýyna súıenip, tuńǵysh jalpyulttyq "Qazaq" gazetin shyǵaryp turdy. Gazet qazaq halqyn óner, bilimdi ıgerýge shaqyrdy. Ahmettiń Orynbordaǵy ómiri men qyzmeti Reseı úkimetiniń qatań jandarmdyq baqylaýynda edi. Ol "Qazaqqa" jabylǵan negizsiz jala saldarynan abaqtyǵa jabyldy.




Alashorda úkimetiniń múshesi bolǵan.




Ult ustazynyń búgingi mereıtoıy IýNESKO kóleminde toılanyp, túıini ózi týǵan ólkede qoıylýy kerek bolǵan edi. Alaıda Qostanaı oblysyndaǵy ór

Bul maqala týraly ne oılaısyz?