الەمدە تارالىمى ارتىپ، جاڭاشىل ءبىلىم نەگىزدەرىن جۇيەلەپ، بارشا ادامزاتتى
جاڭا ءبىلىم ۇيرەنۋگە تالپىندىرىپ وتىرعان جاساندى ينتەللەكت تۋرالى
كاسىبي مامان مەيىرجان اۋەلحان ۇلىمەن سۇحباتتى نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز.
اۋەلحان ۇلى مەيىرجان - كاسىبي ءىت مامان
ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ تۇلەگى
جاساندى ينتەللەكت وقۋ اكادەمياسىنىڭ باسشىسى
قۇرمەتتى مەيىرجان اۋەلحان ۇلى، ءسىزدىڭ باستاماڭىزبەن جاساندى ينتەللەكت وقۋ اكادەمياسى اشىلىپ، ءبىلىم سالاسىندا جاڭاشا ءۇردىستى قالىپتاستىرىپ، ءبىلىم الۋشى تالاپكەرلەرگە مۇمكىندىكتەر ۇسىنىپ جاتقانىڭىزبەن قۇتتىقتايمىز.
جاساندى ينتەللەكت تاقىرىبىندا بىرنەشە ساۋالدارعا جاۋاپ بەرۋ ارقىلى، الەمدە جاڭاشا ۇردىستەگى ءبىلىم تۋرالى اقپاراتتارمەن بولىسكەنىڭىزگە العىس بىلدىرەمىز.
– قاراپايىم سوزبەن ايتار بولساق، جاساندى ينتەللەكت دەگەنىمىز قانداي ءبىلىم ؟
– جاساندى ينتەللەكت دەگەنىمىز زاماناۋي ءبىلىم سالاسىنداعى جاڭاشا جەتىستىك دەپ ايتا الامىز. ياعني، اقپاراتتار اعىنى دامىعان زاماندا ادامزاتتىڭ ءبىلىم الۋ مۇمكىندىگى مەن قابىلەتىن تىڭ دەڭگەيدە ءبىلىم الۋعا جانە العان ءبىلىمىن بارىنشا ءتيىمدى، قاجەتىنە جاراتۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن جۇيە دەپ سەنىممەن ايتامىن. ادامزاتتىڭ الداعى ءجۇز جىلدىقتا كەڭ قولداناتىن، سول ارقىلى دامۋدىڭ جاڭا دەڭگەيىنە جەتكىزەتىن ءبىلىم قۇرالى.
قازىرگى ۋاقىتتا جاساندى ينتەللەكتىڭ جارقىن مىسالى كۇندەلىكتى ومىرىمىزدە كەڭىنەن قولدانىلۋدا. ءبىز سول جەتىستىكتەردى كۇندەلىكتى پايدالانىپ ءجۇرمىز. مىسالعا، بانك قىزمەتىمەن تۇراقتى بايلانىس، ساۋدا-ساتتىق ءۇشىن كەرى بايلانىس، ءوزارا ءتيىمدى سويلەسۋ، سۇراق-جاۋاپتارىمىزعا جاۋاپ الىپ، قاجەتتى اقپاراتتاردى تەزىرەك تابۋعا مۇمكىندىك الۋ، ءماتىن، سۋرەت، اۋديو، ۆيدەو قىزمەتتەرىن پايدالانۋ سياقتى كوپتەگەن قىزمەت سالالارىندا كەڭىنەن پايدالانىلۋدا. بۇل جاعداي تەك قانا ءبىزدىڭ ەلىمىز ەمەس، بارشا الەمدە كەڭىنەن تارالىپ، جاڭاشا ءۇردىستى قالىپتاستىرىپ وتىرعان كۇندەلىكتى ءومىرىمىز.
بۇگىنگى كۇنى ءبىلىم بەرۋدە جاساندى ينتەللەكتتىڭ وتە اسپاپتىق فورماتىمەن - سەمانتيكالىق تالداۋمەن بايلانىستى تەحنولوگيالار قولدانىلادى. بۇل ءماتىندى تانۋ، دىبىستى ماتىنگە اينالدىرۋ، بەينەلەر مەن فوتوسۋرەتتەردەگى ەموسيالاردى تالداۋ.
وزدىگىنەن ءبىلىم الاتىن نەيروندىق جەلىلەر بەلگىلى ءبىر نۇكتەلەردە ءمۇعالىمنىڭ مىنەز-قۇلقى مەن وقۋشىنىڭ مىنەز-قۇلقى قالاي بايلانىستى ەكەنىن، قانداي نۇسقالار بار ەكەنىن كورسەتەتىن ۇلگىلەردى تابا الادى.
ۇسىنىس جانە سايكەس قىزمەتتەر سالاسىندا جاساندى ينتەللەكتتىڭ سايكەستىك قىزمەتتەرى پايدالانىلادى، ولار قول جەتىمدى دەرەكتەردىڭ ۇلكەن كولەمىن تالداۋ نەگىزىندە قايدا بارۋ كەرەكتىگىن نەمەسە نەنى تاڭداۋ نەمەسە ساتىپ الۋ كەرەكتىگىن ايتادى. مىسالى، ءسىز ينتەرنەتتە، سودان كەيىن الەۋمەتتىك جەلىلەردە نەمەسە پوشتا ارقىلى بىردەڭە ىزدەگەن كەزدە، ءسىز جارنامادا ءدال وسىنداي حابارلاما الاسىز: ءسىز كىتاپ تۋرالى اقپارات ىزدەدىڭىز، ەندى ءسىزدىڭ جارنامالىق باننەرلەرىڭىز تاقىرىپتار بويىنشا كىتاپتاردى ۇسىنادى.
وركەنيەتتىڭ وسىنداي جاڭاشىلدىعىنان ءبىزدىڭ قالىس قالۋىمىز، پايدالانا الماۋىمىز ورەسكەل قاتەلىك بولار ەدى. وسى ماقسات سەبەبىمەن، كوپشىلىككە ءبىلىم الۋدىڭ جاڭاشا ءۇردىسىن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن جاساندى ينتەللەكت وقۋ اكادەمياسى ءبىلىم الۋشى بارشا تالاپكەرلەرگە ارناپ اشىلدى.
– جاساندى ينتەللەكت وقۋ اكادەمياسى تۋرالى ايتساڭىز ...
– جاساندى ينتەللەكت اكادەمياسىنىڭ ءبىلىم الۋشىلارعا ارنالعان نەگىزگى ماقساتى – ءاربىر تالاپكەرگە AI سالاسىندا زاماناۋي ءبىلىم الۋعا جانە دامۋعا مۇمكىندىك بەرۋ. وسى ماقساتتا اكادەميا ماماندارى ۇنەمى جاڭا وقۋ ماتەريالدارىمەن جانە ولاردى مەكتەپ باعدارلاماسىنا ەنگىزۋگە بەيىمدەۋمەن اينالىسادى.
تىزبەكتەلگەن ساباقتاردىڭ ارقاسىندا ۇستازدار مەن وقۋشىلار جاساندى ينتەللەكت اسەرىنەن ءبىزدى قورشاعان الەم قالاي وزگەرىپ جاتقانىن بىلە الادى.
بۇگىنگى تاڭداعى ءداستۇرلى سالالار – مەديسينا، اۋىل شارۋاشىلىعى، ءوندىرىس، كولىك، قۇرىلىس سالالارىنا زاماناۋي تەحنولوگيالار ەنگىزىلۋدە. جاساندى ينتەللەكت ءبىزدىڭ ءومىرىمىزدى جانە ەكونوميكانىڭ ءارتۇرلى سالالارىن قالاي وزگەرتەتىنىن، سونداي-اق جاقىن بولاشاقتا قانداي ماماندىقتاردىڭ وزەكتى بولاتىنىن كورسەتەدى.
ساباقتار توپتاماسى اياسىندا ۇستازدار جانە مەكتەپ وقۋشىلارى جاساندى ينتەللەكت قولدانۋ سالالارىمەن تانىسا الادى، ماشينالىق وقىتۋ تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتەدى نەمەسە وسى تۇجىرىمدامامەن العاش رەت تانىسادى، سونىمەن قاتار بۇل سالادا قانداي ماماندار جۇمىس ىستەيتىنىن بىلە الادى.
جاساندى ينتەللەكت ادامعا ونىمدىلىكتى ارتتىرۋعا جانە قىزىقتى تاپسىرمالارعا كوبىرەك ۋاقىت بولۋ ءۇشىن كۇندەلىكتى جۇمىستى ازايتۋعا قالاي كومەكتەسەتىنىن بىلۋگە كومەكتەسەدى. وقۋشىلار وزدەرىن ناقتى دەرەكتەر عالىمدارى رولىندە سىناپ كورەدى جانە مۇعالىمگە اقىلدى كومەكشى جاساي الادى.
«سيفرلىق ءبىلىم بەرۋ باعدارلاماسى» جوباسى اياسىندا سيفرلىق جانە قارجىلىق ساۋاتتىلىق دەڭگەيىن ارتتىراتىن، كيبەرقاۋىپسىزدىك، ينتەرنەتتەگى ءوزىن-وزى ۇستاۋ ەرەجەلەرى جانە ينتەرنەتتى ءقاۋىپسىز پايدالانۋدىڭ نەگىزگى قاعيداتتارى تۋرالى اڭگىمەلەيتىن قىسقا بەينەروليكتەر جاسالدى. بەينەروليكتەر ءۇشىن ساباقتاردى وتكىزۋگە ارنالعان وقۋ-ادىستەمەلىك كەشەننىڭ پاكەتى ازىرلەندى.
پەداگوگيكالىق ۇجىم مەن ستۋدەنتتەرگە جاساندى ينتەللەكت جۇيەلەرىن پايدالانا وتىرىپ،
ءۇي تاپسىرماسىن اۆتوماتتاندىرىلعان تەكسەرۋدى جانە وقۋ باعدارلامالارىن جوسپارلاۋدى پايدالانۋ مۇمكىندىگى بەرىلەدى.
ۇستازدار جاساندى ينتەللەك ارقىلى ساباق ازىرلەۋدى ۇيرەنەدى، كاسىبي بىلىكتىلىگىن ارتتىرادى. ءبىلىم اتتەستاسياسىنان ءوتۋ بارىسىندا زاماناۋي قۇرالداردى پايدالانىپ، ءبىلىمىن شىڭداۋعا قول جەتكىزە الادى. وقۋشىلارعا ساباققا ازىرلەنۋدىڭ زاماناۋي جولىن ۇيرەتۋگە مۇمكىندىك الادى.
بىلىكتىلىكتى ارتتىرۋ جانە تاجىريبە الماسۋ ارقىلى اي اكادەمياسىنىڭ ساراپشىلارى مەن پەداگوگتار قاۋىمداستىعىنان سۇراقتارعا جاۋاپ الادى.
– AI ءبىلىم بەرۋ ۇدەرىسىنە قالاي كىرىكتىرىلەدى؟
– جاساندى ينتەللەكت ۇستازعا كومەكشى رەپەتيتور بولا الادى. ارنايى رەپەتيتورلىق قوسىمشالار ارقىلى، ءبىلىم الۋشى كەز-كەلگەن ۋاقىتتا تۇسىنىكسىز تاقىرىپتى وقىپ تۇسىنە الادى. سونىمەن قاتار، جاساندى ينتەللەكت ءبىلىم الۋ مەكەمەسىنىڭ قىزمەتىن ساراپتاپ، تالداي الادى، پروبلەمالىق ايماقتاردى انىقتاپ، ءبىلىم بەرۋدەگى كەمشىن تۇستارىن تولىقتىرۋعا كاسىبي باعدار الۋعا جاردەمشى بولادى.
جاساندى ينتەللەكت جازباشا جۇمىستى جانە ەمتيحان تاپسىرمالارىن بەلگىلەنگەن ولشەمدەر مەن ستاندارتتاردى قولدانا وتىرىپ تولىق تەكسەرۋدى ۇيرەنەدى، بۇل مۇعالىمدەردىڭ بەدەلىن ارتتىرىپ، كاسىبي دامۋىنا جەتەلەيدى. جاساندى ينتەللەكت وقۋشىلاردىڭ ىس-ارەكەتىن تالداي الادى
سونداي-اق اي وقۋشىنىڭ قازىرگى كەزدەگى ەموسيونالدىق جانە فيزيكالىق جاعدايىن، ساباققا كەلمەۋ سەبەپتەرىن، مۇعالىمدەردىڭ كاسىبي شەبەرلىگىن تالداي الادى.
قاراپايىم مىسالى رەتىندە، اعىلشىن ءتىلى پانىندە مۇعالىممەن ينتەللەكتۋال وقىتۋ ءادىسى باقىلاۋلى وقىتۋ دەپ اتالادى. ونىڭ ءمانى مىنادا: وقىتۋ ءۇشىن نەيروندىق جەلى ارنايى مالىمەتتەر جيناعىن (دەرەكتەر جيناعى) الادى، وندا بۇل دەرەكتەردىڭ نەنى بىلدىرەتىنى الدىن الا بەلگىلەنەدى. ياعني، نەيروندىق جەلى ءوزى بەرۋى ءتيىس سۇراقتى دا، جاۋاپتى دا الادى. ول مۇنداي دەرەكتەردىڭ ۇلكەن كولەمىنە «قارايدى»، وسىلايشا دۇرىس جاۋاپ بەرۋگە ۇيرەنەدى.
– جاساندى ينتەللەكت ماماندىقتى وزگەرتۋدە: ول ءمۇعالىمدى الماستىرا الا ما؟
– سوڭعى جىلدارى AI (جاساندى ينتەللەكت) ايتارلىقتاي اقىلدى بولدى جانە كەيبىر تاپسىرمالاردى ادامنان كەم ەمەس ورىنداي الادى. بىرنەشە اي بۇرىن ءبىز جاساندى ينتەللەكتكە (AI) ارنالعان كوركەم اۆاتارلارعا تاپسىرىس بەرۋدى قىزىق كوردىك، ال ءقازىر كەيبىر ب ا ق ەكسپەريمەنت رەتىندە وعان شاعىن جازبالار جازۋعا جانە الەۋمەتتىك جەلىلەردى جۇرگىزۋگە مۇمكىندىك بەرەدى - جانە ونى ەشكىم دەرلىك كورمەيدى. ءبىراق AI اسىرەسە وقىتۋدا ءجيى قولدانىلادى. ونىڭ ۇستىنە، روبوتتاردىڭ بۇل ايماققا بىرتىندەپ جانە بايقالماي ەنگەنى سونشالىق، وعان از ادامدار نازار اۋداردى.
جاساندى ينتەللەكتى بار روبوتتار، بەيىمدەلگەن وقىتۋ باعدارلامالارى، ۆيرتۋالدى شىندىق – كوپ ۇزاماي ماشينالار وقۋ پروسەسىن ايتارلىقتاي وزگەرتەدى. دەگەنمەن، لازەرلىك كورسەتكىشى بار ينتەراكتيۆتى تاقتانىڭ الدىندا تۇرعان روبوت ءمۇعالىمدى ەلەستەتۋدىڭ قاجەتى شامالى. وزگەرىستەر وقۋعا دەگەن كوزقاراسقا اسەر ەتەدى. مىنە، AI ءبىلىم بەرۋدە ءقازىردىڭ وزىندە قالاي قولدانىلادى.
– ساباق جوسپارلارى ونىمدىلىك دەرەكتەرىنە نەگىزدەلگەن ەمەس پە ...
– ءار وقۋشى ءوز قارقىنىمەن وقيدى - بىرەۋلەر ءبارىن جىلدام تۇسىنەدى، باسقالارى تاقىرىپتى ءتۇسىنۋ ءۇشىن ونداعان تاپسىرمانى شەشۋى كەرەك. ءبىراق كادىمگى سىنىپتا مۇعالىمگە ناقتى وقۋشىلاردىڭ جەتىستىگىن تالداپ، ءارقايسىسىنا جەكە باعدارلاما جاساۋ قيىن. ءبىراق AI مۇنى بىرنەشە سەكۋندتا جەڭەدى - ول ناقتى ۋاقىتتا ونىمدىلىكتى تالدايدى، وقۋشى ءپروفيلىن جاسايدى جانە ءار وقۋشىعا ءوزىنىڭ وقۋ جوسپارىن بەرەدى. ول ءۇي تاپسىرماسىن تاڭداي الادى، ءۇشىنشى تاراپ رەسۋرستارىن ۇسىنا الادى جانە وقۋدىڭ وڭتايلى كەستەسى تۋرالى كەڭەس بەرە الادى.
– ينتەللەكتۋال باقىلاۋ دەگەنىمىز ....
– وقۋشىلار جالىعىپ، كوڭىلدەرى اۋىپ، ويلارى شاشىرايدى، ءمۇعالىم مۇنى دەر كەزىندە بايقامايدى. AI كوبىرەك مۇقيات. وقۋشىلاردىڭ ميميكاسىن جانە بەلگىلى ءبىر ارەكەتتەرگە نەمەسە اقپاراتقا رەاكسياسىن تالدايتىن تەحنولوگيالار ءقازىردىڭ وزىندە بار. بالالار قانشالىقتى ءجيى ەسىنەيدى، تەرەزەگە قارايدى نەمەسە تەلەفوندارىن تەكسەرەدى؟ بۇل دەرەكتەردى وقۋشىلاردىڭ ساباققا قاتىسۋىن باسقارۋ جانە ساباق جوسپارلارىن رەتتەۋ ءۇشىن پايدالانۋعا بولادى.
جاساندى ينتەللەكت كومەگىمەن وقۋشى سۇرانىسى بويىنشا ءتۇرلى تاپسىرمالاردى جاساي الاسىز، ولاردى اۆتوماتتى تۇردە تەكسەرە الاسىز جانە تۇتاستاي العاندا جەكە وقۋ تراەكتورياسىن قۇرا الاسىز. بۇل ءتاسىل ارقىلى ءمۇعالىم ماتەريالدى ءتۇسىندىرىپ قانا قويماي، العا ماقسات قويىپ، وعان جەتۋگە كومەكتەسەتىن تاربيەشىگە اينالادى.
وقۋ ماتەريالدارىن تاڭداۋ جانە جاساۋ شىنىمەن دە اۆتوماتتاندىرىلۋى مۇمكىن - بارلىعى وسىعان قاراي جىلجۋدا. نەيروندىق جەلىلەر مۇنداي تاپسىرمالاردى مۇلتىكسىز ورىنداي الماسا دا، پاندىك سالا مەن ادىستەمە بويىنشا ساراپشىنىڭ باقىلاۋى ءالى دە قاجەت. ءبىراق ينتەللەكتۋال وقىتۋدىڭ كومەگىمەن نەيروندىق جەلىلەردى ءمىنسىز ناتيجەلەرگە جەتكىزۋ مۇمكىن بولسا دا، بۇل وقۋ پروسەسىن قۇرۋ ءۇشىن جەتكىلىكسىز بولادى.
ءمۇعالىمنىڭ ءرولى تەك ءبىلىم بەرۋ مازمۇنىن قۇرۋ جانە تاڭداۋمەن شەكتەلمەيدى.
- ماقسات قويۋ (وقۋشىنىڭ قاجەتتىلىكتەرىنە شىنىمەن سايكەس كەلەتىن وقۋ پروسەسىنىڭ ماقساتتارى مەن مىندەتتەرىن تۇجىرىمداۋعا كومەكتەسۋ)؛
- ەمپاتيا (وقۋشىنىڭ كوڭىل-كۇيى مەن پسيحولوگيالىق جاعدايىن ءتۇسىنۋ، ونىڭ مىنەز-قۇلقىنداعى وزگەرىستەردى انىقتاۋ، وقۋعا ىنتاسىن ساقتاۋ ءۇشىن قيىن ساتتەردە قولداۋ كورسەتۋ)؛
- كرەاتيۆتىلىك (مازمۇندى ۇلگى بويىنشا عانا ەمەس، ستاندارتتى ەمەس ستۋدەنتتەردىڭ سۇرانىستارى بويىنشا تاڭداۋ، وقۋ ۇدەرىسىنە جان-جاقتىلىق ەنگىزۋ، ستاندارتتى جوسپاردان اۋىتقۋ قاجەتتىلىگىن دەر كەزىندە انىقتاۋ؛ بۇعان سونىمەن قاتار «تابىستى جاعدايلاردى» قۇرۋ كىرەدى. ءمۇعالىم ساباقتى وقۋشى تۋىنداعان قيىندىقتاردى جەڭە الاتىنداي ەتىپ ۇلگىلەيدى).
– جاڭاشىل كاسىبي دامىعان ءمۇعالىم قانداي بولۋ كەرەك؟
– تەحنولوگيالىق مۇمكىندىكتەردىڭ دامىپ، وقۋشىلار تاراپىنان بىلىمگە قويىلاتىن تالاپتاردىڭ ارتۋىنا بايلانىستى مۇعالىمدەرگە قويىلاتىن تالاپتار دا ارتۋدا.
ديپلوم نەمەسە ءتىپتى وقۋشىلاردىڭ بەلگىلى ءبىر ساناتىمەن جۇمىس ىستەۋ تاجىريبەسى جەتكىلىكسىز. ءمۇعالىمنىڭ ءار سالادا بىلىكتىلىگى بولۋى كەرەك، سوندىقتان ءبىلىم بەرۋدە سوڭعى تەحنولوگيالاردى قولداناتىن ءبىلىم مەكەمەلەرى سانى ارتۋى مىندەتتى.
بۇل كەز كەلگەن ادامدارمەن ورتاق ءتىل تابۋ، يمپروۆيزاسيالاۋ، توتەنشە جاعدايلارعا جاۋاپ بەرۋ جانە ساباقتا وڭ كوزقاراستى ساقتاۋ قابىلەتىن تەكسەرەدى. ەگەر مەكتەپ ءوزىنىڭ ونلاين پلاتفورماسىن قولدانسا، ءوز ادىستەمەسى بويىنشا وقىتسا جانە ءبىلىم بەرۋ ۇلگىسى بولسا، وندا تابىستى ۇمىتكەر ساباقتى باستاماس بۇرىن وسىنىڭ ءبارىن مەڭگەرىپ، تاجىريبەدەن ءوتۋى كەرەك.
بۇل دا سىناقتىڭ ءبىر ءتۇرى: دايىندىق كەزەڭىندە ول اقىل-ويدىڭ يكەمدىلىگىن جانە جاڭا نارسەلەردى ۇيرەنۋگە دايىندىعىن كورسەتۋى كەرەك - بۇل تەحنولوگيالىق جاڭالىقتار مەن زەرتتەلەتىن ءپاننىڭ تەورياسى مەن ادىستەمەسىندەگى وزگەرىستەرگە ىلەسۋ ءۇشىن ماڭىزدى. ۇيرەتۋ، تابۋ جانە وقۋشىلارعا وزەكتى اقپاراتتى بەرۋ.
ەگەر ءمۇعالىمدى تەك ماتەريالدىڭ ەستافەتاسى رەتىندە قاراستىراتىن بولساق، اي ونىڭ مىندەتىن جاقىن ارادا ادامنان دا جاقسى جەڭە الادى. دەگەنمەن، پەداگوگيكادا نەگىزگى بولىپ قالاتىن موتيۆاسيامەن جۇمىس ىستەۋ جانە اداممەن بايلانىس سياقتى تەرەڭىرەك ماندەردى ءالى الماستىرۋ مۇمكىن ەمەس. AI ءمۇعالىمنىڭ كومەكشىسى بولۋى مۇمكىن، بۇل سىزگە كۇندەلىكتى تاپسىرمالاردى ورىنداۋ ۋاقىتىن قىسقارتۋعا جانە ءوزىن-وزى دامىتۋعا جانە داعدىلاردى جاقسارتۋعا كوبىرەك كوڭىل بولۋگە مۇمكىندىك بەرەدى، بۇل ءالى دە ادام كاسىپقويىنىڭ ارتىقشىلىعى بولىپ قالا بەرەدى.
سوڭعى ۋاقىتتا جاساندى ينتەللەكتتىڭ ءومىردىڭ ءارتۇرلى اسپەكتىلەرىنە، سونىڭ ىشىندە، ارينە، بىلىمگە اسەرى تۋرالى كوبىرەك ايتىلۋدا. ەگەر ءسىز تاعامعا ونلاين تاپسىرىس بەرسەڭىز، ينتەرنەت-دۇكەندەردەن زاتتار ساتىپ الساڭىز، اعىندى پلاتفورمالاردا مۋزىكا تىڭداساڭىز نەمەسە فيلمدەر كورسەڭىز - ءتىپتى ىزدەۋ جۇيەلەرىن عانا پايدالانساڭىز - ءسىز جاساندى ينتەللەكتتى پايدالانۋداسىز.
– قازىرگى ۋاقىتتا ءاي-نىڭ قاي ءتۇرى ءجيى قولدانىلادى؟
– بۇل سەمانتيكالىق تالداۋ، ءسوزدى تانۋ: ءسىز ۇلكەن ءماتىندى الىپ، ونداعى سوزدەردى تانيسىز. بۇل ەڭ كوپ تارالعان جاساندى ينتەللەكت. ءبىراق، ونىڭ نەگىزىندە بروكگاۋز جانە ەفرون سوزدىگى بار، ياعني ءبىر نارسەنى بىلدىرەتىن جانە ولاردىڭ اراسىندا كەيبىر بايلانىستار بار سوزدەردىڭ ۇلكەن ءماسسيۆى بار. ول بۇل سوزدىكتە نە بار ەكەنىن ءدال تاني الادى. مىسالى، ونىڭ ماسسيۆىندە جوق كەيبىر كۇردەلى سوزدىك نۇسقالارى بولسا، ول ولاردى ەشقاشان تانىمايدى. بۇل، مىسالى، ناقتى سوزدىك قورى كوپ قۇرىلىس الاڭىنداعى جۇمىسشىلاردىڭ اڭگىمەسى جاساندى ينتەللەكتتەن قورعالاتىنىن بىلدىرەدى - نەيروندىق جەلى ونى تۇسىنبەيدى.
بۇل كۇشتى جاساندى ينتەللەكت پەن ءالسىزدىڭ اراسىنداعى ايىرماشىلىق. ءالسىز جاساندى ينتەللەكت بۇل ماسەلەنى شەشە المايدى، ويتكەنى ونىڭ دەرەكتەر جيناعىندا مۇنداي پوليفونيا بولعان جوق، مۇنداي سوزدەر بولعان جوق. ءبىراق كۇشتى جاساندى ينتەللەكت باسقاشا ارەكەت ەتەدى.
مىسالى، سىزدە وزدىگىنەن ۇيرەنەتىن نەيروندىق جەلى بار جانە ول پايدالانۋشىلاردىڭ سويلەۋىنە ۇيرەتىلگەن. الدىمەن وعان پروفەسسورلار، كولل-سەنتردەگى قىزدار، وقۋشىلار ءسوز سويلەدى، سودان كەيىن ولار اعاش كەسەتىن ۋچاسكەدەگى جۇمىسشىلاردىڭ ءسوزىن باستادى. ول بۇل دا سويلەۋ ەكەنىن جانە بۇل سويلەۋدىڭ تانىلمايتىنىن بىردەن تۇسىنەدى - بۇل ماسەلە شۇعىل شەشىمدى قاجەت ەتەدى. ول بۇل تانىلماعان ءسوز تۋرالى مۇمكىندىگىنشە كوپ دەرەكتەر جيناۋعا بار كۇش-جىگەرىن سالادى. نەيروندىق جەلى بارلىق جەردەن مۇمكىندىگىنشە ادەپسىز سوزدەردى جيناۋعا تىرىسادى. مۇنداي جەلىلەر دەرەكتەرگە وتە «اش» بولىپ تابىلادى.
نەيروندىق جەلى دەرەكتەرى كوپ بولعان كەزدە جاقسىراق ۇيرەنەدى. ادامزات مادەنيەتىمەن، جوعارى ماتەماتيكامەن، عىلىممەن بايلانىستى بارلىق نارسە ول ءۇشىن ەڭ تومەنگى باسىمدىققا يە بولادى. نەلىكتەن؟ ءبىراق بۇل ماسەلەنى شەشۋ وڭاي بولعاندىقتان، ءبىراق ءالى شەشىلمەگەن ماسەلەلەردى شەشۋ قاجەت.
– جاساندى ينتەللەكتپەن جۇمىس ىستەگەندە ەڭ ماڭىزدىسى نە؟
– ەڭ باستىسى - دەرەكتەر تۋرالى دۇرىس سۇراقتار قويۋ. مىنە، اتا-انانىڭ ءوزى بالالارىن ۇيرەنىپ، ۇيرەتۋى كەرەك. ياعني، سۇراقتار قۇراستىرۋ، گيپوتەزالاردى تۇجىرىمداۋ، وسى سۇراقتار مەن گيپوتەزالاردى دەرەكتەر بويىنشا تەكسەرۋ. وسى سۇراقتاردى سول نەيروندىق جەلىلەرگە، جاساندى ينتەللەكتكە قويىڭىز. ولاردىڭ نە ويلاپ تاپقانىن قاراڭىز. سۇراقتاردى قايتا قۇرىڭىز، تابىسقا جەتكەنشە جاڭا تاسىلدەرمەن سۇراڭىز.
بۇل دۇرىس سۇراق قويا ءبىلۋ 19 عاسىردا قازىرگىدەي ماڭىزدى بولدى. ەشتەڭە كۇرت وزگەرگەن جوق. بۇل جاي عانا ءقازىر ءبىز ەجەلگى تومدار مەن عالىمدارعا، پروفەسسورلارعا عانا ەمەس، سونىمەن قاتار نەيروندىق جەلىلەرگە دە سۇراق قويا الامىز.
AI-داعى، اتاپ ايتقاندا ChatGPT-دەگى جەتىستىكتەر تۋرالى سويلەسەيىك. بۇگىنگى كۇنى بالالار مەن اتا-انالار بۇعان قالاي بەيىمدەلە الادى؟
مەنىڭ ويىمشا، اتا-انا بۇل تۋرالى ەشتەڭە ىستەي المايدى. ال تىيىم سالۋ دا اسا پايدالى ەمەس. مۇمكىن بۇل ءتىپتى كەرىسىنشە بولۋى مۇمكىن: بۇل قىزمەتكە بالاڭىزبەن بىرگە كىرىپ، ونىڭ قالاي جۇمىس ىستەيتىنىن كورۋ كەرەك.
كەرىسىنشە، مەن AI-دى ءوزىن-وزى وقىتۋ ءۇشىن پايدالانۋدى ىنتالاندىرار ەدىم - ەگەر وتباسىلىق تاربيە تۋرالى ايتاتىن بولساق، وندا اتا-انالار بالالارىنا قامقورلىق جاسايدى جانە جەتىلدىرىلگەن وقىتۋ پلاتفورمالارىن پايدالانادى.
مەكتەپتەردىڭ باسىم كوپشىلىگىندە ستاندارتتى، تۇسىنىكتى ۇلگى بار، سوعان سايكەس بالالار وقىتىلادى. ال، نەگىزىنەن، ءبىزدىڭ وقۋ كۋرستارىمىز - بۇل ۇلگىلەردى ءتۇسىنۋ، ىشكى قابىلداۋ جانە ولاردى قولدانۋ مۇمكىندىگى.
ەگەر ءبىز وتباسىلىق تاربيە نەمەسە جەكەمەنشىك مەكتەپتەردەگى تاربيە تۋرالى ايتاتىن بولساق، وندا بۇل باسقا كوزقاراس. ءدال وسى جەردە AI قولدانۋ ورىندى. بۇرىننان تانىمال ChatGPT قىزمەتى نەمەسە وعان ۇقساس رەسۋرس - بۇل رەسەيدە قولدانۋعا بولاتىن جانە ورىس تىلىندە قول جەتىمدى Perplexity. ەگەر ءسىز ونى ءبارىن اۆتوماتتى تۇردە ورىس تىلىنە اۋداراتىن ياندەكس براۋزەرىندە ىسكە قوسساڭىز، وندا قىزمەت پايدالى بولادى. سونىمەن قاتار، Perplexity نەيروندىق جەلىسى جاۋاپتى قايدان العانى جانە نەگە ولاي ويلايتىنى تۋرالى سىلتەمەلەر بەرەدى. ال ەگەر بالامالى ءبىلىم تۋرالى ايتاتىن بولساق، وندا قىزمەت بالالارعا كومەكتەسەدى.
– ساباققا دايىندىق پەن ساباقتىڭ ءوزى ەكى بولەك نارسە ەمەس پە ؟ ...
– ەگەر ساباق بارىسىندا سىزگە ۇيدە بەرىلگەن ۇلگىنى قالاي مەڭگەرگەنىڭىزدى كورسەتۋ كەرەك بولسا، وندا ChatGPT قاجەت ەمەس. ويتكەنى ۇلگى سىزگە قالاي بەرىلسە، سولاي كورسەتىلۋى كەرەك.
ەگەر ءبىزدىڭ ساباعىمىز ديسكۋرسيۆتى فورماتتا بولسا: قارىم-قاتىناس جانە پايىمداۋ فورماتى، وندا ءسىز ءوزىڭىزدى دايىنداۋىڭىز كەرەك. مەكتەپ پاندەرىنىڭ تۇتاس كەشەنى، ەگەر دۇرىس دايىندالسا، اناليتيكالىق ويلاۋ، سىني ويلاۋ جانە جۇيەلىك ويلاۋ داعدىلارىن كورسەتۋگە كومەكتەسەدى.
مىسالى، نەيروندىق جەلىلەر-كەڭەسشىلەر كومەگىمەن ءسىز «اينالعان سىنىپ» سياقتى فورماتتارعا ءوز بەتىڭىزشە دايىندالا الاسىز. جانە مۇنى سىنىپتا جانە ۇجىمدا دۇرىس ورىنداڭىز. بۇل تەحنولوگيالىق يننوۆاسيانىڭ قيىندىقتارىنا ءتىپتى اتا-انا ەمەس، ءبىلىم بەرۋ ورتاسى جاۋاپ بەرۋى كەرەك.
ەگەر ءبىز بالالاردان تەك ۇلگى بويىنشا بىلەتىندەرىن راستاۋدى تالاپ ەتسەك، ChatGPT ءبىلىم بەرۋدى بۇزادى. ويتكەنى قىزمەت ولارعا وقيتىن، ءبىراق تۇسىنبەيتىن ماتىندەردى بەرەدى.
ەگەر ءسىز جانە مەن جۇمىستى ءارتۇرلى پوزيسيالاردى بىلدىرۋگە جانە ءارتۇرلى كوزقاراستاردى قورعاۋعا بولاتىنداي ەتىپ تالقىلاۋ فورماتىنا اۋىستىرساق، وندا ءمۇعالىم تەك مودەراتور، بايانداماشى رەتىندە ارەكەت ەتەدى، ال اي كومەگىمەن ءسىز ەكى ساباقتا دا جاقسى دايىندالا الاسىز. سىنىپتا جانە ۇيدە. ولاردىڭ سىزگە قانداي سۇراقتار قوياتىنىن ءالى تولىق بىلمەيسىز. ويتكەنى، تالقىلاۋ ءارقاشان يمپروۆيزاسيا بولىپ تابىلادى.
– اتا-انا رەتىندە AI-مەن قارىم-قاتىناس جاساۋ تاجىريبەڭىزبەن بولىسە الاسىز با؟
– مەنىڭ بالالارىم جاساندى ينتەللەكتتى نەگىزىنەن ءالى كورمەگەن مۋلتفيلمدەردى تابۋ ءۇشىن كەڭەس بەرۋ قىزمەتى رەتىندە پايدالانادى. ولار اليسامەن كەڭەسەدى، تاعى قانداي مۋلتفيلمدەردى كورۋگە بولاتىنىن تالقىلايدى. ياعني، ولار سويلەسۋشى بوتتارمەن سويلەسەدى. سونداي-اق ولار جاساندى ينتەللەكت ويىنعا قاتىسۋشى بولعان كەزدە ويناعاندى جاقسى كورەدى.
مەنىڭ ەكى كىشى بالام بار (5 جانە 7 جاس). ولار ويناعان كەزدە اليسا مەن باسقا بىرەۋدى قوسىلۋعا شاقىرادى. ولارعا ءوز رولدەرىن تاعايىندايدى. ءبىراق بۇل ويىندار ۇزاققا سوزىلمايدى، سەبەبى بالالار اليسانىڭ بالالار بەلگىلەگەن ويىن ەرەجەلەرىن ۇستانباۋىنان جالىقتىرادى. ياعني، باسىندا ازداپ قىزىق، كەيىن جالىقتىرادى. ويتكەنى ويىنعا ءبارى سەنىپ، ەرەجەنى بەرىك ۇستانسا ويىن جاقسى. ال چاتبوت وسى ويىن كۇيىنەن شىعادى.
– اتا-انالارعا تىلەكتەرىڭىز بەن ۇسىنىستارىڭىز: اي-مەن قالاي وقۋعا جانە ءومىر سۇرۋگە بولادى؟
– ءاربىر ادامعا ءتان دامۋ مۇمكىندىگى بار ەكەنىن، جانە ونى دامىتۋ ءوزىمىزدىڭ قولىمىزدا ەكەنىن ءاردايىم ەستە ساقتاپ، پايدالانۋىمىز كەرەك. بۇل بىزگە تەز ارادا جاساندى ينتەللەكت ازىرلەۋشىلەرى بولۋ كەرەك دەگەندى بىلدىرمەيدى. ءبىراق، كەم دەگەندە، ونىڭ نە ەكەنىن، AI قالاي جۇمىس ىستەيتىنىن، ونىڭ نە اسەر ەتەتىنىن ءتۇسىنىڭىز. ماقالالاردى وقىپ، بارلىعىنا سىني تۇرعىدان ويلانىڭىز.
ءبىر نارسەگە ۇزىلدى-كەسىلدى تىيىم سالۋدىڭ ماعىناسى جوق. اسىرەسە ءجيى كەزدەسەتىن نارسە. ءسىزدىڭ بالالارىڭىز باسقا بالالارمەن سويلەسەدى، ءبىراق ءسىز ولاردى تورعا سالمايسىز.
ولار ءبارىبىر كەزدەسە بەرەدى. سوندىقتان مۇنى ولارمەن بىرگە جاساعان دۇرىس. ولار ايتقانداي، ەگەر ءسىز كۇرەسە الماساڭىز، جەتەكشىلىك ەتىڭىز!
سوندىقتان مۇنى بالالارىڭىزبەن بىرگە جاساپ كورۋىڭىز كەرەك. بالالارعا جاساندى ينتەللەكتتى دۇرىس قولدانۋدى باقىلاڭىز جانە كومەكتەسىڭىز.
مىسالى، كەيبىر ساباقتارعا دايىندالۋ، ءارتۇرلى تاسىلدەرمەن دايىندالۋ، سۇراق قويۋ.
ەڭ باستىسى، ءقازىر تەحنولوگيالىق پروسەسس جاساندى ينتەللەكتتى دامىتۋعا جانە دەرەكتەرمەن جۇمىس ىستەۋگە بەت بۇرعانىن ەستە ۇستاعان ءجون. بۇل بۇكىل الەم جۇرەتىن جول.
– جاساندى ينتەللەكت وقۋ اكادەمياسى وقىپ ۇيرەنۋدىڭ قانداي مۇمكىندىكتەرىن ۇسىنادى ؟
– جاساندى ينتەللەكت وقۋ اكادەمياسىندا ءبىلىم الۋشىلارعا بىرنەشە باعىتتار بويىنشا وقۋ كۋرستارىن ازىرلەدى. وقۋ كۋرستارى 36/42 ساعاتتىق ءبىلىم الۋ فورماتىندا جيناقتالعان.
وقۋ كۋرستارى ونلاين جانە وفلاين فورماتتا جۇزەگە اسادى. وقۋ كۋرسىن بىتىرگەن سوڭ مىندەتتى تۇردە سىناق وتكىزىلەدى جانە سىناقتى ناتيجەلى تاپسىرعان ءبىلىم الۋشىلار سەرتيفيكات، ديپلوم قۇجاتتارىمەن ماراپاتتالادى. وقۋ كۋرستارىنىڭ پراكتيكالىق ىس-تاجىريبەلەرى اي سايىن تۇراقتى تۇردە «جاساندى ينتەللەكت» جۋرنالىندا جاريالانادى. تۇراقتى تۇردە وتكىزىلەتىن وقۋ سەمينارلارى مەن كونفەرەنسيالاردا تالاپكەرلەر وزدەرىنىڭ كاسىبي بىلىكتىلىگىن قورعايدى، ءوزارا تاجىريبە الماسۋعا مۇمكىندىك بەرىلەدى.
وقۋ كۋرستارىنىڭ نەگىزگى باعىتتارى:
- جاساندى ينتەللەكتى كۇندەلىكتى ساباقتا قولدانۋ ءۇردىسى.
- جاساندى ينتەللەكت ارقىلى پرەزەنتاسيا جاساۋ.
- سۋرەت سالۋ جانە ديزاينەرلىك كوركەمدەۋ
- اۆتورلىق ادىستەمەلىك كىتاپ، ەسسە، بايانداما، شىعارما جازۋ جانە ازىرلەۋ.
- ۆيدەو ازىرلەۋ، ۆيرتۋالدى كومەكشى ونلاين روبوت قىزمەتىن پايدالانۋ قىزمەتى
ءبىلىم الۋشى تالاپكەرلەردى وقۋ كۋرستارىنا قاتىسىپ، ءبىلىم ۇردىسىمەن بىرگە دامۋعا شاقىرامىز. بارشاعا ساتتىلىك. !
– سۇحباتىڭىزعا راقمەت
