كەشە استانادا حالىقارالىق كىتاپ كورمە-جارمەڭكەسى ءوتتى. 17-21 ءساۋىر ارالىعىندا «Astana Eurasian Book Fair – 2024» VII حالىقارالىق كىتاپ كورمە-جارمەڭكەسى ءوتتى. كورمەگە قازاقستان، تۇركيا، يران، وزبەكستان، يسپانيا، جۇڭگو جانە رەسەي مەملەكەتتەرىنەن باسپا، كىتاپ ساتۋ، تانىمدىق-عىلىمي ءبىلىم بەرۋ جانە پوليگرافيالىق كومپانيالارىن ۇسىناتىن 70-كە جۋىق كومپانيا قاتىستى، دەپ حابارلايدى alash.kz سايتى Halyq Uni نە سىلتەپ.
«Astana Eurasian Book Fair – 2024» كىتاپ كورمە-جارمەڭكەسىن ۇيىمداستىرۋشى – «فوليانت» باسپاسى. «فوليانت» – باسپا يندۋسترياسىندا 1996 جىلدان بەرى جۇمىس ىستەپ كەلە جاتقان كوپسالالى قازاقستاندىق باسپا. باسپا جىل سايىن جۇزدەگەن الەمدىك ۇزدىك تۋىندىلاردى قازاق تىلىنە اۋدارىپ جانە باسىپ شىعارادى. فوليانتتىڭ اسسورتيمەنتىندە قازاق ادەبيەتىنىڭ جاۋھارلارى، الەمدىك كلاسسيكا، عىلىمي-تانىمدىق ەڭبەك تۇرلەرى بار.
ءبىز بارلىق جانردى جانە بارلىق جاس ەرەكشەلىكتى بىردەي الىپ جۇرەمىز. بالالارعا نەمەسە تەك ەرەسەكتەرگە دەپ بولمەيمىز. سوندا دا سوڭعى ەكى جىلدا 500 جاڭا شىعارما جارىق كوردى. سونىڭ ىشىندە 300ء-ى – بالالار ادەبيەتى. تانىمدىق، ەنسيكلوپەديا، ەرتەگىلەر دە بار. ءقازىر بالالار ادەبيەتىنە كوپ باسىمدىق بەرەمىز، سەبەبى بالانى كىتاپ وقۋعا ماشىقتاندىرۋ – باسپانىڭ بىردەن-بىر ۇستانىمى. سونىمەن قاتار كورمە اياسىندا 9 كىتاپتىڭ تۇساۋكەسەرى ءوتىپ جاتىر. «بۇگىنگى پروزا» سەرياسىمەن جارىق كورگەن اۆتورلاردىڭ جيناعى دا بار، - دەدى «فوليانت» باسپاسى ماركەتينگ ءبولىمىنىڭ باسشىسى اينۇر كوپبايەۆا.
حالىقارالىق كىتاپ كورمە-جارمەڭكەسىنىڭ باستى جاڭالىعى – بيىل Professional Meetings of Publishers دەگەن اتپەن تانىمال Astana Publishing Fellowship ستيپەنديالىق باعدارلاماسى ءوتتى. باعدارلامانىڭ ماقساتى – قازاقستانداعى باسپا سالاسىن جەرگىلىكتى دەڭگەيدەن الەمدىك دەڭگەيگە دەيىن كەڭەيتۋ، الەمدىك باسپا تاجىريبەسىنەن ۇلگى الۋ، سونداي-اق باسپا قىزمەتىنىڭ ساپاسىن ارتتىرۋ. بيىل العاش رەت ۇيىمداستىرىلىپ وتىرعان باعدارلاماعا قازاقستاندىق باسپاگەرلەردەن باسقا، تۇركيا، وزبەكستان، ازەربايجان، رەسەي جانە تمد-نىڭ باسقا ەلدەرى مەن تاياۋ شەتەلدەردىڭ باسپاگەرلەرى قاتىسىپ جاتىر. ەكى كۇن ىشىندە باسپا وكىلدەرى، رەداكتورلار جانە اۆتورلىق قۇقىق قىزمەتكەرلەرىنىڭ ءارقايسىسى جارتى ساعاتتان تۇراتىن B2B ىسكەرلىك كەزدەسۋلەرىنە قاتىسادى.
باسپالارعا الەم ادەبيەتىن قازاق تىلىنە اۋدارۋ ءۇشىن ادەبي اگەنتتىكتەرمەن تىكەلەي بايلانىس ورناتۋ قيىندىق تۋدىرادى. ويتكەنى حالىقارالىق كورمەلەرگە بارىپ، بەتپە-بەت جولىعۋ قاجەت. سونىڭ وزىندە دە ءبىرقاتار الەم ادەبيەتىنىڭ ۇزدىك سەريالارىن قازاقستاندىق وقىرماندارعا ۇسىندىق. 2015 جىلدان بەرى ورحان پامۋك، ستيۆەن كينگ، اگاتا كريستي شىعارمالارىن قازاق تىلىندە شىعارىپ كەلەمىز. وسى ماسەلەنى شەشۋ ماقساتىندا Astana Publishing Fellowship باعدارلاماسى العاش رەت ۇيىمداستىرىلىپ وتىر. اقش، ۇلىبريتانيا، يندونەزيا، مالايزيا، تۇركيا سىندى 20-دان استام ەلدىڭ ادەبي اگەنتتىكتەرىن قازاقستانعا شاقىرا وتىرىپ، وتاندىق باسپاگەرلەرمەن كەزدەسۋ ءوتىپ جاتىر، - دەپ ءتۇسىندىردى «فوليانت» باسپاسىنىڭ وكىلى.
«سالىق جەڭىلدىگى قاراستىرىلسا»
ال قازاقستاندىق «Marfu Press» باسپاسىنىڭ باس رەداكتورى مارفۋعا شاپيان قازاقستانداعى كىتاپ نارىعى، كىتاپ شىعارۋ ءىسى سوڭعى جىلدارى قارقىندى دامىپ كەلە جاتقانىن ايتادى. ول كىتاپ نارىعىن رەتتەۋ، وتاندىق باسپا يندۋسترياسىن دامىتۋعا بەلگىلى ءبىر جەڭىلدىكتەر قاجەت دەگەن پىكىردە.
قانداي دا ءبىر مەملەكەتتىك ساتىپ الۋلارعا قاتىسپاعان سوڭ، وزگە دە مەملەكەتتىك قولداۋلار الماعان سوڭ ءوز كۇشىمىزبەن باسپانى اياققا تۇرعىزۋ وڭايعا تۇسپەدى. كەڭ تانىمالدىققا يە بولدىق دەپ ايتا المايمىن، دەگەنمەن 3 جىل ىشىندە قولىمىزدا بار رەسۋرسىمىزدى باسپا جۇمىسىن ىلگەرىلەتۋگە جۇمساپ جاتىرمىز. ەڭ باستىسى، باسپانىڭ شىعىندارىن اقتاۋعا جاقسى ماركەتينگتىڭ بولۋى كوپ ىقپال ەتەدى. مەنىڭ ويىمشا، كىتاپ ءىسى، اعارتۋشىلىق سالاسى مەن كاسىپكەرلىكتىڭ اراسىندا ايىرماشىلىق بار. سوندىقتان مەملەكەتتىڭ سالىق ماسەلەسىندە بەلگىلى ءبىر جەڭىلدىكتەر قاراستىرعانى ءجون. ويتكەنى كىتاپ ساتۋدىڭ جەكە قيىندىقتارى، ەرەكشەلىگى بار، - دەپ ءتۇسىندىردى ول Halyq Uni تىلشىسىنە بەرگەن سۇقباتىندا.
كورمەگە قاتىسىپ جاتقان باسپا وكىلدەرىنىڭ ايتۋىنشا، ءقازىر باستى ماسەلە – پوليگرافيالىق قىزمەت باعاسىنىڭ كۇرت ءوسۋى. ءتۇرلى-تۇستى باسىپ شىعارۋ قۇنى بارىنشا وسكەندىكتەن، سونىڭ سالدارىنان بالالار كىتاپتارىنىڭ باعاسى دا ايتارلىقتاي قىمباتتاعان. باستى قيىندىق ەۋروپادان رەسەيگە قاعاز يمپورتتىڭ توقتاۋى بولىپ وتىر. بۇل قيىندىق تا قازاقستاندىق باسپالاردى دا اينالىپ وتپەگەن. باسپاگەردىڭ ايتۋىنشا، قوعامدىق-ساياسي جۇيەدەگى سوڭعى وزگەرىستەر باسىپ شىعارۋعا دايارلىق ءۇشىن كەرەكتى قۇرىلعىلار قىمباتتاپ كەتكەن.
باسپا سالاسىنداعى نەگىزگى قيىندىقتار رەتىندە باسپا قاعازدارىنىڭ قىمباتتاۋىن ايتار ەدىم. رەسەيدەگى جاعدايعا بايلانىستى، باسپا قاعازدارى كۇرت قىمباتتاپ كەتتى. ءقازىر بىزگە قاعازدار قىتايدان كەلەدى. سوعان سايكەس باسپاحانا ونىمدەرى دە قىمباتتادى. ودان بولەك، ءدال وسىنداي حالىقارالىق كورمەلەر مەملەكەت تاراپىنان ءجيى ۇيىمداستىرىلسا، باسپا نارىعىنىڭ دامۋىنا جاقسى مۇمكىندىك بولار ەدى، - دەيدى مارفۋعا شاپيان.
«تيراج ازايىپ كەتتى»
ال رەسەيدەگى كىتاپ يندۋسترياسى بيزنەستىڭ باسقا سالالارىنداي جەتكىزۋ قىزمەتىنىڭ كەشەۋىلدەۋى، پوليگرافيالىق قىزمەتتەردىڭ قىمباتتاۋى، قاعاز تاپشىلىعى سىندى ماسەلەلەرمەن بەتپە-بەت كەلگەن. ماسكەۋلىك «ەتەرنا» باسپاسى باس رەداكتوردىڭ ورىنباسارى يرينا كۋليۋكينا سوڭعى جىلدارى كىتاپ قۇنى ايتارلىقتاي قىمباتتاپ كەتكەنىن ايتادى. ماسكەۋلىك «ەتەرنا» باسپاسى نارىقتا 20 جىلدان بەرى جۇمىس ىستەپ كەلەدى.
ءبىز ماسكەۋدەن كەلدىك، ماسكەۋلىك باسپاحانا. ەۋرازيا كىتاپ جارمەڭكەسىنە بىرنەشە جىلدان بەرى قاتىسىپ كەلەمىز. باسپامىزدان كوبىنە كوركەم ادەبيەت، ءسان، تاريح سالاسى بويىنشا كىتاپتاردى باسىپ شىعارامىز. كورمەگە كەلەتىن جاستاردىڭ قاتارى كوپ ەكەن، مەنى وسى نارسە قۋانتتى. ارينە، سوڭعى وقيعالار باسپا نارىعىنا اسەر ەتپەي قويمايدى. اسەر ەتپەۋى مۇمكىن دە ەمەس. پوليگرافيا قىمباتتاپ، تيراج سانى ازايىپ كەتتى. ويتكەنى كىتاپ باسىپ شىعارۋ وتە قىمباتقا شىعىپ كەتتى، - دەدى يرينا كۋليۋكينا Halyq Uni تىلشىسىنە بەرگەن سۇقباتىندا.
زاماناۋي ادەبيەتتەر نارىعىنداعى نەگىزگى تەندەنسيالار تۋرالى ءسوز قوزعاعان ول بۇرىننان كەلە جاتقان كلاسسيكالىق تاقىرىپتاردىڭ ەسكىرمەيتىندىگىن اتادى.
زاماناۋي اۆتورلار اركەزدەگىدەي ادام جانە ونىڭ جان-دۇنيەسى، نەمەن، قالاي ءومىر سۇرەدى، قوعامعا قاتىناسى دەگەندەي ءدال بۇرىننان كەلە جاتقان تاقىرىپتاردى قوزعايدى. جاستار، ارينە، كوميكس سالاسىنا دەن قويعان. ەڭ باستىسى، بالالار وقۋدان قول ۇزبەسە دەيمىز، - دەيدى يرينا كۋليۋكينا.
«ورتالىق ازيا – باستى نازاردا»
نارىققا قولايلى مۇمكىندىك ۇسىنۋىمەن قارقىندى دامىپ كەلە جاتقان تۇركيا باسپالارى مەن اۆتورلارى بەلگىلى ءبىر پروگرەسكە قول جەتكىزىپ تە ۇلگەردى. تۇركيانىڭ ەڭ بەدەلدى باسپالارىنىڭ مالىمەتتەرى بويىنشا، تۇرىك باسپالارى جاڭا كىتاپتاردى شىعارۋ ءۇشىن بارعان سايىن كۇرەسىپ كەلەدى جانە ەلدىڭ ەكونوميكالىق داعدارىسى جاعدايىندا ءوز بەتىنشە امال تاپقان. ماسەلەن، «Mediterranean Agency» اگەنتتىگىنىڭ باسشىسى باھادىر دورۋدىڭ ايتۋىنشا، قازىرگى باسپالار ءۇشىن قاعاز قىمباتشىلىعى ەڭ ءجيى كەزدەسەتىن ماسەلەگە اينالىپ وتىر.
مەن – باسپا ءۇيىنىڭ ءۇشىنشى بۋىنىمىن. ءبىز – تۇركياداعى بالالارعا ارنالعان باسپا ءۇيىمىز. مەنىڭ اتالارىم وسى كومپانيانىڭ نەگىزىن قالاعان. پاندەميا كەزىندە جاڭا اگەنتتىكتىڭ نەگىزىن قالادىم. باسپا ءۇيى مەن اگەنتتىك اتىنان قازاقستانعا العاشقى كىتاپتىڭ اۆتورلىق قۇقىعىن بەردىم. قازاقستانمەن سەرىكتەستىگىم 7-9 جىلدان بەرى جالعاسىپ كەلەدى. تۇركياداعى باسپا نارىعى – وتە ۇلكەن. جىلىنا 65 مىڭ كىتاپ شىعارامىز. سونىمەن قاتار الەمدە قاعاز باعاسىنىڭ قىمباتشىلىعىنا بايلانىستى ماسەلە بار. بۇل كىتاپتاردىڭ قۇنى مەن باعاسىنا اسەر ەتەدى. ءبىراق ءبىز مۇنىڭ امالىن تاپتىق. ياعني، كەيدە ساپاسىنان، كەيدە مۇقاباسىنان ۇنەمدەي وتىرىپ، نارىقتاعى، وندىرىستەگى جالپى باعاسىن ارزانداتتىق، - دەيدى ول.
تۇركيا ستاتيستيكا ينستيتۋتىنىڭ 2022 جىلدىڭ اقپان ايىنداعى مالىمەتتەرىنە سۇيەنسەك، قاعاز باعاسىنىڭ جىلدىق ءوسۋى رەكوردتىق 168 پايىزعا جەتكەن. وسى كەزەڭدە كوپتەگەن كىشىگىرىم باسپالاردىڭ پروسەسى قۇلدىراپ، جۇمىسىن توقتاتۋعا ءماجبۇر بولعان. «Mediterranean Agency» اگەنتتىگىنىڭ باسشىسى الداعى كەلەشەكتە ورتالىق ازيا ەلدەرى مەن مۇسىلمان مەملەكەتتەرىنىڭ كىتاپ نارىعىنا نازار اۋدارىپ وتىرعانىن جەتكىزدى.
باسپا ءۇيى رەتىندە ورتالىق ازياعا باسا ءمان بەرەمىز. ونىڭ ىشىندە تۇركى ەلدەرىنە، مۇسىلمان، مالايزيا ەلدەرىنە باسىمدىق بەرەمىز. ويتكەنى ءبىزدىڭ شىعۋ تەگىمىز ءبىر، ءارى تۇرىك، ءارى مۇسىلمانبىز. بۇل – دىننەن گورى، مادەنيەت توڭىرەگىندە. ياعني وركەنيەتتىك سيپاتىمىزعا قاتىستى. ءبىر-بىرىمىزدى باسقا حالىقتارعا قاراعاندا جاقسى تۇسىنەمىز. سول ءۇشىن دە ءبىز وسىندامىز، ءۇشىنشى رەت كەلىپ وتىرمىن. قازاقستاندىق باسپالارمەن ءجيى كەزەدەسەتىن بىردەن-بىر ماسەلە – تىلدىك كەدەرگى. ءوزارا اعىلشىن تىلىندە سويلەسۋگە ءماجبۇرمىز. ارينە، ءۇش جىل بۇرىنعىعا قاراعاندا قازاقشا جاقسى تۇسىنەمىن، ال قازاقتار سەريالداردىڭ ارقاسىندا تۇرىكشە جاقسىراق بىلەتىن سياقتى. بارلىق تۇركى رەسپۋبليكالارىندا ءوز ەلىمدە جۇرگەندەي سەزىمدە بولامىن. بۇل جەردى ءبىز «اتالار توپىراعى» دەپ اتايمىز. قازاقستانعا كەلۋ – بيىك مارتەبە، مۇنداعى مەيىرىم مەن دوستىق ماعان ۇنايدى، - دەپ اتاپ ءوتتى باھادىر دورۋ.
