ەل ىشىندە ۇلت ارىستارىنىڭ ءىزباسارى، تۇلپاردىڭ تۇياعى، اسىلدىڭ سىنىعى سانالاتىن وراسان زور قۇرمەتكە يە اقساقال، مەديسينا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، گيگيەنيست-نۋتريسيولوگ عالىم، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، اكادەميك تورەگەلدى شارمانوۆ 94 جاسقا قاراعان شاعىندا ومىردەن وزدى.
تورەگەلدى شارمان ۇلى 1930 جىلى 19 قازاندا قاراعاندى وبلىسىنىڭ ۇلىتاۋ اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. قاراعاندى مەملەكەتتىك مەديسينا ينستيتۋتىن جانە ونىڭ اسپيرانتۋراسىن بىتىرگەن.
مەديسينا عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، رەسەي مەديسينا عىلىم اكادەمياسىنىڭ جانە قازاقستان ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، قازاق تاعامتانۋ اكادەمياسىنىڭ جانە پروفيلاكتوريالىق مەديسينا اكادەمياسىنىڭ نەگىزىن قالاۋشىسى جانە ونىڭ پرەزيدەنتى، ددۇ تاعامتانۋ جونىندەگى ەكسپەرتتەر كوميتەتىنىڭ مۇشەسى.
نەگىزگى عىلىمي ەڭبەكتەرى تاماقتانۋ فيزيولوگياسىنا ارنالعان. ول تاماقتانۋ ءتارتىبىنىڭ بۇزىلۋ سەبەپتەرىن زەرتتەپ، ادام دەنەسىندە اقۋىز، دارۋمەن جەتىسپەۋ جونىندە تۇجىرىم جاسادى، مەشەل اۋرۋىنىڭ دامۋ مەحانيزىمىن اشتى.
تورەگەلدى شارمانوۆتىڭ قازاقستان عىلىمىنا قوسقان ۇلەسى زور.
ونىڭ باسشىلىعىمەن ەمشەكتەگى بالالارعا ارنالعان "بوبەك"، "ارۋانا"، "انتيحولەستەرين" تاعام قوسپالارىن شىعاردى. ونىڭ باستاماسىمەن 1978 جىلى دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ۇيىمى (ددۇ) مەن يۋنيسەف-تىڭ حالىقارالىق الماتى كونفەرەنسياسى ءوتىپ، وندا مەديسينا - ساناتىنىڭ العاشقى جاردەمنىڭ ۇلتتىق جۇيەسىن ۇيىمداستىرۋدىڭ ۇستانىمدارى العاش رەت تۇجىرىمدالعان الماتى دەكلاراسياسى قابىلداندى.
ونىڭ جەتەكشىلىگىمەن 56 دوكتورلىق جانە 170 كانديداتتتىق ديسسەرتاسيالار قورعالدى. "قازان ريەۆوليۋسياسى"، "حالىقتار دوستىعى"، "پاراسات" وردەندەرىمەن ماراپاتتالعان. ددۇ-نىڭ ل.بەرنارد اتىنداعى سىيلىعىن (2005) جانە "قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا تاعام تۋرالى عىلىمنىڭ ىرگەلى دە قولدانبالى اسپەكتىلەرىن دايىنداۋ" ەڭبەكتەر توپتاماسى ءۇشىن قازاقستان مەملەكەتتىك سىيلىعىننىڭ يەگەرى جانە "عىلىم" نوميناسياسىنداعى "پلاتينا تارلانى" تاۋەلسىز سىيلىعىنىڭ يەگەرى.
