90-jyldarda «Aqbulaq» shıpajaıy «TuranÁlem Bankiniń» qaramaǵynda bolatyn. Men shıpajaıdyń dırektory, bas dárigeri edim. «QR bankileriniń qyzmeti týraly» zańynda bankterdiń tek qana qarjy aınalymynan basqa jaǵdaılar arqyly ózderine kiris kirgizip, tabys tabýyna tyıym salynǵan. Ulttyq banktiń sheshimimen «TuranÁlem» «Aqbulaqty» satatyn bolyp, bir jyl boıyna gazetterge jarnama habarlandyrý jasady.
1998 jyldyń aıaǵy bolatyn. «Qytaı delegasıasymyz» dep, qastarynda aýdarmashylary bar eki qytaı azamaty keldi. Qysqasy, qytaıdyń saýda-sattyqpen aınalysatyn kompanıasy «TuranÁlem» bankimen kelisimshartqa otyryp, «Aqbulaqty» satyp alatyn bolypty. Qunyn bir mıllıon dollarǵa baǵalap, jarty aqshasyn tólep te qoıypty. Qazaqstan úkimetiniń kelisim, qarjy mınıstrligi men Respýblıkalyq jekeshelendirý komıtetiniń sheshimi qujatqa qosa tirkelgen. Olar «Erteńnen bastap alym-berim jasaımyz, 10 kúnniń ishinde bitirýimiz kerek», degendi aıtty. Men dereý banktiń bas esepshisi Sadyqov myrzaǵa telefon soǵyp edim, ol:
– Basqarmanyń sheshimin oryndaýymyz kerek, erteń saǵat onda býhgalterıadan sizge eki adam jiberemin, – dedi.
Maǵan qolyndaǵy kelisimsharttyń kóshirmesin, basqa da tıisti qaǵazdaryn bergen qytaı azamattary:
– Budan bylaı bul jerde úlken júk qoımasy bolady. Júk tasýǵa, kóterýge jaramdy adamdar bolsa jumysqa alamyz, al qalǵandaryn túgel bosata berýińizge bolady, – degendi aıtty aýdarmashysy arqyly.
Banktiń basshylaryna barǵanmen esh ózgeris bolmaıtyny anyq. Qolymda zańdy qujattar tur, tek oblystyń ákimine bir aýyz sóz aıtyp, aldynan ótýden basqa amal qalǵan joq. Búkil qaǵazdarymdy jınap, papkaǵa salyp, erteńine ertemen saǵat 8-de oblystyń ákimi Zamanbek Nurqadilovke birinshi bolyp kirip shyǵýǵa bel býdym. Erteńine tańǵy saǵat jeti jarymda ákimshilikke baryp, Zamanbektiń kelýin ańdyp turmyn. Kómekshisi maǵan:
– Kelgen máseleńizdi aıtyńyz, jeke qabyldaýǵa kelesi aıdyń ekinshi beısenbisine jazbasam, odan beride kire almaısyz, – dep óziniń kirgize almaıtynyn ashyq aıtty. Men oǵan rahmetimdi aıttym da:
– Zákeń erteń tek renjimesin dep qana kelip edim. Búgin keshke Almatydaǵy búkil gazet jýrnalıserin, telearnalardy shaqyryp, baspasóz konferensıasyn ótkizgeli jatyrmyn. Tek osyny ózińiz aıtyp shyqsańyz boldy, men kirmeı-aq kete berem, maǵan áýre bolýdyń qajeti joq, – dedim.
Kómekshi jigit dereý kirip ketti de, kóp bógelmesten qaıta shyǵyp:
– Sizge tez kirsin dedi, ýaqytyn kóp almańyz, – dep eskertti. Men kirip kelip edim, Zákeń ornynan turyp, maǵan qarap sálemdeskenshe:
– Toqa, sen qashannan beri opozısıaǵa kirip ketkensiń, ondaıyń joq sıaqty edi ǵoı, – dep úlgerdi.
Men sálemdesip, qaǵazdarymdy aldyna usynyp jatyp:
– Ózime qyzmet izdep kelgen joqpyn. Halyqtyń qamy, ata-babanyń izi qalǵan jer ǵoı dep kelip edim, – dedim.
Máseleni tezdete túsindirip, «aıaq astynan keshe tús áletinde bir-aq bildim» dep jatyrmyn. Zákeń dereý kómekshisine ishki telefonmen:
– Maǵan «Turan Álem» bankiniń tóraǵasyn qos, – dedi.
...Telefon tutqasynan eki jaqtyń da sózderi jaqsy estilip tur. Zákeń oǵan:
– Bir saǵattyń ishinde maǵan kel, – dedi. Telefonnyń ar jaǵynan E.Tatıshev myrza:
– Záke, saǵat 11-de basqarma májilisin ótkizetin edim, soǵan daıyndalyp jatyrmyn, tústen keıin keleıin, – dep edi, Zákeń oǵan:
– Onda renjime, qazir kelmeseń, mılısıamen aldyramyn, – dedi de, telefondy qoıa saldy.
Sodan soń kómekshisine: – Memlekettik múlik komıteti M.Rahanovty tap, – dedi. Manaǵydaı emes, óńinde ashý bar.
Kómekshisi:
– Rahanovty qostym, – dep edi, aman-sálem joq, birden bastyrmalata jóneldi:
– Sen nege meni aınalyp ótesiń? Almaty oblysynyń jerinde neń bar seniń! Endi qalǵany Qytaıǵa sıgizip, tyshqyzyp, ony qazaqqa jýǵyzatyn boldyńdar ma, sonda?! Óziń qazaqtyń qanynan jaratylǵansyń ba, joq pa! – dep ursyp aldy da: – Úsh kúnniń ishinde sheshimderińniń kúshin joıyńdar, erteń sheshimińdi aıtasyń, – dep tutqany qoıdy da kómekshisine:
– Maǵan qarjy mınıstrin jalǵa, – dedi. Oǵan da aıtpaǵandy aıtyp, «úsh kúnde sheshimdi buzasyńdar» dep shegelep tastady: – Eger tapsyrma joǵarǵy basshylar tarapynan bolsa, olarǵa Almaty oblysynyń jerine halyqtyń aldynda birinshi jaýap beretin men ekenimdi eskert, – dedi. «Buǵan qarsy shyǵatyn adam bolsa maǵan aıtasyń, dep tapsyrdy sońynda. Sodan soń maǵan qarap:
– Saǵan rahmet, kete ber, úsh kúnniń ishinde bárin sheship berem. Meniń kózim tiri turǵanda eshkim, onyń ishinde Qytaıǵa bir metr jer bergizbeımin, osy aıtqanym aıtqan, – dedi. Men de rahmetimdi aıtyp tura berdim de:
– Záke, saǵat 10-00-de alym-berimge qytaılar kelse ne isteımin, – dep edim, kómekshisine «Qapshaǵaıdaǵy áskerı bólimniń bastyǵyn tap», dep buıyrdy. Telefon qosylǵanda oǵan dereý:
– Qazir saǵat 10-00-nan bastap eki soldatty «Aqbulaq» shıpajaıyna postqa qoıasyń, eger qytaılar tyńdamasa qarý qoldanatynyn ashyq aıtsyn. Kúzetti qashan alatynymyzdy ózimiz aıtamyz, – dedi.
Mine, sóıtip Zamanbek Qalabaıuly sózinde turdy, úsh kúnniń ishinde búkil qujattar kúshin joıǵan edi.
Týǵanbaı Janysbaev
zhasalash
