نەگىزى بۇعان بيلىكتىڭ قۇقى بولماۋى كەرەك، سەبەبى ول سول جەردىڭ حالقى بەرگەن تاريحي اتاۋ. جەر اتتارىن جاۋلاپ الۋشىلار ءبىر وزگەرتتى، كەڭەس كەزىندە كوممۋنيستىك يدەولوگيا جەتەگىندە ەكى وزگەرتتى. ءبىز سونى ءالى جالعاستىرىپ كەلە جاتىرمىز. ويتكەنى سول زامانداعى ادامدار ءالى بيلىكتە وتىر. ولار تاريحي اتاۋدى وزگەرتۋ ورىنسىز ەكەنىن، تاريح الدىنداعى كەشىرىلمەس كۇنا ەكەنىن ءالى تۇسىنگەن جوق.
زاڭدا جەر اتاۋىن وزگەرتەتىن كەزدە جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ پىكىرى ەسكەرىلۋى كەرەك دەگەن تالاپ بار. ءبىراق بيلىك مۇنى ساقتامايدى، كوبىندە وزدەرى ءبىلىپ، ەشكىممەن اقىلداسپاي وزگەرتە بەرەدى. «جەتىگەن» دەگەن وتە جاعىمدى، تاريحي اتاۋ ەدى. ونى الاتاۋ دەپ وزگەرتىپ تاستادى. كەڭەس كەزىندە الماتىدا الاتاۋ جانە سامال دەگەن اتاۋ ەڭ كوپ قويىلاتىن. سەبەبى قازاق ءتىلىن بىلمەيتىن باسشىلاردىڭ بىلەتىنى وسى ەكى ءسوز عانا بولاتىن. سونى قايتا-قايتا بارلىق جەرگە تىقپالاي بەرەتىن. مۇندا الاتاۋدىڭ قانداي قاتىسى نەمەسە قانداي تاريحي ءرولى بار دەگەندى ەشكىم ويلاپ جاتقان جوق. ءوزىمىزدىڭ اتاۋلارىمىزدى ءوزىمىز قۇرتىپ الەكپىز. ەگەر ورىسشا نەمەسە كوممۋنيستىك ماندەگى ءسوز بولسا تۇسىنەر ەدىم، جەتىگەن دەگەن اتاۋ ونىڭ ەشبىرىنە جاتپايدى. كونەرگەن يدەولوگيالىق ءسوز ەمەس، وتارشىلىق كەزدەگى ءسوز ەمەس. دەمەك، جەتىگەن اۋىلىنىڭ اتىن وزگەرتۋ قاتە شەشىم بولدى.
بيلىكتىڭ ءوزى ءبىلىپ، جەر-سۋ اتتارىن وزگەرتكەنىنە قارسىمىن. اسىرەسە قازاق تىلىندەگى تاريحي اتاۋلاردى اۋىستىرۋ قىلمىسپەن تەڭ دەپ بىلەمىن. ءبىز، كەرىسىنشە، تاريحي اتاۋلاردى قايتارا الماي جاتىرمىز. ءقازىر ەلدە 300-400 لەنين اتىنداعى كوشە بار، سولاردى وزگەرتە الماي وتىرىپ، قازاقتىڭ تاريحي سوزدەرىنە قيانات جاساپ ءجۇرمىز. نەگە قىزىلوردانى اقمەشىت دەپ وزگەرتپەيمىز؟ قىزىلوردا يدەولوگيالىق تۇرعىدا ەسكىرگەن ءسوز، ءبىراق ءبىز سونى وزگەرتپەي، جەتىگەن دەگەن سوزبەن جاعالاسىپ ءجۇرمىز.
مۇنىڭ بارىنە ونوماستيكا تۋرالى زاڭنىڭ جوقتىعى سەبەپ بولىپ وتىر. بىزدە ونوماستيكاعا قاتىستى ماسەلەلەردى شەشەتىن زاڭدار بار. ءبىراق ونى ەشكىم ساقتامايدى، ويتكەنى بىزدە بيلىك زاڭنان جوعارى. زاڭدا ادام قايتىس بولعان سوڭ 5 جىلدان كەيىن عانا كوشەگە، قالاعا اتىن بەرۋگە بولادى دەپ جازىلعان. ءبىراق كوزى ءتىرى نازاربايەۆتىڭ اتى كوشەگە دە، قالاعا دا بەرىلدى. بىزدە ونوماستيكالىق باعىتتاعى نورماتيۆتەر ساقتالمايدى. ءبارى ءسوز كۇيىندە قالىپ وتىر. مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى زاڭ دا كوپ جەردە ساقتالماي ءجۇر. ونى ەشكىم قاداعالاپ وتىرعان جوق. سوكراتتىڭ «ءوزى قابىلداعان زاڭىن جۇزەگە اسىرماعان ەلدىڭ بولاشاعى جوق» دەگەن ءسوزى بار. وسىنى ەستەن شىعارماۋ كەرەك.
ەندى، مىنە، جەتىگەن دەگەن تاماشا سوزدەن ايىرىلعالى وتىرمىز. ەڭ قىزىعى، وسى باستامانى كىم كوتەرگەنىن بىلمەيمىز. بۇل ماسەلەنى ونوماستيكالىق كوميسسيا تالقىلادى ما، ول دا بەلگىسىز. وسى كىسىلەردەن سۇراۋ كەرەك، «اۋىل اتىن وزگەرتەتىن كەزدە زاڭدى تالاپتار ساقتالدى ما، جەرگىلىكتى تۇرعىندار پىكىرى ەسكەرىلدى مە» دەگەن سۇراقتاردى قويۋ قاجەت.
ءبىر اۋدانعا جەرگىلىكتى تاريحي تۇلعانىڭ اتىن بەرۋ سول وڭىردەگى حالىقتىڭ كىناسى ەمەس. مۇندايدى سول وڭىرگە بارعان باسشى حالىققا جاقسى كورىنۋ ءۇشىن ىستەيدى. مۇنى كەي باسشى ساياسي ءتاسىل رەتىندە پايدالانادى. جەرگىلىكتى حالىق ءوزى تالاپ ەتەتىن جاعدايلار دا كەزدەسەدى. مىسالى، ءبىراز ۋاقىت بۇرىن شونجى اۋىلىنىڭ اتىن المەرەك باتىر دەپ وزگەرتۋدى ۇسىندى. ءبىراق بۇل جاعدايعا تۇسىنىستىكپەن قاراۋعا بولادى. ويتكەنى باستاماشى توپتىڭ قولىندا المەرەك باتىردىڭ ەلى مەن جەرىن جاۋدان قورعاپ قالعانىن دالەلدەيتىن دەرەك بولدى. مۇنى جەرشىلدىك نەمەسە رۋشىلدىق دەپ ەسەپتەمەيمىن. تاريحي تۇلعا تۇتاس قازاققا ورتاق. سول ادامنىڭ تاريحي تۇلعا ەكەنىن دالەلدەپ، نەگىزدەمە جاساۋ كەرەك. ول تاريحشى مامانداردىڭ مىندەتى. حالىق نەگە ءوز جەرىنەن شىققان تۇلعالاردى ايتادى، ويتكەنى ءوز وڭىرىنەن شىققان تۇلعانى جاقسى بىلەدى، ونىڭ ەڭبەگىن باعالايدى. ءوز ءوڭىرىنىڭ تاريحي تۇلعاسىن كوتەرۋ قىلمىس ەمەس، مۇنى دۇرىس ءتۇسىنۋىمىز قاجەت.
دوس كوشىم، ساياساتكەر
