گەوساياسي وزگەرىستەر مەن قاۋىپسىزدىك قاتەرلەرى جان-جاقتى جانە سەرپىندى سيپاتقا يە بولىپ وتىرعان زاماناۋي الەمدە قارۋلى كۇشتەر مەن ارنايى ورگانداردىڭ قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋدەگى جانە مەملەكەتتىڭ ەگەمەندىگىن نىعايتۋداعى ءرولى اسا ماڭىزدى بولىپ وتىر. قازاقستان رەسپۋبليكاسى ەگەمەندى مەملەكەت رەتىندە ءوزىنىڭ قورعانىس قابىلەتىن نىعايتۋ مەن اۋماقتىق تۇتاستىعىن قورعاۋدى ءبىرىنشى كەزەكتەگى مىندەت ەتىپ قويىپ وتىر. قازاقستان رەسپۋبليكاسى قارۋلى كۇشتەرىنىڭ ءبىرىنشى كەزەكتەگى مىندەتى – ەلىمىزدىڭ قورعانىس قابىلەتىن قامتاماسىز ەتۋ. اسكەري بولىمشەلەر ۇلتتىق قاۋىپسىزدىككە قاتەر تونگەن جاعدايدا ارەكەت ەتۋگە ۇنەمى دايىن. ولار سىرتقى اگرەسسورلارعا دا، ىشكى قاۋىپتەرگە دە ءتيىمدى قارسى تۇرۋ ءۇشىن وقىتىلعان جانە جابدىقتالعان. قازاقستان قارۋلى كۇشتەرىنىڭ اسكەري قۋاتى مەن كاسىبيلىگى وڭىردەگى بەيبىتشىلىك پەن تۇراقتىلىقتى ساقتاۋدىڭ نەگىزى بولىپ تابىلادى.
ارنايى ورگاندار ءوز كەزەگىندە قاۋىپسىزدىكتىڭ ءارتۇرلى قاۋىپتەرىمەن، سونىڭ ىشىندە تەرروريزممەن، ەكسترەميزممەن، ۇيىمداسقان قىلمىسپەن جانە باسقا دا زاڭسىز ارەكەتتەرمەن كۇرەستە شەشۋشى ءرول اتقارادى. ولار قۇقىق قورعاۋ جۇيەسىنىڭ سەنىمدى جۇمىس ىستەۋىن جانە ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن قورعاۋدى قامتاماسىز ەتەدى. ارنايى ورگاندار ەلىمىزدىڭ جالپى قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا قارۋلى كۇشتەرمەن جانە باسقا دا قۇرىلىمدارمەن بەلسەندى تۇردە ىنتىماقتاسادى.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قورعانىس قابىلەتى مەن ەگەمەندىگىن نىعايتۋ ەلدەگى ەكونوميكالىق، ساياسي جانە الەۋمەتتىك تۇراقتىلىقتى نىعايتۋمەن تىعىز بايلانىستى. بۇل بيلىكتىڭ بارلىق تارماقتارى مەن جالپى قوعام تاراپىنان كەشەندى كوزقاراس پەن بىرلەسكەن كۇش-جىگەردى قاجەت ەتەدى. قارۋلى كۇشتەر مەن ارنايى ورگانداردىڭ مەملەكەتتىك ورگاندار العا قويعان ستراتەگيالىق جوسپارلار مەن مىندەتتەرگە سۇيەنە وتىرىپ، ۇيلەستىرىلگەن جانە ءتيىمدى ارەكەت ەتۋى ماڭىزدى.
قورعانىس قابىلەتى مەن ەگەمەندىگىن نىعايتۋدىڭ نەگىزگى اسپەكتىلەرىنىڭ ءبىرى زاماناۋي اسكەري تەحنيكا مەن تەحنولوگيالاردى دامىتۋ بولىپ تابىلادى. زاماناۋي قارۋ-جاراق پەن تەحنيكاعا سالىنعان ينۆەستيسيا قازاقستاننىڭ قورعانىس سالاسىندا الدىڭعى قاتاردا بولۋىنا جانە مەملەكەتتىك مۇددەلەردىڭ سەنىمدى قورعالۋىن قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
حالىقارالىق قاۋىپسىزدىك كونتەكستىندە الماتى وبلىسى قازاقستان اۋماعىندا عانا ەمەس، سونىمەن قاتار حالىقارالىق ارەنادا تۇراقتىلىق پەن دامۋدى قامتاماسىز ەتۋگە ۇلەس قوسا وتىرىپ، ماڭىزدى ءرول اتقارا الادى. الماتى وبلىسى ەلىمىزدىڭ نەگىزگى ەكونوميكالىق ورتالىقتارىنىڭ ءبىرى بولا وتىرىپ، ۇلتتىق ەكونوميكانىڭ تۇراقتىلىعى مەن وسۋىنە زور ۇلەس قوسۋدا. ونەركاسىپتىڭ، ينفراقۇرىلىمنىڭ دامۋى، ايماقتىڭ ەكونوميكالىق بازاسىنىڭ نىعايۋى حالىقارالىق ەكونوميكالىق قاۋىپسىزدىكتى نىعايتۋعا ىقپال ەتەدى. ال، قاۋىپسىزدىك ماسەلەلەرى بويىنشا كورشى ەلدەرمەن ىنتىماقتاستىقتى نىعايتۋ، ايماقتىق پروبلەمالار مەن قاقتىعىستاردى شەشۋ ايماقتاعى حالىقارالىق قاۋىپسىزدىكتى نىعايتۋعا ىقپال ەتەدى. الماتى وبلىسىنداعى كولىك-كوممۋنيكاسيالىق جەلىلەردى قوسا العاندا، ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ كورشى جانە الىس ەلدەرمەن بايلانىستى نىعايتۋعا كومەكتەسەدى، بۇل ءوز كەزەگىندە حالىقارالىق ينتەگراسيا مەن قاۋىپسىزدىكتى جاقسارتۋعا ىقپال ەتەدى. الماتى وبلىسىندا جۇزەگە اسىرىلاتىن جوبالار مەن باستامالار ارقىلى مادەني الماسۋدى، ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىن جانە گۋمانيتارلىق ىنتىماقتاستىقتى ىلگەرىلەتۋ حالىقارالىق قاۋىپسىزدىكتىڭ ماڭىزدى اسپەكتىسى بولىپ تابىلاتىن حالىقارالىق تۇسىنىستىك پەن تولەرانتتىلىقتى نىعايتۋعا كومەكتەسەدى.
جوعارىدا ايتىلعانداردى نەگىزگە الا وتىرىپ، الماتى وبلىسى ەل ىشىندەگى قاۋىپسىزدىك پەن تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتۋدە ءرول اتقارىپ قانا قويماي، حالىقارالىق ارەنادا بەلسەندى ءوزارا ءىس-قيمىل جاساپ، الەمدىك ءتارتىپ پەن حالىقارالىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋگە ءوز ۇلەسىن قوسۋدا. مىسالى، وتكەن جىلى 2023 جىلعى 5 قىركۇيەكتە الماتى وبلىسىندا مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى توقايەۆتىڭ قاتىسۋىمەن «باتىل تويتارىس -2023» وقۋ-جاتتىعۋ جيىنى وتكىزىلدى. بۇل جيىندا پرەزيدەنت اسكەري مامانداردىڭ ماڭىزى مەن قاجەتتىلىگىن، سونىمەن قاتار ايماقتىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋدەگى ولاردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ ماسەلەسىنە توقتالدى.
«باتىل تويتارىس-2023» وقۋ-جاتتىعۋ جيىنىندا مەملەكەتتىك جانە اسكەري باسقارۋ ورگاندارىنىڭ قورعانىس وپەراسياسىن جۇرگىزۋگە جوعارى دايىندىعى تەكسەرىلدى. بۇل كەزدەسۋلەر ارميانىڭ جاۋىنگەرلىك ازىرلىگىن جانە قولباسشىلىقتىڭ ءارتۇرلى دەڭگەيلەرى اراسىنداعى ۇيلەستىرۋدى سىناۋ مەن جەتىلدىرۋدەگى نەگىزگى قادام بولدى. اسكەري وقۋ-جاتتىعۋلار ناقتى ۇرىس جاعدايلارىنا بارىنشا جاقىن جاعدايلاردا كۇشتەر مەن قۇرالداردىڭ ءىس-قيمىلدارىنىڭ تيىمدىلىگىن تەكسەرۋگە مۇمكىندىك بەردى. ارميا شتابتاردىڭ بارلىق دەڭگەيىندە قابىلدانعان شەشىمدەردى ءساتتى جۇزەگە اسىردى، بۇل اسكەري قىزمەتكەرلەردىڭ جوعارى كاسىبيلىگىن جانە ءوز مىندەتتەرىن ورىنداۋعا دايىندىعىن كورسەتەدى. وقۋ-جاتتىعۋدىڭ ماڭىزدى اسپەكتىسى اسكەري قىزمەتشىلەردى جۇمىلدىرۋ اۋقىمى جانە اسكەري تەحنيكا مەن قارۋدى قولدانۋ بولىپ تابىلادى. جيىنعا جۇمىلدىرىلعان اسكەرلەردىڭ جالپى سانى 8 مىڭ بولدى، بۇل قورعانىس ارەكەتتەرىنە دايىندىقتىڭ ماڭىزدىلىعىن كورسەتەدى. سونىمەن قاتار، 600 بىرلىك اسكەري تەحنيكا مەن قارۋ تارتىلعان، بۇل ارميانىڭ جاۋىنگەرلىك جاعدايدا زاماناۋي قۇرالداردى ءتيىمدى پايدالانۋعا دايىن ەكەندىگىن كورسەتەدى. «باتىل تويتارىس 2023» وقۋ-جاتتىعۋ جيىنىن وتكىزۋدەگى باستى ماقسات قورعانىس وپەراسيالارىنا جۇيەلى دايىندىقتىڭ ماڭىزدىلىعىنا توقتالىپ، اسكەري جۇيەنىڭ كۇشتى جانە ءالسىز جاقتارىن انىقتاۋ بولعان.
الماتى وبلىسىندا وتكەن اسكەري جيىندا ەل پرەزيدەنتى ەڭ كۇردەلى جاۋىنگەرلىك تاپسىرمالاردى ورىنداۋعا ارميانىڭ جوعارى كاسىبيلىگى، ۇتقىرلىعى مەن دايىندىعى قاجەت ەكەنىن اتاپ ءوتتى. قارۋلى كۇشتەردى زاماناۋي قارۋ-جاراقپەن جانە تەحنيكامەن جابدىقتاۋ، سونداي-اق ولاردى وق-دارىلەرمەن تولىق قامتاماسىز ەتۋ وسى ستراتەگيانىڭ اسا ماڭىزدى بولىگى بولىپ تابىلادى.
ەلباسى جۋىرداعى جولداۋىندا جەرگىلىكتى ونىمدەردىڭ ۇلەسى جوعارى ءوندىرىس سيكلىن قۇرۋ كەرەكتىگىن ايتتى. بۇل ەل برونەترانسپورتەرلەر، ۇشقىشسىز ۇشۋ اپپاراتتارى، زاماناۋي اتىس قارۋلارى مەن اسكەري تاپسىرمالاردى ءتيىمدى ورىنداۋعا قاجەتتى باسقا دا تەحنيكالاردىڭ جەكە ءوندىرىسىن دامىتۋى كەرەك دەگەندى بىلدىرەدى.
قارۋلى كۇشتەردىڭ جاۋىنگەرلىك تيىمدىلىگىن قامتاماسىز ەتۋدە قورعانىس-ونەركاسىپ كەشەنى باستى ءرول اتقارادى. ءوزىمىزدىڭ قارۋ-جاراق پەن تەحنيكانى ءوندىرۋ بىزگە يمپورتتىق ۇلگىلەردى ساتىپ الۋ ءۇشىن رەسۋرستاردى ۇنەمدەۋگە عانا ەمەس، سونىمەن قاتار ەلدىڭ قورعانىس قاجەتتىلىكتەرىنىڭ وزگەرۋىنە نەعۇرلىم يكەمدى جانە جەدەل جاۋاپ بەرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
بۇل شارالار ارميانىڭ تەك كۇشتى جانە قۋاتتى بولۋىن عانا ەمەس، سونىمەن قاتار اسكەري-تەحنيكالىق جاعىنان تاۋەلسىز جانە ءوزىن-وزى قامتاماسىز ەتۋدى قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان. ءوزىنىڭ قورعانىس-ونەركاسىپ كەشەنىن دامىتۋدىڭ ارقاسىندا ەل وزگەرمەلى گەوساياسي جاعدايدا ءوز اۋماعى مەن ۇلتتىق مۇددەلەرىن سەنىمدى قورعاۋدى قامتاماسىز ەتە الادى.
الماتى وبلىسى اكىمدىگىنىڭ 2024 جىلعى 5 اقپانداعى № 2 قاۋلىسىنا سايكەس 25 ءساۋىر مەن 4 مامىر ارالىعىندا تالعار قالاسىندا وبلىستىق اۋماقتىق قورعانىس روتاسىنىڭ جەكە قۇرامىمەن اسكەري جيىن ءوتتى. كەزدەسۋدىڭ باستى ماقساتى داعدارىس كەزىندە وسى روتانىڭ جاۋىنگەرلىك داعدىلارىن جەتىلدىرۋ بولدى. اسكەري وقۋ-جاتتىعۋدىڭ قورىتىندى كەزەڭى اۋماقتىق قورعانىس بريگاداسىنىڭ كومانديرى، پودپولكوۆنيك اۋباكىروۆ ب. باسشىلىعىمەن تالعار اۋدانىنىڭ اكىمى ت. تالعار سۋ وتكىزبەيتىن بوگەتىندە جۇرگىزىلدى. بۇل داعدارىس جاعدايىندا ساربازداردىڭ داعدىلارىن سىناۋعا جانە جەدەل ارەكەت ەتۋدى قاجەت ەتەتىن ناقتى جاعدايلاردى مودەلدەۋگە مۇمكىندىك بەردى.
وقۋ-جاتتىعۋ قورىتىندىسى بويىنشا ءىس-شارانىڭ بارلىق قاتىسۋشىلارى، سونىڭ ىشىندە اۋماقتىق قورعانىس روتاسىنىڭ ساربازدارى الماتى وبلىسى اكىمىنىڭ جانە تالعار اۋدانى اكىمىنىڭ العىس حاتتارىمەن ماراپاتتالدى. بۇل ولاردىڭ كاسىبي بىلىكتىلىگىن، كۇردەلى تاپسىرمالاردى ورىنداۋعا دايىندىعىن جانە ءوڭىر قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە دەگەن ادالدىعىن مويىنداۋ.
مۇنداي اسكەري كەزدەسۋلەر مەن وقۋ-جاتتىعۋلار ءوڭىردىڭ قارۋلى كۇشتەرىنىڭ جاۋىنگەرلىك ازىرلىگى مەن تيىمدىلىگىن ارتتىرۋدا ماڭىزدى ءرول اتقارادى. ولار سونداي-اق ءارتۇرلى دەڭگەيدەگى قولباسشىلىق پەن قورعانىس قۇرىلىمدارىنا قاتىسۋشىلار اراسىنداعى ۇيلەستىرۋ مەن ىنتىماقتاستىقتى نىعايتۋعا ىقپال ەتەدى، بۇل اۋماق پەن ۇلتتىق مۇددەلەردى سەنىمدى قورعاۋدى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ماڭىزدى.
