قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋسياسىنا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ جونىندەگى رەسپۋبليكالىق رەفەرەندۋمدا جەر مەن جەر قويناۋى ەڭ الدىمەن قازاقستان حالقىنا تيەسىلى ەكەندىگى تۋرالى نورما بەكىتىلدى. بۇل وزگەرىستەر مەملەكەت باسشىسىنىڭ «بالالارعا ارنالعان ۇلتتىق قور» قۇرۋ تۋرالى ۇسىنىسىنا جول اشتى، بۇل مەملەكەتتەگى ادىلەتتىلىككە دەگەن ۇمتىلىستىڭ تىكەلەي كورىنىسى.
كونستيتۋسيامىزدا جەر مەن ونىڭ بايلىعى حالىقتىق ەكەنى اتاپ كورسەتىلدى سوندىقتان دا ۇلتتىق ەكونوميكا حالىق يگىلىگىنە قىزمەت ەتۋى ءتيىس»، – دەدى مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى توقايەۆ.
بۇل باستاماعا سايكەس، 2024 جىلدىڭ قاڭتارىنان باستاپ ۇلتتىق قوردىڭ ينۆەستيسيالىق كىرىسىنىڭ 50 پايىزى قازاقستاندىق بالالاردىڭ ارنايى شوتتارىنا باعىتتالاتىن بولادى.ۇلتتىق بالالار قورى 2024 جىلدىڭ باسىنان باستاپ كۇشىنە ەنىپ، العاشقى جۇمىس جىلىندا 7 ميلليوننان استام بالانى قامتۋعا ۋادە بەردى. قوردى باسقارۋ ۇلتتىق بانكتىڭ قۇزىرىندا بولعانىمەن، جوبا ۇيلەستىرۋشىسى ءرولى قارجى مينيسترلىگىنە، ال وپەراتور رەتىندە ءبىرىڭعاي جيناقتاۋشى زەينەتاقى قورى تاعايىندالدى.
2024 جىلعى 1 قاڭتارعا دەيىن ادىلەت مينيسترلىگىنىڭ دەرەكتەرى نەگىزىندە قالىپتاستىرىلعان 18 جاسقا دەيىنگى بالالاردىڭ باستاپقى ءتىزىمى ۇلتتىق قوردىڭ ينۆەستيسيالىق كىرىسىنىڭ جارتىسىن ولاردىڭ اراسىندا تەڭ ءبولۋ ءۇشىن نەگىز بولادى.
ۇلتتىق قوردان تولەم العان بالا ونى 18 جاسقا تولعان سوڭ باسپانا الۋعا، ءبىلىم الۋعا، ونىڭ ىشىندە شەتەلدە وقۋعا پايدالانا الادى. ايتا كەتەرلىگى، ساتىپ الىناتىن باسپانا قازاقستان اۋماعىندا بولۋى كەرەك. بۇل جوبا جاستاردىڭ بولاشاعىن قامتاماسىز ەتۋدە جانە ولاردىڭ قارجىلىق تاۋەلسىزدىگىن قالىپتاستىرۋدا ماڭىزدى قادام بولماق. جامبىل وبلىسىنداعى بالالارعا ۇلتتىق قوردان 50 ميلليون دوللارعا جۋىق قارجى اۋدارىلدى. «بالالارعا ارنالعان ۇلتتىق قور» مەملەكەتتىك باعدارلاماسى اياسىندا 2006 جىلدىڭ 1 قاڭتارى مەن 2023 جىلدىڭ 31 جەلتوقسانى ارالىعىندا دۇنيەگە كەلگەن 472 426 بالا وسى سالاعا قاتىسۋدا. «بجزق» اق باسپا ءسوز قىزمەتىنىڭ مالىمەتىنشە، بۇل بالالاردىڭ ارنايى شوتتارىنا تۇسكەن جالپى سوما 47 ميلليون 488 مىڭ 262 اقش دوللارىن قۇراعان. 2024 جىلى 18 جاسقا تولاتىن 21،5 مىڭنان استام بالا ءقازىردىڭ وزىندە بجزق-دا اۆتوماتتى تۇردە اشىلعان ارنايى شوتتارىنا 100 دوللار جانە 52 سەنت سوماسىن العان. ءبىرىڭعاي جيناقتاۋشى زەينەتاقى قورىنىڭ مالىمەتىنشە، وبلىس بويىنشا جالپى سوما 2 ميلليون 173 مىڭ 846 اقش دوللارىن قۇراعان.
بۇل بالالار كامەلەتكە تولعان سوڭ ءوز قاراجاتىن ەركىن باسقارا الادى. ۇلتتىق بالالار قورى باعدارلاماسى بۇكىل ەل بويىنشا شامامەن 7 ميلليون بالانى قامتىدى جانە وتكەن جىلى قازاقستاننىڭ ۇلتتىق قورىنان 100،52 دوللار الدى. بۇل باعدارلاماعا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعىن العان جانە 2006 جىلدان بەرى دۇنيەگە كەلگەن بالالار كىرەدى. شەتەلدىك بالا 18 جاسقا تولعانعا دەيىن قازاقستان ازاماتتىعىن السا، ول دا ازاماتتىق العان ساتتەن باستاپ باعدارلاماعا ەنگىزىلەدى.
مەملەكەت باسشىسى العا قويعان «بالالارعا ارنالعان ۇلتتىق قور» باستاماسىن قازاقستاندىق ەكونوميست ارمان بايعانوۆتىڭ وڭ باعالاۋدا. ول مۇنداي جۇيەنىڭ ءساتتى ۇلگىلەرى باسقا ەلدەردە، اتاپ ايتقاندا تاياۋ شىعىستا ءقازىردىڭ وزىندە بار ەكەنىن اتاپ كورسەتەدى. بالالاردى قارجىلىق جاستىقپەن قامتاماسىز ەتۋ يدەياسىنىڭ الەۋەتى زور. دەگەنمەن، ساراپشىنىڭ ايتۋىنشا، جوبانىڭ ءساتتى جۇزەگە اسۋى ءۇشىن قارجىلىق مونيتورينگ پەن بۋحگالتەرلىك ەسەپ جۇرگىزۋ قاجەت.
ارمان بايعانوۆ ينۆەستيسيالىق كىرىس كولەمى قوردىڭ ءبىر جىلداعى قىزمەتىنە بايلانىستى بولاتىنىن اتاپ ءوتتى. ول ءتىپتى كىشكەنتاي سومالار دا بالالار ءۇشىن وزگەرىس بولاتىنىنا سەنىم بىلدىرەدى، ويتكەنى ولار وزدەرىنىڭ جەكە شوتتارىندا بەلسەندى تۇردە جينالادى.
جوسپار بويىنشا 2024 جىلدان باستاپ ءار بالاعا جەكە جيناق شوتتارى اشىلادى. بۇل ەسەپشوتتارعا جىل سايىن قاراجات اۋدارىلىپ، جاڭا سابيلەر دۇنيەگە كەلگەن كەزدە جاڭا ەسەپشوتتار اشىلادى. 18 جاسقا تولعاندا شوتتار جابىلادى.
ساراپشى «بالالارعا ارنالعان ۇلتتىق قور» جوباسى قوعام سەنىمىنىڭ قۇرالىنا اينالادى دەپ ەسەپتەيدى. حالىق ۇلتتىق قوردىڭ ينۆەستيسيالىق كىرىسىنە قىزىعۋشىلىق تانىتا باستايدى، بۇل ونىڭ تيىمدىلىگىن ىنتالاندىرادى. ول سونداي-اق قور ينۆەستيسيالارىن سىرتقى نارىققا سالۋ تيىمدىرەك بولۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتادى. 2000 جىلى نورۆەگيالىق ۇلگى نەگىزىندە قۇرىلعان بۇل قور شيكىزاتتان تۇسەتىن كىرىستەن تۇسەتىن قاراجاتتى جينايتىن «قاۋىپسىزدىك جاستىعىنىڭ» ءبىر ءتۇرى بولىپ تابىلادى. ونىڭ ماقساتتارىنىڭ قاتارىندا ەلىمىزدىڭ تۇراقتى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋىن قامتاماسىز ەتۋ، ەكونوميكانىڭ قولايسىز سىرتقى فاكتورلارعا تاۋەلدىلىگىن ازايتۋ جانە بولاشاق ۇرپاق ءۇشىن قارجى رەسۋرستارىن قۇرۋ بار.
«ۇلتتىق قور تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى ونجىلدىعىندا جۇرگىزىلىپ جاتقان ەكونوميكالىق رەفورمالاردىڭ ماڭىزدى ەلەمەنتتەرىنىڭ ءبىرى بولدى. ۇلتتىق قوردىڭ وڭ ىقپالى اسىرەسە 2008-2009 جىلدارداعى جاھاندىق قارجىلىق-ەكونوميكالىق داعدارىستىڭ سالدارىن ەڭسەرۋ كەزەڭىندە سەزىلدى»، - دەپ ءوز پىكىرىمەن ءبولىستى ارمان توقتىشاقوۆ.
«بالالارعا ارنالعان ۇلتتىق قور» جوباسى، ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، جالپىمەملەكەتتىك سيپاتقا يە جانە بارشا قازاقستاندىقتاردىڭ مۇددەلەرىنە جاۋاپ بەرەدى. سونىمەن قاتار، جوبا جۇرگىزىلىپ جاتقان مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ قيسىنىنا تولىعىمەن سايكەس كەلەدى، سونىمەن بىرگە «ادىلەتتى قازاقستان» يدەياسىنا سايكەس كەلەدى. وسىلايشا، اتالعان قور وڭىرلەردەگى الەۋمەتتىك سالانىڭ دامۋىنا اسەر ەتەتىن باستامالاردىڭ ءبىرى. سەبەبى كەلەشەك ۇرپاق ەلدىڭ بولاشاعى، ولارعا كورسەتىلگەن قامقورلىق تۇپكىلىكتى ەلدىڭ بولاشاعى مەن دامۋىنا اسەر ەتەرى ءسوزسىز.
جالپى قازىرگى تاڭدا وبلىستا:
- 0-18 جاس ارالىعىنداعى بالالار سانى 458 368 قۇرايدى.
- 929-ى (2022ج. - 946 بالا) تاراز قالاسى مەن اۋداندارداعى قامقورشىلىقتاعى بالالار؛
- 129-ى پاتروناتتىق تاربيەدە؛
- 13 وتباسى ۇلگىسىندەگى بالالار ۇيىندە 37 تاربيەلەنۋشى؛
- 3 قابىلداۋشى وتباسىلارىندا 16 تاربيەلەنۋشى تاربيەلەنۋدە؛
- ومىرلىك قيىن جاعدايداعى بالالاردى قولداۋ ورتالىعىندا - 65 بالا (2022 ج.-54 بالا)؛
- «ءۇمىت» بوبەكتەر ۇيىندە 11 بالا؛
- وبلىستىق جاسوسپىرىمدەر ۇيىندە 68 ءجاسوسپىرىم تىركەلگەن (ناقتى تۇرىپ جاتقانى 35، ونىڭ 19-ى كامەلەتكە تولماعاندار؛
- №4 ارناۋلى الەۋمەتتىك قىزمەتتەر ۇسىنۋ ورتالىعىندا-18 بالا تاربيەلەنۋدە.
