ستەپنوي پولوجەنيەنىڭ 70ء-ىنشى ىستاتياسىندا ايتىلعان: «گۇبەرناتر بولىس،كانديداتتى بەكىتپەسە، نە قايتا سايلاۋ شىعارادى، نە ءوزى قالاعان كىسىنى بولىس يا كانديدات قويار» دەپ.
ەۋروپا جۇرتى تاستان قالسا، ەندىگى سايلاۋدا تاعى جارىسام دەپ ازاپتانباي، تاس وتكەن سوڭ، سايلاۋدى، تالاستى قويىپ، شارۋاعا اينالادى. ولاردا سايلاۋ ءراسىمى وسىنداي اقىلعا ۇنامدى جولدا بولادى.
ءبىز سياقتى ۇلگىسىز، ءراسىمسىز جۇرت تاستان قالسا، نە قىلادى؟ توردەگى باسىن ەسىككە سۇيرەپ، بىتىپ-شاتىپ، وتتاپ، دۇنيەدە جوق پالەنى تاسى وزعانعا جابادى.
ۇكىمشى حالىقتىڭ كوبىنە سۇيەنسە كۇشتى بولادى. كوپ قويعان تاسى وزعان بولىستىڭ ۇكىمى جۇرەدى.
زاكون سايلاۋدى حالىقتىڭ كوبىنە بەرەدى. قازاق جۇرتى ادام بولاتىن بولسا، وسى زاكون ارقىلى ءوز تىزگىنىن ءوزى الىپ جۇرەتىن ءجونى بار.
مۇنداي ءادىل ءھام جۇرتقا پايدالى زاكوننىڭ ءقادىرىن بىلمەي، سورلى قازاق سايلاۋ اياعىن بىتپەيتىن داۋ قىلادى. بولىس كوپ سايلاعان بولماي، بوتەن ەلدەن ورىس جەتەلەپ اكەلگەن بۇرالقى بولدى. مۇنىڭ ءسوزىن تىڭداعان ادام جوق، مۇنىڭ بولىستىعىندا نە قاسيەت،بۇل بولىس بولعان ەلدە نە بەرەكە؟!
ءوستىپ جەتەلەپ قويعان بۇرالقىدان بۇلىك بولاتىنىن پراۆيتەلستۆووزى دە بىلەتىن.
1905ء-ىنشى جىلدا 16-نشى يۋندە ءبىر زاكون شىعادى، مۇنىڭ ورىسشا اتى مىناۋ: «ۆىسوچايشە ۋتۆەرجدەننوە 16 ءىيۋنيا 1905 گودا منەنىە گوسۋدارستۆەننوگو سوۆەتا» (پراۆوۆوي ۆەستنيك، №136، 25 ءىيۋنيا 1905 گودا).
وسى زاكوننىڭ التىنشى بولىگىندە ايتىلعان:ىشكى مينيستر 70ء-ىنشى ىستاتيانى وزگەرتۋگە ءتيىستى ورنىنا زاكون جوباسىن كىرگىزسىن: اقمولا، سەمەي، جەتىسۋ، ورال ءھام تورعاي گۋبەرناترلارى قازاق بولىسىن بەكىتپەسە، قايتا سايلاۋ شىعارسىن دەپ.
1905ء-ىنشى جىلى جۇرتقا جاقسىلىق جازى جايىلىپ كەلە جاتقاندا قازاققا بۇرالقى بولىس بولماسىن، بولىس سايلاۋمەن بولسىن دەگەن زاكون شىققان.
قازاقتىڭ قاي ءبىر وبلىسىندا وتكەن سايلاۋدا ورىسشا حات بىلمەيتىن كىسى بولىس بولمايدى دەپ قازاقتىڭ بۇرىننان بولىس بولىپ جۇرگەن ءقادىرلى كىسىسىن جولدان قالدىردى. قازاق بولىسى ورىسشا حات ءبىلسىن، ورىسشا حات بىلمەسە تاسقا تۋسۋگە جارامايدى دەگەن زاكون بۇگىنگە دەيىن جوق. ءسوزىن ادام تىڭدايتىن حالىققا ءقادىرسىز سورلى جاستار «مەن ورىسشا بىلەمىن» دەپ بولىس بولا قالدى.
بۇل جاس بولىستىڭ بۇرىنعى بۇرالقى بولىستان نەسى ارتىق؟..
حالىق پايداسىن بىلەتىن، ءجون، جول كورگەن، ءادىل كىسى، جۇرت ءسوزىن تىڭداپ، قۇرمەتتەگەن كىسى بولىس بولاتۇعىن ءجونى بار عوي!
ورىسشا حات ءبىلۋ ءتىلماشتارعا قۇل بولماس ءۇشىن عانا كەرەك قوي!
باي ايتتى دەپ، ورىسشا بىلەم دەپ بولىس بولعان جاستاردىڭ ورىسشاسى ءيتتىڭ جورعاسىنداي ورىسشا ەدى-اۋ! بۇل ورىسشا بىلەتىن جورتاقى جاس بولىس مىرزالاردا نە كىنا بار؟ ۇلگىسىز، ءراسىمسىز وسكەن، الدىندا كورگەنى قاپتاما وسەك، وتىرىك جالا.
ءۇندىستان موللالارى ساباقتى تاقتايعا جازىپ، ءمىنى قارا دەيدى ەكەن. بۇعىپ، ەڭبەكتەپ ءجۇرىپ جۇرت پايداسىن «قازاققا» نۇسقالاپ جازدىم.
تالاپتى ءاعا-ىنى، حالىققا قىزمەت قىلاتىن بولساڭ، وسىنى قۇلاققا تاق!
قىر بالاسى.
«سايلاۋ» ماقالاسىنان
«قازاق» گازەتى، 1913 جىل، №17. ورىنبور
دەرەككوز: بوكەيحان ءا. شىعارمالارى. VIII توم.-استانا، 2018
Alash.kz ۇلتتىق پورتالى
