"قاڭتار وقيعاسىنا بايلانىستى تەرگەۋ اشىق ءجۇرىپ جاتقان جوق"

جەمقورلىققا قارسى كۇرەس قىزمەتى HRW ۇيىمى حاتىنا جىبەرگەن جاۋابىندا كۇش قۇرىلىمدارى قىزمەتكەرلەرىنىڭ ىس-ارەكەتىنە بەرىلگەن شاعىمدار بويىنشا 309 قىلمىستىق ءىس قارالىپ جاتقانىن جازعان. بۇل ىستەردىڭ 279-ى – "ازاپتاۋ"، 30-ى "قىزمەت قۇزىرەتىن اسىرا پايدالانۋ" جانە "بيلىگىن اسىرا پايدالانۋ" بابىمەن قوزعالعان. ۆەدومستۆو تەرگەۋ جالعاسىپ جاتقانىن، ءقازىر 450 سوت ساراپتاماسى جۇرگىزىلىپ جاتقانىن حابارلاعان. باس پروكۋراتۋرانىڭ دەرەگىنشە، تاعى ون ءىستى ارناۋلى پروكۋرورلار قاراپ جاتىر.

HRW ازاپتاۋعا ۇشىراعان تۇتقىندار سانى الدەقايدا كوپ دەپ ەسەپتەيدى. جابىرلەنۋشىلەردىڭ ءبىرازى ءوزىن ازاپتاعان قىزمەتكەرلەر كەكتەسەدى دەپ قورقىپ، شاعىم جازباعان. كەي ازاماتتار وزىنە كۇش قولدانعان قىزمەتكەرلەر بەتىنە ماسكا تاعىپ العاندىقتان ولاردىڭ ءتۇر-تۇلعاسىن اجىراتا الماعان.

قاماۋداعى ازاماتتارعا دەر كەزىندە قۇقىقتىق كومەك كورسەتىلمەگەن. جابىرلەنۋشىلەر ادۆوكاتتارىمەن كەزدەسكەندە، كوبىنىڭ جاراقاتى جازىلا باستاعان، سوندىقتان ولار ازاپتاۋ بەلگىلەرىن راستايتىن مەديسينالىق قۇجاتسىز ارىزىمىز قارالمايدى دەپ ويلاعان.

30 ناۋرىزداعى دەرەك بويىنشا، قازاقستاندىق "ازاپتاۋعا قارسى كواليسيا" ۇيىمىنا ازاپتاۋ تۋرالى 142 شاعىم تۇسكەن. بۇل شاعىمداردا زورلاۋ، "زورلاۋ جانە جىنىستىق سيپاتتاعى زورلىق كورسەتەمىز" دەپ قورقىتۋ فاكتىلەرى تۋرالى جازىلعان. جەرگىلىكتى قۇقىق قورعاۋشىلار كامەلەتكە تولماعان بالالارعا دا كۇش قولدانىلعانىن انىقتاعان.

قازاقستان ازاپتاۋ مەن ادامنىڭ ار-وجدانىن تۇسىرەتىن قورلىق تۇرلەرىنە قارسى كونۆەنسياعا قوسىلعان. سوندىقتان ازاپتاۋ تۋرالى شاعىمدار بويىنشا شۇعىل ءارى وبەكتيۆتى تەرگەۋ جۇرگىزۋى كەرەك. ءبىراق قازىرگى تەرگەۋ پروسەسىن نە جەدەل ءجۇرىپ جاتىر، نە وبەكتيۆتى دەپ اتاۋعا كەلمەيدى. ازاپتاۋعا قارسى كواليسيا دەرەگىنشە، ازاپتاۋ جايلى شاعىمدى ارىز يەسىنە كۇش قولدانعان قىزمەتكەر قاراعان كەزدەر دە بولعان. ازاپتاۋ تۋرالى شاعىم بەرگەن بىرنەشە ازاماتتىڭ ادۆوكاتى عالىم نۇرپەيىسوۆ "بيلىك قىلمىسكەرلەردى جاسىرىپ وتىر" دەيدى.

HRW قۇقىق قورعاۋشىلارى پوليسيانىڭ قاڭتار وقيعاسى كەزىندە نارازىلىققا قاتىسىپ، وق ءتيىپ جارالانىپ اۋرۋحاناعا تۇسكەن ناۋقاستاردى ەمدەلىپ جاتقان جەرىنەن كۇشتەپ تەرگەۋگە الىپ كەتىپ، ۇرىپ-سوققانىن راستايتىن ءتورت وقيعانى قاعازعا ءتۇسىرىپ العان.

جابىرلەنۋشىلەردىڭ ءبىرى ءدىلشات ابدۋساتاروۆ 9 قاڭتاردا ءوزىن ءۇش پوليسەي اۋرۋحانا بولمەسىنەن دالىزگە سۇيرەپ شىعارىپ، ۇرىپ-سوعىپ، اۆتوكولىككە سالىپ، كولىك ىشىندە دە تاياقتىڭ استىنا العانىن ايتقان. پوليسيا ابدۋساتاروۆتىڭ الدىڭعى ءۇش ءتىسىن سىندىرعان، تەرگەۋ اباقتىسىنا اپارعاننان كەيىن تاعى دا ۇرىپ-سوققان. 18 اقپاندا ۋاقىتشا تەرگەۋ يزولياتورىنان بوساتىلعان ابدۋساتاروۆقا "جاپپاي تارتىپسىزدىككە قاتىستى" دەگەن ايىپ تاعىلعان. ونىڭ ازاپتاۋ تۋرالى شاعىمى نەگىزىندە تەرگەۋ باستالعان، ءبىراق ازىرگە كۇدىكتىلەر "انىقتالماعان".

حالىقارالىق ساراپشىلاردىڭ قاتىسۋىمەن تەرگەۋ جۇرگىزۋ جايلى ۇسىنىس

HRW مالىمدەمەسىندە "قازاقستان 200-دەن استام ادامنىڭ قازاسى مەن جۇزدەگەن ادامنىڭ ازاپتالۋىنا بايلانىستى تەرگەۋ جۇرگىزىپ، كىنالىلەردى جاۋاپقا تارتۋى كەرەك. قازاقستاننىڭ وسىعان دەيىن ادام قۇقىقتارىنىڭ بۇزىلۋىنا قاتىستى ىستەردى تەرگەپ، كىنالىلەردى جاۋاپقا تارتۋدا جاقسى ناتيجە كورسەتە الماعانىن ەسكەرىپ، بيلىك وكىلدەرى ۇلتتىق جانە حالىقارالىق ساراپشىلاردىڭ قاتىسۋىمەن قاڭتار وقيعاسىن زەرتتەيتىن تاۋەلسىز ورگان قۇرىپ، ادام قۇقىقتارى سالاسىنداعى حالىقارالىق مىندەتتەمەلەرىن ورىنداۋعا مۇددەلى ەكەنىن كورسەتۋى ءتيىس" دەپ جازدى.

HRW قازاقستان بيلىگى ساراپشىلاردى رەسمي اقپاراتپەن تانىستىرىپ، تاۋەلسىز تەرگەۋ ورگانىنىڭ (قۇرىلعان جاعدايدا) قورىتىندىسىن حالىققا جاريالاپ، جابىرلەنۋشىلەردى قورعاپ، كىنالىلەردى جاۋاپقا تارتۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيدى.

"ۇكىمەت حالىقارالىق ستاندارتتارعا ساي كەلەتىن تاۋەلسىز ارالاس تەرگەۋ جۇرگىزە الماسا، بۇۇ-نىڭ ادام قۇقىقتارى جونىندەگى كەڭەسى سياقتى باسقا ورگاندار ءتيىستى شارا قولدانۋ مۇمكىندىگىن قاراستىرۋى قاجەت. قازاقستاننىڭ سەرىكتەستەرى، اسىرەسە، ەۋرووداق ەلدەرى مەن اقش گيبريدتى تاۋەلسىز تەرگەۋ ۇيىمىن قۇرۋ يدەياسىن قولداۋى كەرەك" دەپ قورىتىندىلايدى HRW حالىقارالىق قۇقىق قورعاۋ ۇيىمى.