اڭشى باتىر سەيكەنوۆكە ءۇن قوسۋ! بۋاز كيىكتەردى اتۋدى شۇعىل توقتاتۋ كەرەك. جەلتوقسان ايى – «كيىكتىڭ ماتاۋى»، كيىكتىڭ تەكەلەرى ۇيىرگە ءتۇسىپ «ماتالاندى»، ءقازىر ۇرعاشى كيىكتەر بۋاز. قازاق حالقى ەرتەدەن ءتۇز اڭدارىن ۇيىعاتىن، تولدەيتىن ۋاقىتىندا، قۇستاردى جۇمىرتقالايتىن، بالاپانىن باساتىن ۋاقىتىندا اۋلاماعان. ۇكىمەت «كيىك سانى كوبەيىپ كەتتى»، - دەپ «سانىن رەتتەيتىن جانۋارلار» ساناتىنا كىرگىزدى. كيىك ءۇيىرىن قۋالاپ ءجۇرىپ وق استىنا العان، زوورەپرەسيا جاعدايىندا «ماتاۋ» قالاي ءوتتى، زووپسيحولوگياسى، تابيعاتتاعى تەپە-تەڭدىك نە بولدى؟
كيىك نەگە كوبەيدى؟ سەبەبى قاسقىردى قىرىپ، سانىن ازايتىپ تاستادىق. سىر-ارالدا، قازاق جەرىنىڭ باتىسىندا بولعان «قىزىل قاسقىر» بۇل كۇنى بۇل وڭىردە مۇلدەم جوق. تابيعاتتا ارتىق تىرشىلىك يەسى جوق!. جىرتقىشتاردى، بۇگىنگى قاسقىردى «ادام-جىرتقىشتار» قىرماسا، جىرتقىشتار ءتۇز اڭدارى سانىن وزدەرى رەتتەپ وتىرادى.
قازاقتار تابيعاتتى تانۋ تاجىريبەسىندە جابايى جانۋارلاردىڭ جاي كۇيىن، مەكەن ەتەتىن ورتاسىن تاني ءبىلدى، ولاردىڭ ەرەكشەلىگىمەن ساناسا ءبىلدى. ەرتەدە قازاقتار قاسقىردى مالىن تارتىپ كەتسە دە ۇيىعار الدى قاڭتاردا، ۇيىعاتىن اقپان ايلارىندا، تولدەيتىن ءساۋىر ايىندا قاقپان سالماعان، اتپاعان، بۇل دالا زاڭى، اڭشىلىق سەرتى! ال، ءبىز بۇل كۇنى نەگە «كيەدەن» قورىقپايتىن قاتىگەز بولىپ كەتتىك! دالا ازۋلىسى تۇران جولبارىسىنىڭ ءوزىن، كەر دالا ەركەسى تارپاڭدى «ادام-جىرتقىشتار» جويىپ كەلمەسكە جىبەرگەن جوق پا؟.
تاتتىگۇل كارتايەۆا،
ەتنوگراف، پروفەسسور
