Matbuǵaty, ádebıeti, tarıhy jol eldi sanaly elderdiń biri deýge bolmaıdy. Qudaıǵa shúkir, bizde joǵary eldiń belgileri sońǵy jyldarda kórine bastady. Matbuǵatymyz, ádebıetimiz, tarıhymyz munan soń óspese, óshpeıtinine kózimiz jetti. Bul maqalada matbuǵat týraly ǵana bir-eki sóz aıtyp ótpekpin.
Ózimiz qandaı jas halyq bolsaq, matbuǵatymyz da sondaı jas. On jyl munan buryn gazet degen sózdi qulaǵymyz estimegen jurt edik, bul kúnde qaı aýylǵa kelsek te, gazettiń ózin kóresiń ıakı gazette ne bar, gazet ne aıtady degen sózdi estısiń.
Bıylǵy jyldyń ishinde gazet, jýrnal alyp otyrmyz. Bul kúnde olardyń birdeı shyǵyp turmaý sebebi: ... isiniń jańalyǵy, járdem ... kisidegi oqýshynyń azdyǵy, oqýshynyń sanaýlylyǵy. Qur kóńilmen, talappen is ilgeri basa almaıdy. Ár istiń has qural-saımany túgel bolýy kerek. Búginge sheıin kózge kóringen gazet-jýrnaldarymyzdyń sany 12-13 bolǵan edi. Osylardyń qanshasy ómir súrip ... oqýshylarǵa belgili. Bulardyń bári qaıda ketti? Bulardy bireý ıterip tastaǵan joq. Bári de joǵaryda aıtylǵan kemshilikter sebepti az kún ǵana ómir súrgen. Osy kúni shyǵyp turǵandaryna qarasaq, áli negizdenip ketken joq. Gazetterimiz jumasyna birden artyq shyǵa almaı júr. Birli-jarym baspahanaly bolsaq, olarymyz otaý úıdiń qazanyndaı. Bul kúnge sheıin gazet shyǵarýǵa mol aqsha salyp kórgen baı joq. Byltyr shyqqan gazetter bıyl joq, bıyl shyqqandarynyń kóbi endigi jylǵa deıin júrýine senim joq...
Matbuǵatymyz negizdi, dýaldy bolýy týraly óz pikirimizdi baıandaǵym keledi. Biraýyz tizginimizdi ózimiz alǵaly birimiz,... avtonomıaly bolmaqpyz. ... isi matbuǵat. Sondyqtan búkil qazaq-qyrǵyzǵa ortaq kúnde shyǵatyn gazetimiz bolýy kerek. Bul gazet shyǵarýda paıda bolsa, sonda shyqqan. Alash bolyp kórkeıtýimiz kerek. Avtonomıa jańa nárse. Avtonomıaly bizge zemstvo jańa. Zemstvonyń bir kishkentaı bóligi avtonomıa. Zemstvo isterin júrgize bilýimiz avtonomıany iske asyrýymyzben baılaýly. Sondyqtan ár oblystyń oblastnoı, zemskıı gazet shyǵarýy kerek. Munyń baspahanasy bolsyn. Baspahanada gazetten basqa halyqqa paıdaly kitaptar, oqý quraldar bolatyn bolsyn.
Biz sekildi jurtqa gazetten jýrnaldyń paıdasy artyǵyraq. Sonyń úshin muny negizgi qylý kerek. Ár jerde ártúrli másele týraly shala-jansar jýrnal shyǵarǵansha, bir jerde tolyq saıası, ádebı, ǵylymı bir jaqsy jýrnal shyǵarý kerek.
Mine, biz joǵaryda aıtylǵan kúndik bir gazet, tolyq bir jýrnal hám oblys saıyn zemskıı gazet shyǵaratyn bolsaq, matbuǵatymyz negizgi bir jolǵa túsken bolady. Bar kúshimizdi osyǵan jumsaýymyz kerek. Bular ... gazet-jýrnal shyǵýǵa jol ashyq. Sýdyń aǵynyn, bulaqtyń kózin eshkim toqtata almaıdy. Ózi tesip shyǵady. Biz osy kúni ınemen qudyq qazǵandaı, gazet-jýrnaldy zorlanyp shyǵaryp júrmiz. Sondyqtan matbuǵatymyz artyq ilgeri basa almaı júr. İlgeri bastyryp jiberý úshin, bizdiń oıymyzsha, joǵaryda usynǵan jobany oryndaý kerek.
Mirjaqyp DÝLATULY
«Qazaq» gazeti, 1918 jyl, №264
Derekkóz: Dýlatuly M., Alty tomdyq shyǵarmalar jınaǵy.2-tom. - Almaty, 2013 j.
Alash.kz ulttyq portaly
