Qazaq kásipkeri bostandyq, ádilettilik, múmkindikter teńdigi prınsıpteri negizinde bılikke óz usynystaryn aıtty.
"Dostar, biz elimizdiń tarıhynda qalatyn ózgerister kezeńin bastan ótkerip otyrmyz. Kóptegen oqyrmandarym maǵan qazirgi jaǵdaı boıynsha óz pikirimdi jáne ustanymymdy bildirýdi, oǵan qosa, elimizdiń bolashaǵy týraly kózqarasymdy bólisýdi ótindi.
Tómende bizdiń birikken ustanymymyzdy jáne Qazaqstannyń bolashaǵy týraly kózqarasymyzdy usynyp otyrmyn.
Tanysyp, daýys berýlerińizdi suraımyn.
BOSTANDYQ. ÁDİLETTİLİK. TEŃDİK
Qazirgi jaǵdaı men elimizdiń bolashaǵy týraly
M Á L İ M D E M E
Biz, túrli salada qyzmet etip júrgen, elimizde qazir bolyp jatqan jaǵdaıǵa alańdaýshylyq bildirip otyrǵan Qazaqstan azamattary, qalyń jurtshylyq pen elimizdiń basshylyǵyna memleketimizdiń bolashaqtaǵy qurylymy týraly usynystarymyzdy jetkizemiz.
Barshamyz «qandy qańtar» tragedıasynyń kýási boldyq. Oǵan elde ornaǵan qatal da ádiletsiz avtokratıalyq rejım túrtki bolǵany anyq.
Adam quqyqtary taptalyp, demokratıanyń barlyq ınstıtýttary joıyldy.
Biz muny qatal synǵa alamyz.
Qańtar qurbandarynyń qany tekke tógildi demes úshin, biz elimizdiń bolashaǵyna baılanysty óz kózqarastarymyzdy jetkizgimiz keledi.
Kez kelgen memlekettiń damýy men áleýetin ekonomıka da, tehnologıa da, áskerı kúsh te anyqtaı almaıdy. Munyń barlyǵy – tek damyǵan adamı kapıtaldyń saldary ǵana. Jalpy adamzatqa tán birneshe negizgi qaǵıda bar, solardy saqtaǵan jaǵdaıda ǵana adamı kapıtaldyń damýy men álemge tarydaı shashylǵan daryndy otandastarymyzdy elge qaıtarýdy barynsha qamtamasyz ete alamyz.
Bul qaǵıdalar: 1. Bostandyq. 2. Ádilettilik. 3. Múmkindikter teńdigi.
Bostandyq – bul qundylyqtardyń negizi. Bul – elimizdiń, ata-babamyz ben urpaǵymyzdyń san jyldyq armany. Bul – BAQ bostandyǵy, sherýler men jıyndar bostandyǵy, júrip-turý bostandyǵy, óz pikirińdi erkin bildirý bostandyǵy, ar-ujdan bostandyǵy, dinı senim bostandyǵy jáne, eń bastysy, saılaý bostandyǵy men adal ári básekeli saılaý nátıjesi boıynsha saılaný bostandyǵy.
Ádilettilik – birlik pen tıimdiliktiń negizi. Ádilettilik – seriktestiktiń negizi, erteńgi kúnge, bir-birimizge degen senim, tózimdilik pen toleranttylyq, bul kez kelgen damyǵan qoǵamnyń ómir súrýiniń negizi.
Múmkindikter teńdigi – bul adamdardyń óz áleýetin asha bilýiniń negizi. Múmkindikter teńdigi – bul ultqa, dinı senimge, jynysqa, áleýmettik statýs pen tilge qaramaı saıası ári ekonomıkalyq múmkindikterdiń teńdigi. Múmkindikter teńdigi – bul Qazaqstan azamattarynyń tabys kórsetkishine qaramaı medısınalyq járdemdi teńdeı alý múmkindigi. Bul – barlyq azamattardyń qyzmetine, statýsyna, ataǵyna qaramaı zań aldyndaǵy teńdigi. Bul – adamdardyń senimine laıyq azamat qana jeńiske jetetin saıası kúrestegi teńdik.
Saıası reformalardy júzege asyrmaı, atalǵan qundylyqtardy qamtamasyz etý múmkin emes. Ol úshin prezıdent bastap, parlament qostap, jańa zańdar qabyldanýy kerek:
- Jaqynda saılaý týraly jańa zań sheńberinde jańa partıalardy, sonyń ishinde saılaýǵa túse alatyn opozısıalyq partıalardy adal ári ashyq tirkeý bastalýy tıis. Ol úshin bıyldyń ózinde «Saıası partıalar týraly» zańǵa ózgerister engizip, olarǵa tirkeýge qajet shekti azaıtý kerek. Teńdik pen ádilettilik qaǵıdasyn negizge ala otyryp, «Nur Otan» partıasynyń monopolıasyn joıyp, partıalyq básekelestikti sóz emes, is júzinde qamtamasyz etýge shaqyramyz.
- «Partıalar jáne qoǵamdyq birlestikter» men «Ortalyq saılaý komısıasy» týraly jańa zańdar sheńberinde kezekten tys parlamenttik saılaý ótetinin jarıalaý kerek. Parlamentke saılaný proporsıaly-majorıtarly júıe boıynsha júzege asýy tıis. Bılik pen qoǵam arasynda senim men dıalog bolý úshin bizge «Beıbit jıyndar jáne sherýler týraly» jańa zań jobasy qajet.
- Elden shyǵarylǵan kapıtaldy keri qaıtarý boıynsha ádiletti de ashyq prosesti bastap, onyń el ekonomıkasy úshin jumys isteýine jaǵdaı jasaý kerek. Al eń bastysy – mundaı model qaıtalanbaıtyndaı demokratıalyq ınstıtýttardy qalyptastyrý qajet.
- Bul úshin «Sot pen sot júıesi týraly» jáne «Sóz bostandyǵy týraly» tujyrymdamalyq deńgeıde jańa zańdardy qabyldaý kerek. Bul zańdar olardyń shynaıy táýelsizdigine kepil bolýy tıis.
- Bizge ortalyq pen óńirler arasyndaǵy qarym-qatynasty retteıtin, óńirlerdiń derbestigi men saılaýshylardyń aldyndaǵy jaýapkershiligin arttyratyn jergilikti ózin-ózi basqarý týraly zań kerek.
Saıası reformalarǵa kóshýdi kelesi qadamdardan bastaǵan jón dep sanaımyz:
- «Qandy qańtar» oqıǵasyn ashyq ári ádiletti tergeýdi qamtamasyz etý. Eger kisi óltirýge nemese tonaýshylyqqa qatysy bar degen naqty dálel bolmasa, tutqyndalǵan barlyq azamattardy bosatý kerek.
- Saıası tutqyndardy bosatý kerek.
- Azamattarymyzdy azaptaǵan quqyq qorǵaý organdarynyń barlyq ókilderi men bul qylmysqa kóz juma qaraǵan basshylarynyń ústinen qylmystyq is qozǵap, olardy halyqtyń aldynda jazaǵa tartý kerek. Pogon taqqan jaýyzdardan qutylý úshin kúshtik qurylymdardy jappaı tazartyp, lústrasıa júrgizý kerek.
- Jeke basqa tabynýmen kúresý ári ony jalǵastyrý boıynsha kez kelgen talpynysqa qarsy qoǵamdyq ımýnıtet qalyptastyrý maqsatynda Qazaqstan astanasyna burynǵy ataýyn qaıtaryp, basqa salalarda da teginen aıyrý prosesin qolǵa alý kerek.
Munyń barlyǵy bılik pen qoǵam arasyndaǵy senim qalpyna keltirýge múmkindik beretin tek alǵashqy qadamdar ǵana bolmaq. Qazirgi saıası júıeniń sheńberinde ekonomıkalyq damý múmkindigi tolyqtaı sarqyldy. Ne qazirden bastap tıimsiz júıeni ózgertip bastaımyz, ne erteń elimizden aıyrylatyn bolamyz" dedi M.Seısembaı.
