Bul qaýipterge qarsy tabysty túrde áreket qylý úshin, «NAROK» jeke qory oqý baǵdarlama jasaýdy jáne ony jat ıdeologıa ókilderimen baılanysy joq, qazirgi zamannyń mamandary ázirlegen materıaldarmen toltyrýdy usynady.
Bul qalaı iske asyrylmaq?
Bizdiń aımaǵymyzda Ábý Hanıfa mázhaby (dinı-quqyqtyq mektep) keń taralǵan. Bul dindardyń atynan,ıaǵnı onyń dinı qaǵıdalaryn QMDB dinı joralǵylar retinde halyqqa nasıhattap otyr. Negizinde, atalmysh mázhab doktrınasy radıkaldy kózqarastardan esh aıyrmashylyǵy joq (Talıban qozǵalysy ózin osy mázhabqa jatqyzady), aıyrmashylyq tek qoldanys, oryndaý merzimderinde ǵana.
Alaıda, zamanaýı din zertteýshilerdiń eńbekterine súıensek hanafı mázhab dinı jarǵysynyń erejeleri kóp jaǵdaıda shynaıy Ábý Hanıfa eńbekterine esh qatysy joq ekendigin nemese onyń dúnıetanymyna qaıshy keletindigin kórsetti.
Tarıh boıynsha Ábý Hanıfa sol zamannyń qarańǵy ıdeıalaryna qarsy tabysty túrde áreket etken, sol sebepti qazirgi ekstremızm men radıkalızmniń ıdeologtary ony din buzar dep sanaıdy.
Eń aldymen, Ábý Hanıfa quranı ıdealdarǵa bet burǵan, al ol dúnıetanym bolsa ekstremızm men radıkalızm ıdeıalaryna túbegeıli qaıshy.
Qazaqstan, zaıyrly memleket bola tura, dinı salaǵa aralaspaıdy, alaıda, medreseniń barlyq shákirtteri jáne din qyzmetkerleri bilimdi memlekettik standarttar boıynsha alady. Bul jaǵdaıda biz formany (ataýdy) ózgertpeı, din qyzmetkerlerin daıarlaý men bastaýysh dinı mekteptiń bilim berý baǵdarlamasyn Ábý Hanıfanyń aqıqı kózqarastaryna sáıkestendirip, qaıta jazýdy usynamyz. Oqý-ádistemelik materıal Quranǵa, Ábý Hanıfanyń túpnusqalyq materıaldary men kózqarastaryna negizdeletin bolady. «NAROK» jeke qory osy ıgi bastamany júzege asyrýǵa táýelsiz teologtar,fılosoftar,
tarıhshylar men mádenıet/dintanýshylardy dóńgelek ústel formatynda aqyldasyp keńesýge shaqyrady.
Bul usynys iske asyrylǵan jaǵdaıda, Qazaqstan kelesi maqsattarǵa jetedi:
1) Táýelsiz dinı doktrına;
2) Ulttyq baǵdarlama boıynsha daıarlanǵan din qyzmetkerleri;
3) Qazaqstan azamattary arasyndaǵy dinı toptar sanasynyń modernısik baǵytta qaıta qalyptasýy;
4) Destrýktıvti ıdeologıa, radıkalızm jáne ekstremızmge qarsy is-qımyl jasaýdyń shynaıy mehanızmi;
5) Bastaýyshtan bastap, joǵarǵyǵa deıin zaıyrly formada dinder tarıhy týraly bilim berý;
6) Joba tabysty iske asyrylǵan jaǵdaıda, tájirbıemizdiń basqa da elderge taralýy;
7) Dinı jarǵy men memlekettik zańdar arasyndaǵy qaqtyǵysty sheshý;
8) Dinı sana men memleketke qatysty antagonızmdi sheshý.
Memleket tıisti kóńil bólgen jaǵdaıda (qarjylandyrý), biz bir-eki jyl ishinde tolyq aıaqtalǵan bilim berý baǵdarlamasyn ázirleı alamyz. Baǵdarlama barlyq akademıalyq normalarǵa sáıkes ázirlengen bolady, ony oqytý jáne taratý barysynda zamanaýı IT-tehnologıalar qoldanylady.
Bastaýysh bilim berý «jeksenbilik mektep» tártibinde 4 jyldyq oqýǵa kózdelgen, aptasyna 3 kúndik oqý bolsa, oqý merzimi 2 jylǵa deıin qysqartylady, al eger kúndelikti oqý bolsa, bir jylǵa deıin qysqarady.
Joǵarǵy bilim (bakalavrıat) 2 jylda bitirý múmkindigimen 3 jylǵa esepteledi.
Magıstratýra 2 jylǵa esepteledi, doktorantýra bir jylǵa.
Bul usynysymyzdy iske asyrǵan jaǵdaıda, biz birinshi kezekte qazir atqaratyn din qyzmetkerlerin qaıta mamandyra alamyz, olar ıslam dogmatıkasynyń reformalanǵan nusqasyn ýaǵyzdap taratady, osylaısha dinı sanany qaıta qalyptastyrýǵa daıyndyq jumystary júrgiziletin bolady.
Sol arada, ázirlengen baǵdarlamaǵa tolyqtaı negizdeletin, jat ıdeologıalarmen «ýlanbaǵan» mamandar shyǵarylady. Bilim berý júıesindegi memleket yqpaly shartymen, qysqa merzimde (5 jyl tóńireginde) dinı kózqarasty- radıkalızm men ekstremızmge oryn bermeıtin qylyp túbegeıli ózgertýimizge bolady.
Kelesi tezısti aıryqsha atap ótkimiz keledi, Qazaqstanda jas býyn ósip kele jatyr, jáne olar aqparatty ınternet keńistiginen alady, kóbinese ol aqparat destrýktıvti sıpatqa ıe. Bizdiń baǵdarlamamyz jastarǵa, radıkaldy ıdeıalardy ońaı teriske shyǵaryp, ekstremısttik kózqarastarǵa toıtarys bere alatyn dálelder men dúnıetanymnyń úılesimdi júıesi bar keshendi balama beredi.
Joǵaryda aıtylǵanǵa oraı «NAROK» jeke qory ulttyq dinı bilim berý týraly zańdy qoǵam bolyp jan-jaqty talqylaýdy úsynady.
"Demos"QB tóraǵasy
Qusaıynov Turarbek
