Jýrnalymyzdyń bul sanyna Túrkistan aqyndarynyń eń ataqtylarynyń biri Maǵjan Jumabaıulynyń "Alystaǵy baýyryma" degen óleńin jarıalap otyrmyz. Maǵjannyń "alystaǵy baýyry" Anadoly túrikteri ekeni kimge de bolsa belgili.
Túrkistandaǵy qazaq túrikter"Tar qoltyqtan oq tıse,
súıekke shabar qaryndas",- deıdi.
Anadolydaǵy túrik baýyrlarynyń tar qoltyǵynan oq tıgen shaqta, Túrkistandaǵy túrik aqyny "Súıekke shapqan qaryndas" bolyp, óziniń túrikshildigin tanytyp osy óleńdi jazǵan edi. Bul kezde Anadoly túrikteri "qamaǵan qalyń jaýǵa (dushpanǵa) qarsy tarıhta buryn bolyp kórilmegen surapyl táýelsizdik kúresin júrgizip jatqan edi..."
Inshalla, "Júrektegi ot sóngen joq", "Tamyrdaǵy ata qany da qurymaǵan". Halqymyzdyń boıyndaǵy túrikshildik rýhynyń jandanýy jáne kúsheıýi buǵan eń jarqyn dálel bola alady.
Aqyn: "Qul bop turý bizdiń atymyzǵa laıyq pa?",- deıdi.
Joq, múlde laıyq emes!
Biz qul bolyp tura almaımyz. Biz ult azattyǵymyzdy alamyz. Máskeýdiń "azabynan" qutylyp, ult azattyǵymyzǵa tezirek qol jetkizetin birden-bir durys jol - túrikshilik joly. Mine, sondyqtan da Maǵjannyń "Alystaǵy baýyryma" dep atalatyn óleńi túrikshildik ıdeıasy úshin eń qundy jáne eń paıdaly óleń.
Bul óleń Túrkistan úkimet baspasy 1923 jyly Tashkentte basyp shyǵarǵan "Maǵjan Jumabaı óleńderi" atty kitaptan kóshirildi.
ALYSTAǴY BAÝYRYMA
Alysta aýyr azap shekken baýyrym,
Qýarǵan báısheshekteı kepken baýyrym,
Qamaǵan qalyń jaýdyń ortasynda,
Kól qylyp kózdiń jasyn tókken baýyrym.
Aldyńda aýyr qaıǵy jatqan baýyrym,
Ómirińshe japa shekken jattan baýyrym.
Túksıgen, júregi tas jaýyz jandar,
Tirideı teriń tonap jatqan baýyrym.
Iapyrmaı, emes pe edi altyn Altaı
Anamyz bizdi tapqan, asaý taıdaı!
Baýyrynda júrmep pe edik salyp oınaq,
Júzimiz emes pe edi jarqyn Aıdaı!
Alaly altyn saqa atyspap pa ek,
Tebisip bir tósekte jatyspap pa ek?
Altaıdaı anamyzdyń aq sútinen
Birge emip, birge dámin tatyspap pa ek?
Turmap pa ed bizder úshin móldir bulaq,
Syldyrap, sylq-sylq kúlip taýdan qulap?
Daıar bop ushqan qustaı soqqan quıyn,
Tilegen bir-bir tulpar beıne shyraq!
Altaıdyń altyn kúni erkeletip,
Kelgende jolbarys bop, jańa er jetip,
Aq teńiz, Qara teńiz ar jaǵyna,
Baýyrym, meni tastap,qaldyń ketip!
Men qaldym - jas balapan qanat qaqpaı,
Usham dep umtylsam da damyl tappaı.
Jón silter, jol kórseter jan bolmady,
Jaýyz jaý qoısyn ba endi meni atpaı?!
Qorǵasyn jas júrekke oǵy batty,
Kúnásiz taza qanym sýdaı aqty.
Qansyrap álim quryp, esten tandym,
Qarańǵy abaqtyǵa berik japty...
Kórmeımin keshe júrgen qyr-saıdy da,
Kúndiz - kún, túnde - kúmis nurly Aıdy da!
Ardaqtap, shyn jibekteı araıǵa orap,
Ósirgen altyn anam Altaıdy da.
Iapyrmaı, aıryldyq pa qalyń toptan,
Shabylyp qaıtpaıtuǵyn jaýǵan oqtan?!
Túriktiń jolbarystaı júreginen,
Shynymen qorqaq qul bop jaýdan buqqan?!
Sharq uryp órge umtylǵan túrik jany
Shynymen aýyrdy ma, bitip haly?!
Ot sónip júrektegi, qurydy ma
Qaınaǵan tamyrdaǵy ata qany?!
Baýyrym! Sen o jaqta, men bu jaqta,
Qaıǵydan qan jutamyz. Bizdiń atqa
Laıyq pa qul bop turý? Júr, ketelik
Altaıǵa, ata mıras, altyn taqqa!
Mustafa Shoqaı "Túrkistan aqyndarynan" atty maqalasynan
Derekkóz: Shoqaı M. Tańdamaly.-Almaty, 1998
Alash.kz ulttyq portaly
