ALASH AZAMATTARYNA
Halyqtyń mádenıet jolynda ilgeri basyp, el qatarynan qalmasyna sebepshi bolatyn nárselerdiń biri baspasóz, ıaǵnı gazet-jýrnal, kitaptar ekendigi sheksiz. Olardyń basylyp shyǵyp, jurtqa taratylýyna pul kerektigi de sheksiz.
Baspasózdiń áýeli kerektigin túsinip, bilý qajet, ekinshi bilgennen keıin baspasózben jurttyń paıdalaný jaǵyn oılap,is qylý kerek. Basqa jurttarǵa qarasaq, olar mundaı isterdi eki túrli jolmen júrgizip jatyr. Bir joly - pul mindetin puly barlar alyp, jazý mindetin qalam ustaýshylar alyp,istep jatqan jol. Ekinshi joly - baspasózben halyqtyń paıdalanýyn oılaǵan adamdar, kóp somasy bolmaǵan soń, az somalaryn qurastyryp, jıyp, biriktirip, kúshterin qosyp, seriktesip is qylyp jatyr.
Áýelgi jolmen is júrgizýge qazaqtan pul mindetin kótererlik baılar shyqpady. Úsh jyldan beri «Aıqap» jýrnaly shyǵyp tur, bir jylǵa jaqyn «Qazaq» gazetasy shyǵyp tur. Bulardyń ekeýiniń basyndaǵy kisiler, gazeta men jýrnal isine ońashalanyp shyqpaı, basy basqa qyzmetke baılaýly kúıinde is júrgizip otyr. Gazetaǵa ońashalanyp shyǵaıyn dese, salmaq gazetaǵa túsedi, ony kóteretin bulardyń gazetada salyp otyrǵan somalary joq. Baılar jomarttyq qylmady dep qarap otyrýǵa bola ma? Ekinshi jolmen is júrgizýge oılap turmyz. Qazaqta kesek soma shyǵararlyq baılar az bolǵanmen, az somasymen, adamgershiligimen seriktikke jaraıtyn azamattar az emes. Sondyqtan «Azamat» seriktigin ashyp, «Qazaq» gazetasyn munan bylaı Alash azamattarynyń seriktesip qosylǵan pulymen júrgizbekshimiz.
«Azamat» seriktiginiń maqsaty - joǵaryda aıtylǵan jurtqa kerek jumystar, ıaǵnı gazet-jýrnal shyǵarmaq, kitaptar bastyrmaq. Olardyń ishinde qazirgi bas maqsaty - «Qazaq» gazetasynyń aıaǵyn nyq bastyryp, júrgizip jibermek. Onan basqalaryn kezinde shamamyzǵa qaraı kórmek. Seriktikke kiretin azamattarǵa laıyqtaǵanamyz - er basyna júz som. Bizdiń qazirgi istep turǵan hám munan bylaı isteımiz dep oılap turǵan isterimizdiń mánisin túsinbeıtin qara sharýa baılar kóp ekenin, kóńili jetse qoly jetpeıtin azamattar da kóp ekenin hám bul seriktikke olardyń bireýleri túsinbegendikten, ekinshileri qoly qysqalyqtan kire almaıtyndyǵyn bilemiz.
Bulardan basqa da túsinikti baılar, júz somǵa qoly qysqalyq qylmaıtyn azamattar qazaqta az emes. «Azamat» seriktigine jalǵyz baılyqpen emes, azamattyqpen kóbi kirse dep úmit etemiz. Júz somyn «Azamat» jarnasyna qosqanda qoly qaltyldap, «osy aqsham qaıda ketpekshi, osy júz somnan paıda bolsa jaqsy, olaı bolmasa, shyǵyn bolady ǵoı» dep, ursysatyn adamdarǵa kirispe deımiz. Bul seriktik - sender osy kásipke kirisseńder aqshalaryń ósip, júz somdaryńmen baıyp qaryq bolasyńdar dep, aldaryńa salyp otyrǵan seriktik emes, olaı túsinetin adamdar da oılanyp kiriserge kerek. Ondaı seriktikti kózdeýshilerge kópesterdiń, kásipshilerdiń seriktigi bar.
«Azamat» seriktiginiń bas maqsaty - aqsha ósirip, seriktestikti baıytý emes, istegen istiń jurtqa paıdaly bolýy. Aqsha jaǵyna sol paıdaly isterdi isteýge, kúsh-qýat bolýǵa qajet nárse maǵynasynda qaralady. Joǵaryda aıtylǵan halyqqa paıdaly isterdi istep, júrgizýge adam kerek bolsa, aqsha da kerek. Adam da, aqsha da birdeı saı bolsa, is saıly kúıinde jaqsy júrmekshi. Bir jaǵynyń kemshiligi istiń barsha jaǵyna kemshilik keltiredi.
Sondyqtan «Azamat» seriktiginde aqshanyń mol bolý jaǵy da eskerilmekshi. Olaı bolǵan soń, bul seriktikke jarna salýshylar jarnamyz óspeıdi dep úmitsiz bolmasqa kerek. Qysqasynan aıtqanda, jarna salýshy azamattar júz somyn jurt úshin kóp ortasyna salady, paıdasy bolsa, paıdasyn kóppen birdeı alarmyn dep, zalal bolsa, zalalǵa kóppen birdeı qalarmyn dep. «Azamat» seriktigine osylaı oılaýǵa jaraıtyn adamdar kiredi hám seriktikke jaraıdy. Olaı oılaı almaıtyndar kirmeı-aq qoısyn. Bul seriktik - kópes seriktigi emes, kásipshi seriktigi emes,«Azamat» seriktigi. Buǵan kiretin adamdar jurt jumysy týrasynda jalǵyz aqshasymen seriktes bolmaı, kóńilimen, nıetimen de seriktes bolýy qajet.
Ashýshylar: Ahmet Baıtursynuly,
Mirjaqyp Dýlatuly.
«Qazaq» gazeti, 1913 jyl, №42
Alash.kz ulttyq portaly
