«كوزدەرiندە وت وينار، سوزدەرiندە جالىن بار، جاننان قىمبات ولارعا ار، مەن جاستارعا سەنەمiن!»،- دەپ ۇرپاق بولاشاعىن ويلاپ، بۇگىنگى جاس بۋىنعا ۇلكەن سەنىم ارتقان الاش ارىستارى جاستار ماسەلەسىنە قاشان دا ەرەكشە كوڭىل بولگەن. ۇلت قايراتكەرلەرى ەل تۇتقاسىن ۇستار رۋحتى جاستاردىڭ ءور مىنەزدى، باتىل دا تاباندى، ارلى دا نامىستى، عىلىم-بىلىمگە قۇشتار بولۋىن ماقسات تۇتقان. Alash.kz ۇلتتىق پورتالى نازارلارىڭىزعا الاش قايراتكەرلەرىنىڭ جاستارعا قالدىرعان عيبراتقا تولى قۇندى وسيەتتەرىن ۇسىنادى.
ۇلت كوسەمى ءاليحان بوكەيحان 1921 جىلى «جاس الاش» گازەتىنە جاستارعا ارناپ ماقالا جاريالاپ، جاس ۇرپاقتى حالىققا ادال قىزمەت ەتۋگە ۇندەيدى:
«شىنىمەنەن، سەندەر بەلسەنىپ حالىق ءۇشىن قىزمەت قىلساڭدار، سەندەردىڭ اق جۇرەكتەرىڭ قازاقستاندا قازاق-قىرعىز حالقىنىڭ الداعى تۇرمىستارىنا جارىق ساۋلە ەنىپ، ىشتەرىندەگى بولىپ جاتقان ىشكى، سىرتقى تالاس-تارتىستار جوعالىپ، حالىق قاتارىنا قوسىلار دەگەن ءۇمىت تۇر. جازعا جاقىن وقۋدان بوساپ ەلگە شىعىپ بارا جاتقان جاس وقۋشىلار! ەندىگى جۇمىس: وزدەرىڭ دە ەلگە شىعىپ قاراپ جۇرسەڭدەر دە، جوق بولماسا، ەل ىشىندە بولىپ جاتقان جامان ادەتتەردى توپتاستىرىپ جازىپ الىپ جۇرسەڭدەر دە، قانداي بولىپ جۇرسەڭدەر دە قازاق-قىرعىز حالقىنىڭ وقۋشى جاستارى دا امان-ەسەن بولىپ، كۇزگى وقۋلارىڭا قايتىپ، ويلاعان تالاپتارىڭا جەتۋلەرىڭە شىن كوڭىلمەن تىلەكتەسپىن. ءقادىرلى [جاستار]، جولدارىڭ بولسىن! سەندەردىڭ تالاپتارىڭ شىققان ەلدەرىڭە قۇتتى قونىمدى بولسىن!»،- دەپ ءاليحان بوكەيحان قازاق ەلىنىڭ بولاشاق تاعدىرىن جاستارعا امانات ەتىپ، زور ۇمىتپەن سەنىپ تاپسىرادى.
ۇلت ۇستازى احمەت بايتۇرسىن ۇلى 1913 جىلى «قازاق» گازەتىنە جاريالاعان «قازاقشا وقۋ جايىنان» اتتى ماقالاسىندا:
«اۋەلى ءبىز ەلدى تۇزەۋدى بالا وقىتۋ ءىسىن تۇزەۋدەن باستاۋ كەرەك. نەگە دەسەك، بولىستىق تا، بيلىك تە، حالىق تا - وقۋمەن تۇزەلەدى. قازاق ىسىندەگى نەشە ءتۇرلى كەمشىلىكتىڭ كوبى تۇزەلگەندە وقۋمەن تۇزەلەدى. بۇل كۇندەگى ۇلكەندەردىڭ ءبىزدىڭ جاڭالىق ءىسىمىزدى جاتىرقاپ، جاڭالىق پىكىرىمىزدى تۇسىنبەي، ايتقانىمىزدى تىڭداماي، ىستەگىنىمىزگە قوسىلماي وتىر. ولار ءوتىپ، كەيىنگى جاستارىمىزدىڭ دا زامانى جەتەر. جاڭالىققا جاستار موينىن بۇرىپ قايىرىلار، حالىق تۇزەلۋىنىڭ ءۇمىتى جاستاردا. سوندىقتان جاستاردىڭ قالاي وقىپ، قالاي تاربيەلەنۋى بارىنەن بۇرىن ەسكەرىلىپ، بارىنەن جوعارى قويىلاتىن جۇمىس. جاڭا جولدىڭ وقۋى جاڭا وقىپ شىققان جاس مۇعالىمدەردىڭ قولىندا. بۇلاردىڭ كۇشتەرى تىڭ، بىلىمدەرى سونى، پىكىرلەرى جاڭا. نيەتى - جۇرتىنا قىزمەت ەتۋ. بۇلار بىلگەنىن، تاپقان-تايانعانىن جۇرتىنان ايار قالاتىن ەمەس. قازاقتىڭ باستاۋىش مەكتەبىندەگى جۇمىسىن قولدارىنا الۋعا لايىق ادامدار. ءار جايدان حاباردار، ءدۇنيادا نە ىستەلىپ، نە قالىپتا تۇرعانىنان بۇلاردىڭ ماعلۇماتى مول. قىسقاسى، قازاق اراسىنا ءبىلىم نۇرىن جايۋعا ناعىز قولايلى ادامدار»، - دەپ احمەت بايتۇرسىن ۇلى ەلگە پايدالى بولۋدى ماقسات تۇتقان جاڭالىققا جانى قۇشتار جاس قابىلەت يەلەرىن وزەكتەن تەپپەي، قايتا قولداۋ كەرەكتىگىن جەتكىزەدى.
الاش ارداقتىسى ءمىرجاقىپ دۋلات ۇلى 1921 جىلى جاريالاعان «جاستارعا» اتتى ماقالاسىندا:
«بۇگىنگى جاڭا تالاپ جاستار بولماسا، بۇرىنعى وقىعاندارىمىزدىڭ كورگەنى جامان، تاربيەسى ناشارلىقتان كوبى قىزمەت ەتۋدى قورلىق دەپ ءتۇسىنىپ، ءوز پايداسىن حالىق پايداسىنان جوعارى ساناپ، ەلدى جابىرلەۋدەن، جەۋدەن باسقانى بىلمەي كەلەدى. بۇلاردى كورگەن حالىق «اللاڭنان ويبايىم ارتىق» دەيتىندى شىعاردى. ەندى ەرتەڭ ەلگە بارعالى وتىرعان جاستارىمىزدىڭ مىندەتى نە؟ ولاردىڭ مىندەتى: ءبىرىنشى وزدەرىنە تاپسىرىلعان قىزمەتتەرىن جاقسى وتەۋ بولسا، باسىنان جۇرتقا سۇيكىمدى، جۇعىمدى بولىپ، وزدەرىنىڭ شىن اقجۇرەك، شىن جۇرتشىل، شىن ەڭبەكشىلەر قورعانى - كەلەر كۇننىڭ ءۇمىتى، ەلدىڭ شىراعى - نۇرى بولاتىن جاستار ەكەنىن تانىتۋ؛ قاراڭعى، نادان باۋىرلارىنا ۇگىت-ناسيحات ايتىپ، كوزىن اشىپ، كوڭىلىن وياتىپ، كومەك بەرىپ، ەلدى وزدەرى جابىرلەمەك تۇگىل، جابىرلەۋشىلەردەن قورعاپ، ناشاردى، مومىندى جاقتاپ، ەرسى مىنەزدەردەن ساقتانىپ، شىن ازامات اتاعىن الۋعا تىرىسۋ. ەلگە شىققان جاستاردىڭ اراسىنداعى ەستيارلارى كەيىنگى ىنىلەرىنە باسشىلىق ەتىپ، باسالقى ايتۋعا بورىشتى. ەلگە شىققان جاستار كورگەندەردىڭ «بالالارىمىز دا وسىلارداي بولسا» دەگەن وي تۋعىزارلىقتاي، جۇرتتىڭ ماحابباتىن وزدەرىنە قاراتاتىن بولسىن. مىنە، ەندىگى جاستاردىڭ مىندەتى وسى”،- دەپ جاستاردىڭ وتان، ەل، حالىق الدىنداعى قاسيەتتى پارىزىن ادال اتقارىپ، پەرزەنتتىك بورىشتى لايىق دەڭگەيدە ارقالاۋعا ۇندەيدى.
ءمىرجاقىپ دۋلات ۇلى ءوز سوزىندە: «بۇل جولدان اداسقان جاستار ادام بولمايدى، ەلدىڭ كوڭىلىن قالدىرادى، كۇدەرىن ۇزدىرەدى. وسى باستان ادامگەرشىلىككە، تازالىققا، دۇرىستىققا قۇمار بولماعان جاس ۇلعايعاندا، قارتايعاندا ەشكىمدى جارىلقاي المايدى. «ەرتە وڭباعان كەش وڭباس، كەش وڭباعان ەش وڭباستىڭ» كەبى كەلەدى دە وتىرادى. سونىڭ ءۇشىن ەلگە شىققالى وتىرعان جاستارعا قايىرلى ساپار تىلەپ، بۇلار جۇرتقا شىن پايدالى قىزمەتكەرلەر بولار دەگەن ۇمىتپەن كورىسكەنشە قوش ايتىسىپ، شىعارىپ سالامىز. جاساسىن، جارىق ويلى جاس ۇلان!»،- دەپ جاس ۇرپاققا زور سەنىم ءبىلدىرىپ، اق جول تىلەيدى.
مىنە، الاش اڭساعان وزىق ويلى، رۋحتى جاستاردىڭ كەلبەتى ءھام بەينەسى وسىنداي بولسا، ەلىمىزدىڭ بولاشاعى جارقىن بولارى ءسوزسىز. ەرتەڭگى ەل تۇتقاسىن ۇستار جاستارىمىز ۇلت قايراتكەرلەرىنىڭ پايىمدى وسيەتىنە قۇلاق اسىپ، ومىرلىك رۋحاني ازىق بولار عيبرات الىپ، الاش ارىستارى قالدىرعان اماناتقا قيانات جاسامايدى دەپ سەنىم بىلدىرەمىز.
زارينا اشىربەك
Alash.kz ۇلتتىق پورتالى
