سەمەي گۋبەرناتورى تروينيتسكىي تۋلاعا گۋبەرناتور بولىپ، ونىڭ تۋەر ۋيتسە-گۋبەرناتورى شەرنەتسوۆ دەگەن كەلمەكشى. تروينيتسكىي قازاقتىڭ قازاق ەكەندىگىن ۇمىتتىرماي، ەسىنە ءتۇسىرىپ وتىراتىن گۋبەرناتور ەدى. س.سينود پەن جەر جۇمىسىنىڭ باس مەكەمەسى قازاق پەن ورىستى اۋىل ءۇي قوندىرىپ، جاقىنداستىرىپ، ءدىنىن، اتىن جوعالتىپ، ورىس قىلىپ، سەن – قازاق، ءبىز – ورىس، ونى ۇمىتپا، – دەپ، قازاقتاردىڭ ەسىنە سالىپ وتىراتىن ەدى. سەمەي قازاقتارىنىڭ كوبىنە تروينيتسكىيدىڭ قازاق بالاسىنا سۋىق جۇزبەن قاراعانى تىنىشسىز كورىنسە دە، ءبىرسىپىرالارىنا جاعىمسىز دا بولماپ ەدى: ادال كاسىپپەن تاماعىن اسىراي الماي جۇرگەن بەيشارالاردىڭ كوبىنە تاماق اسىرارلىق كاسىپ تابىلىپ ەدى. ادال جولمەن ادامدىققا جەتە الماي جۇرگەندەرگە جول تابىلىپ ەدى. جالعان جالا، جاسىرىن شاعىم دەگەن جاۋىننان سوڭعى كەنەدەي قاۋلاپ، ءورىپ ەدى. سوندىقتان، ويلايمىن، تروينيتسكىي كەتكەنىنە سۇيىنەتىن دە، كۇيىنەتىن دە قازاقتار بولارعا كەرەك دەپ. بۇل سەمەي وبلىسىنىڭ عانا قازاقتارى تۋرالى ايتىلعان ءسوز.
قازاق جۇرتىن تۇگەل الىپ سويلەگەندە، قازاق وبلىستارىنا قويىلاتىن گۋبەرناتورلار تۋرالى ەكى ءتۇرلى پىكىر بار. بىرى-بۇگىنگىنى ويلاعاندىعى ايتىلاتىن پىكىر، ەكىنشى – ەرتەڭگىنى ويلاعاندا ايتىلاتىن پىكىر. سوڭعى پىكىر بويىنشا، قازاق وبلىستارىندا – سەمەيدە بولعان تروينيتسكىي، تورعايدا بولعان استىراقوۆسكىي سىياقتى گۋبەرناتورلار ءبىر جاعىنان قازاققا جايسىز بولعانىمەن، ەكىنشى جاعىنان جاعىمدى بولماقشى: ونداي گۋبەرناتورلار، اۋەلى، قازاقتىڭ قازاق ەكەندىگىن ۇمىتتىرماي، ەسىنە سالىپ وتىرماقشى، ەكىنشى، قازاقتى قىسىپ، تىقسىرىپ، تىنىشسىز بولسا، قالىقتىڭ ۇيقىسى سەرگەك بولماقشى. قويعا قاسقىر شاپپاسا، قويشى دا، قوجا دا قوراعا كەلەر قورىنىشتى ۇمىتادى دەيدى. قازاق جەرىن مۇجىققا بەرە باستاعان سوڭ عانا قازاق قايدا وتىرعانىن بىلە باستاعان. قازاقتىڭ ۇيقىسى ءبولىنىپ، سانا ءتۇسىپ، الدىم قالاي بولار دەپ، الىسقا كوز سالا باستاعانى جەرىن الا باستاعاننان بەرلى. سوندايدان تاجىريبە ايتىپ، ءبىرسىپىرا ادامدار ويلايدى: قالىقتى قانشا قىسقانمەن، قىسىلعاننان جانى شىقپايدى، قىسقان سايىن شىنىعىپ، قالىق شيراي بەرەدى. ۇيىقتاعانداردىڭ ۇيقىسى اشىلىپ، وي تۇسۋىنە ونداي گۋبەرناتورلار سەبەپكەر بولادى. سوندىقتان تروينيتسكىي مەن استىراقوۆسكىي سىقىلدى گۋبەرناتورلار قازاق وبلىستارىندا بولىپ كەتكەنى دە پايدالى دەپ. ءبىرسىپىرالارى ول جاعىنىڭ پايداسىنان بەزىپ، ونداي گۋبەرناتورلاردى كورسەتپەسىن دەپ، قولىن جايىپ، قۇدايدان تىلەك تىلەيدى.
تروينيتسكىي كەتكەنىنە كىم ءسۇيىنىپ، كىم كۇيىنىپ جاتقانىنان حابارىم جوق. ءوز باسىم تروينيتسكىيگە العىستان باسقا ەش نارسە ايتپايمىن. ويتكەنى جالعان جالا، جاسىرىن شاعىمعا ينابات ەتىپ، بۇلداۋشى بولماسا، مەنىڭ ۇستىمنەن جاسىرىن شاعىم بولماس ەدى. جاسىرىن شاعىم بولماسا، مەن قارقارالىدان ورىنبورعا قۋىلماسام، قارقارالىدا تۇرىپ وسى ىستەپ وتىرعان ءىسىمدى ىستەي الماس ەدىم. ەلۋ-الپىس بالاعا عانا ارناپ بەرگەن ساباقتان التى ءمىللىيون قازاقتى الالاماي ىستەپ وتىرعان ءىسىمدى ارتىعىراق كورەمىن.
احمەت بايتۇرسىن ۇلى
"گۋبەرناتور وزگەرتىلۋى" ماقالاسىنان، 1914 جىل
دەرەككوز: ا.بايتۇرسىن ۇلى. التى تومدىق شىعارمالار جيناعى. V توم. - الماتى، 2013
Alash.kz ۇلتتىق پورتالى
