جامبىل وبلىسىنىڭ ەكونوميكالىق الەۋەتى

قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ جىل سايىنعى ەل حالقىنا جولداۋلارى قوعامعا ەلەۋلى اسەر ەتەتىن مەملەكەتتىك دەڭگەيدەگى ماڭىزدى وقيعا بولىپ تابىلادى. بۇل ۇندەۋلەر مەملەكەت باسشىسى ەل دامۋىنىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىن ايقىنداپ، ولاردى شەشۋدىڭ ناقتى جولدارى مەن شارالارىن ۇسىنىپ، قوعامنىڭ بولاشاق دامۋىنىڭ ستراتەگيالىق باعدارلارى مەن باعىتتارىن بەلگىلەيتىن ارنايى قۇجاتقا اينالادى.

ەلباسىنىڭ جولداۋلارى الدىڭعى جولداۋلاردا ايتىلعان مىندەتتەر مەن ماقساتتاردىڭ زاڭدى جالعاسى ىسپەتتى. مەملەكەت باسشىسى باستالعان رەفورمالار جالعاسىن تاۋىپ، تەرەڭدەي تۇسەتىن ۇدەرىستىڭ باسى عانا ەكەنىن اتاپ كورسەتەدى. ەل مەن الەم الدىندا تۇرعان سىن-قاتەرلەرگە قاراماستان، قوعامدى دەموكراتيالاندىرۋ باعىتىندا ساياسي رەفورمالاردىڭ جالعاساتىنى قۋانتادى.

مۇنداي جولداۋلار قوعامدىق پىكىردى قالىپتاستىرۋدا، حالىقتى ۇلتتىق ماسەلەلەردى شەشۋگە جۇمىلدىرۋدا جانە مەملەكەتتىك ورگاندار قىزمەتىنىڭ اشىقتىعى مەن جاريالىلىعىن قامتاماسىز ەتۋدە ماڭىزدى ءرول اتقارادى. ولار ازاماتتاردىڭ بيلىككە سەنىمىن نىعايتۋعا، بيلىك پەن قوعام اراسىندا سىندارلى ديالوگ ورناتۋعا ىقپال ەتەدى.

2023 جىلدىڭ 1 قىركۇيەگىندە مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى توقايەۆتىڭ جولداعان جولداۋىندا  جاڭا ەكونوميكالىق ۇلگىگە ءوتۋ، حالىقتىڭ تۇرمىس ساپاسىن ارتتىرۋ، ونەركاسىپتىك نەگىزدەردى قالىپتاستىرۋ، تۋريستىك الەۋەتتى ارتتىرۋ، وتاندىق ءونىم الەۋەتىن ارتتىرۋ، قورعانىس-ونەركاسىپ كەشەنى، زاماناۋي تەحنولوگيا ترانسفەتتەرى، اگروونەركاسىپتى دامىتۋ، ەلدى گازبەن قامتۋ ماسەلەسى، سونىڭ ىشىندە تاۋارلى گازدىڭ رەسۋرستىق بازاسىن كەڭەيتۋ، سونىمەن قاتار جاسىل ەكونوميكانى دامىتۋ ماسەلەلەرى تولىق قامتىلدى. اتالعان ماسەلەلەر مەن العا قويىلعان جوسپارلار بويىنشا دا ءقازىر جامبىل وبلىسى جۇمىستانۋدا. ياعني جولداۋدا كورسەتىلگەن مىندەتتەر مەن جوسپارلار الداعى ءۇش جىلعا جوسپارلانعان. اتالعان ماسەلەلەردى ءتيىمدى شەشۋ ماقساتىندا ءوڭىر باسشىلىعى بۇگىندە ءتيىمدى ستراتەگيالاردى جۇزەگە اسىرۋدى باستاپ كەتتى. بيىلعى جىلدىڭ 22 قاڭتارىندا جامبىل وبلىسىنىڭ اكىمى ەربول قاراشوكەيەۆ مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى توقايەۆپەن كەزدەستى. ءوڭىر باسشىسى پرەزيدەنتتىڭ قابىلداۋىندا 2023 جىل بويىنشا الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋ جوسپارى مەن ءبىر جىل ىشىندەگى اتقارىلعان جۇمىستار بويىنشا ەسەپ بەردى.  وبلىس اكىمى قاراشوكەيەۆتىڭ مەملەكەت باسشىسىنا بەرگەن ەسەبى بويىنشا، 2023 جىلى 17،3 پايىزعا نەگىزگى كاپيتالعا تارتىلعان ينۆەستيسيا كولەمى ارتقان، بۇل وڭىردە 517،2 ميلليارد تەڭگەنى قۇرايدى. سونىمەن قاتار، كولىك تاسىمالى سالاسى – 5،2 پايىزدى، قۇرىلىس سالاسى 18،7 پايىزعا ارتقان. ءارى بىلتىر 2023 جىلى جامبىل وبلىسىندا 13 جاڭا ءوندىرىس ورىندارى ءوز جۇمىسىن باستاعان. بۇل وبلىستا 75 ميلليارد تەڭگەنى قامتيدى. ءوندىرىس ورىندارى تىكەلەي ءوڭىردىڭ ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىنا اسەر ەتەدى. بۇل قالاي جۇزەگە اسادى؟

جۇمىس ورىندارىن قۇرۋ: وندىرىستىك ورىندارىن دامىتۋ جاڭا جۇمىس ورىندارىنىڭ اشىلۋىنا جانە حالىقتىڭ تابىسىنىڭ ارتۋىنا اكەلەدى. بۇل اسىرەسە جۇمىسسىزدىق دەڭگەيى جوعارى جانە تابىسى تومەن وڭىرلەر ءۇشىن ماڭىزدى. سونىمەن قاتار، وندىرىستىك ورىندارىن كەڭەيتۋ ىشكى جانە شەتەلدەن ينۆەستيسيا تارتادى. ينۆەستورلار ءوندىرىستى دامىتۋعا مۇددەلى، سەبەبى ەكونوميكالىق وسۋگە ىقپال ەتەتىن الەۋەتتى پايدا.

ءوندىرىس پەن ەكسپورت كولەمىن ۇلعايتۋ، ءوندىرىس ورىندارىن اشۋ، تاۋارلار مەن قىزمەتتەردى ءوندىرۋدى ارتتىرادى، بۇل ءوز كەزەگىندە ەكسپورتتى ارتتىرۋعا كومەكتەسەدى. بۇل ەكونوميكالىق ءوسۋدى ىنتالاندىرىپ، ەلدىڭ تولەم بالانسىن جاقسارتا الادى. زاماناۋي تەحنيكا مەن تەحنولوگياعا ينۆەستيسيالار ءوندىرىس تيىمدىلىگىن ارتتىرۋعا، شىعىنداردى ازايتۋعا جانە ءونىم ساپاسىن جاقسارتۋعا كومەكتەسەدى. بۇل ەڭبەك ونىمدىلىگىن ارتتىرۋعا جانە تۇتاستاي العاندا ەكونوميكانىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرۋعا ىقپال ەتەدى. ونەركاسىپتىك سەكتوردىڭ دامۋى ەكونوميكانىڭ سەكتورىنىڭ تىرەگى بولىپ تابىلادى، ول قوسىمشا قۇن قۇرۋدا، ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋدا جانە ەكونوميكانىڭ باسقا سالالارىن شيكىزاتپەن قامتاماسىز ەتۋدە ماڭىزدى ءرول اتقارادى. وسىلايشا، وندىرىستىك قۋاتتاردى دامىتۋ تۇراقتى وسۋگە، جۇمىس ورىندارىن قۇرۋعا جانە حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن جاقسارتۋعا ىقپال ەتەتىن ەكونوميكاعا جان-جاقتى جانە كوپ قىرلى ۇلەس قوسادى.

وسى اتالعان ماڭىزدى قادامداردى ەسكەرىپ، ءوڭىر باسشىسى ەربول قاراشوكەيەۆ 2024 جىلى جالپى قۇنى 180 ميلليارد تەڭگەدەن اساتىن 28 جوبانى ىسكە اسىرۋدى جوسپارعا الىپ وتىر. ال، جالپى ينۆەستيسيا بويىنشا جوبالاردىڭ پۋلىنا 2،3 تريلليون تەڭگەنى قامتيتىن 69 جوبا ەنگەن. اتالعان جوبالار ارقىلى ءوڭىردىڭ ەكونوميكاسىمەن قاتار جامبىل وبلىسىندا تۇراتىن 5،5 مىڭ ادامدى جۇمىسپەن قامتي الامىز.

سونداي-اق مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى توقايەۆ پەن جامبىل وبلىسى اكىمى قاراشوكەيەۆتىڭ كەزدەسۋىندە «اۋىل اماناتى» باعدارلاماسى جونىندە دە ايتىلدى. باعدارلامانىڭ اياسىندا بيىل 2024 جىلى سۋ ۇنەمدەۋ جانە بالىق شارۋاشىلىعىن دامىتۋ بويىنشا جوبالارعا قوسىمشا مەملەكەتتەن قاراجات بولىنبەك.

«اۋىل اماناتى» باعدارلاماسى مەملەكەت باسشىسىنىڭ قولداۋىمەن 2019 جىلى جامبىل وبلىسىندا پيلوتتىق رەجيمدە ىسكە قوسىلعان. بۇل جوبا وڭىردە ءوزىنىڭ ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك تيىمدىلىگىن كورسەتتى. بۇل جوبا باستالعالى 24 اۋىلدىڭ 4 مىڭعا جۋىق تۇرعىنىنا جەكە كاسىپ اشۋعا مۇمكىندىك بەرىلگەن. بۇل ءساتتى تاجىريبە ءقازىر بۇكىل ەلگە تارالۋدا. جوبا اياسىندا تۇرعىندار جەكە كاسىپكەر رەتىندە تىركەلەدى، بۇل جاڭا جۇمىس ورىندارىن اشۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى. بۇل اۋىل تۇرعىندارىنىڭ ورتاشا تابىسىن 44 مىڭنان 135 مىڭ تەڭگەگە دەيىن ارتتىرادى.

جوبا جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان ەلدى مەكەندەردەگى الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى كەشەندى شەشۋگە دە ءوز ۇلەسىن قوسۋدا. اكىمنىڭ ايتۋىنشا، اتالعان اۋىلدىق وكرۋگتەردىڭ ينفراقۇرىلىمىندا جالپى سوماسى 9،5 ملرد تەڭگەنى قۇرايتىن 183 جوبا جۇزەگە اسىرىلۋدا. 2025 جىلعا ارنالعان جوسپاردا جوباعا قاتىسۋشى ەلدى مەكەندەردىڭ الەۋمەتتىك تاۋارلارمەن جانە قىزمەتتەرمەن قامتاماسىز ەتىلۋ دەڭگەيىن 92،2 پايىزعا جەتكىزۋ كوزدەلگەن. 2019-2022 جىلدار ارالىعىندا «اۋىل جيناقتارى» پيلوتتىق جوباسىنا ەنگىزىلگەن 24 اۋىلدىق وكرۋگتىڭ 58 اۋىلىندا 34،2 ملرد تەڭگەگە 240 جوبا جۇزەگە اسىرىلعان.

وبلىس اكىمى بەرگەن اقپاراتقا سايكەس، وتكەن جىلى جالپى سىيىمدىلىعى 2030 ورىندىق 7 مەكتەپ پايدالانۋعا بەرىلگەن. اعىمداعى جىلى جالپى سىيىمدىلىعى 13380 ورىندىق 29 ءبىلىم بەرۋ مەكەمەسىنىڭ قۇرىلىسى جوسپارلانعان. ونىڭ ىشىندە 12 مەكتەپ «جايلى كول» ۇلتتىق جوباسى اياسىندا سالىنادى.

سونداي-اق، 19 دەنساۋلىق ساقتاۋ نىسانى، ونىڭ ىشىندە تاراز قالاسىندا وبلىستىق ونكولوگيالىق ديسپانسەر جانە شۋ اۋدانىندا بالالاردى وڭالتۋ ورتالىعى اشىلدى.

مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ جامبىل وبلىسىنىڭ اكىمىنە ءوڭىردىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋىن جالعاستىرىپ، تۇرعىنداردىڭ كىرىس دەڭگەيىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان ءبىرقاتار مىندەتتەر قويدى. سونىمەن قاتار، جامبىل وبلىسىنىڭ ەكونوميكالىق الەۋەتىنە، اتاپ ايتقاندا ماكروەكونوميكالىق كورسەتكىشتەرىنە وڭ باعا بەردى.