«Kózderinde ot oınar, sózderinde jalyn bar, jannan qymbat olarǵa ar, men jastarǵa senemin!»,- dep urpaq bolashaǵyn oılap, búgingi jas býynǵa úlken senim artqan Alash arystary jastar máselesine qashan da erekshe kóńil bólgen. Ult qaıratkerleri el tutqasyn ustar rýhty jastardyń ór minezdi, batyl da tabandy, arly da namysty, ǵylym-bilimge qushtar bolýyn maqsat tutqan. Alash.kz ulttyq portaly nazarlaryńyzǵa Alash qaıratkerleriniń jastarǵa qaldyrǵan ǵıbratqa toly qundy ósıetterin usynady.
Ult kósemi Álıhan Bókeıhan 1921 jyly «Jas alash» gazetine jastarǵa arnap maqala jarıalap, jas urpaqty halyqqa adal qyzmet etýge úndeıdi:
«Shynymenen, sender belsenip halyq úshin qyzmet qylsańdar, senderdiń aq júrekteriń Qazaqstanda qazaq-qyrǵyz halqynyń aldaǵy turmystaryna jaryq sáýle enip, ishterindegi bolyp jatqan ishki, syrtqy talas-tartystar joǵalyp, halyq qataryna qosylar degen úmit tur. Jazǵa jaqyn oqýdan bosap elge shyǵyp bara jatqan jas oqýshylar! Endigi jumys: ózderiń de elge shyǵyp qarap júrseńder de, joq bolmasa, el ishinde bolyp jatqan jaman ádetterdi toptastyryp jazyp alyp júrseńder de, qandaı bolyp júrseńder de qazaq-qyrǵyz halqynyń oqýshy jastary da aman-esen bolyp, kúzgi oqýlaryńa qaıtyp, oılaǵan talaptaryńa jetýlerińe shyn kóńilmen tilektespin. Qadirli [jastar], joldaryń bolsyn! Senderdiń talaptaryń shyqqan elderińe qutty qonymdy bolsyn!»,- dep Álıhan Bókeıhan Qazaq eliniń bolashaq taǵdyryn jastarǵa amanat etip, zor úmitpen senip tapsyrady.
Ult ustazy Ahmet Baıtursynuly 1913 jyly «Qazaq» gazetine jarıalaǵan «Qazaqsha oqý jaıynan» atty maqalasynda:
«Áýeli biz eldi túzeýdi bala oqytý isin túzeýden bastaý kerek. Nege desek, bolystyq ta, bılik te, halyq ta - oqýmen túzeledi. Qazaq isindegi neshe túrli kemshiliktiń kóbi túzelgende oqýmen túzeledi. Bul kúndegi úlkenderdiń bizdiń jańalyq isimizdi jatyrqap, jańalyq pikirimizdi túsinbeı, aıtqanymyzdy tyńdamaı, isteginimizge qosylmaı otyr. Olar ótip, keıingi jastarymyzdyń da zamany jeter. Jańalyqqa jastar moınyn buryp qaıyrylar, halyq túzelýiniń úmiti jastarda. Sondyqtan jastardyń qalaı oqyp, qalaı tárbıelenýi bárinen buryn eskerilip, bárinen joǵary qoıylatyn jumys. Jańa joldyń oqýy jańa oqyp shyqqan jas muǵalimderdiń qolynda. Bulardyń kúshteri tyń, bilimderi sony, pikirleri jańa. Nıeti - jurtyna qyzmet etý. Bular bilgenin, tapqan-taıanǵanyn jurtynan aıar qalatyn emes. Qazaqtyń bastaýysh mektebindegi jumysyn qoldaryna alýǵa laıyq adamdar. Ár jaıdan habardar, dúnıada ne istelip, ne qalypta turǵanynan bulardyń maǵlumaty mol. Qysqasy, qazaq arasyna bilim nuryn jaıýǵa naǵyz qolaıly adamdar», - dep Ahmet Baıtursynuly elge paıdaly bolýdy maqsat tutqan jańalyqqa jany qushtar jas qabilet ıelerin ózekten teppeı, qaıta qoldaý kerektigin jetkizedi.
Alash ardaqtysy Mirjaqyp Dýlatuly 1921 jyly jarıalaǵan «Jastarǵa» atty maqalasynda:
«Búgingi jańa talap jastar bolmasa, burynǵy oqyǵandarymyzdyń kórgeni jaman, tárbıesi nasharlyqtan kóbi qyzmet etýdi qorlyq dep túsinip, óz paıdasyn halyq paıdasynan joǵary sanap, eldi jábirleýden, jeýden basqany bilmeı keledi. Bulardy kórgen halyq «Allańnan oıbaıym artyq» deıtindi shyǵardy. Endi erteń elge barǵaly otyrǵan jastarymyzdyń mindeti ne? Olardyń mindeti: birinshi ózderine tapsyrylǵan qyzmetterin jaqsy óteý bolsa, basynan jurtqa súıkimdi, juǵymdy bolyp, ózderiniń shyn aqjúrek, shyn jurtshyl, shyn eńbekshiler qorǵany - keler kúnniń úmiti, eldiń shyraǵy - nury bolatyn jastar ekenin tanytý; qarańǵy, nadan baýyrlaryna úgit-nasıhat aıtyp, kózin ashyp, kóńilin oıatyp, kómek berip, eldi ózderi jábirlemek túgil, jábirleýshilerden qorǵap, nashardy, momyndy jaqtap, ersi minezderden saqtanyp, shyn azamat ataǵyn alýǵa tyrysý. Elge shyqqan jastardyń arasyndaǵy estıarlary keıingi inilerine basshylyq etip, basalqy aıtýǵa boryshty. Elge shyqqan jastar kórgenderdiń «balalarymyz da osylardaı bolsa» degen oı týǵyzarlyqtaı, jurttyń mahabbatyn ózderine qaratatyn bolsyn. Mine, endigi jastardyń mindeti osy”,- dep jastardyń Otan, el, halyq aldyndaǵy qasıetti paryzyn adal atqaryp, perzenttik boryshty laıyq deńgeıde arqalaýǵa úndeıdi.
Mirjaqyp Dýlatuly óz sózinde: «Bul joldan adasqan jastar adam bolmaıdy, eldiń kóńilin qaldyrady, kúderin úzdiredi. Osy bastan adamgershilikke, tazalyqqa, durystyqqa qumar bolmaǵan jas ulǵaıǵanda, qartaıǵanda eshkimdi jarylqaı almaıdy. «Erte ońbaǵan kesh ońbas, kesh ońbaǵan esh ońbastyń» kebi keledi de otyrady. Sonyń úshin elge shyqqaly otyrǵan jastarǵa qaıyrly sapar tilep, bular jurtqa shyn paıdaly qyzmetkerler bolar degen úmitpen kóriskenshe qosh aıtysyp, shyǵaryp salamyz. Jasasyn, jaryq oıly jas ulan!»,- dep jas urpaqqa zor senim bildirip, aq jol tileıdi.
Mine, Alash ańsaǵan ozyq oıly, rýhty jastardyń kelbeti hám beınesi osyndaı bolsa, elimizdiń bolashaǵy jarqyn bolary sózsiz. Erteńgi el tutqasyn ustar jastarymyz Ult qaıratkerleriniń paıymdy ósıetine qulaq asyp, ómirlik rýhanı azyq bolar ǵıbrat alyp, Alash arystary qaldyrǵan amanatqa qıanat jasamaıdy dep senim bildiremiz.
Zarına ÁSHİRBEK
Alash.kz ulttyq portaly
