Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýsıasyna ózgerister men tolyqtyrýlar engizý jónindegi respýblıkalyq referendýmda jer men jer qoınaýy eń aldymen Qazaqstan halqyna tıesili ekendigi týraly norma bekitildi. Bul ózgerister Memleket basshysynyń «Balalarǵa arnalǵan ulttyq qor» qurý týraly usynysyna jol ashty, bul memlekettegi ádilettilikke degen umtylystyń tikeleı kórinisi.
Konstıtýsıamyzda jer men onyń baılyǵy halyqtyq ekeni atap kórsetildi Sondyqtan da ulttyq ekonomıka halyq ıgiligine qyzmet etýi tıis», – dedi Memleket basshysy Qasym-Jomart Kemeluly Toqaev.
Bul bastamaǵa sáıkes, 2024 jyldyń qańtarynan bastap Ulttyq qordyń ınvestısıalyq kirisiniń 50 paıyzy qazaqstandyq balalardyń arnaıy shottaryna baǵyttalatyn bolady.Ulttyq balalar qory 2024 jyldyń basynan bastap kúshine enip, alǵashqy jumys jylynda 7 mıllıonnan astam balany qamtýǵa ýáde berdi. Qordy basqarý Ulttyq Banktiń quzyrynda bolǵanymen, joba úılestirýshisi róli Qarjy mınıstrligine, al operator retinde Biryńǵaı jınaqtaýshy zeınetaqy qory taǵaıyndaldy.
2024 jylǵy 1 qańtarǵa deıin Ádilet mınıstrliginiń derekteri negizinde qalyptastyrylǵan 18 jasqa deıingi balalardyń bastapqy tizimi Ulttyq qordyń ınvestısıalyq kirisiniń jartysyn olardyń arasynda teń bólý úshin negiz bolady.
Ulttyq qordan tólem alǵan bala ony 18 jasqa tolǵan soń baspana alýǵa, bilim alýǵa, onyń ishinde shetelde oqýǵa paıdalana alady. Aıta keterligi, satyp alynatyn baspana Qazaqstan aýmaǵynda bolýy kerek. Bul joba jastardyń bolashaǵyn qamtamasyz etýde jáne olardyń qarjylyq táýelsizdigin qalyptastyrýda mańyzdy qadam bolmaq. Jambyl oblysyndaǵy balalarǵa Ulttyq qordan 50 mıllıon dollarǵa jýyq qarjy aýdaryldy. «Balalarǵa arnalǵan ulttyq qor» memlekettik baǵdarlamasy aıasynda 2006 jyldyń 1 qańtary men 2023 jyldyń 31 jeltoqsany aralyǵynda dúnıege kelgen 472 426 bala osy salaǵa qatysýda. «BJZQ» AQ baspasóz qyzmetiniń málimetinshe, bul balalardyń arnaıy shottaryna túsken jalpy soma 47 mıllıon 488 myń 262 AQSH dollaryn quraǵan. 2024 jyly 18 jasqa tolatyn 21,5 myńnan astam bala qazirdiń ózinde BJZQ-da avtomatty túrde ashylǵan arnaıy shottaryna 100 dollar jáne 52 sent somasyn alǵan. Biryńǵaı jınaqtaýshy zeınetaqy qorynyń málimetinshe, oblys boıynsha jalpy soma 2 mıllıon 173 myń 846 AQSH dollaryn quraǵan.
Bul balalar kámeletke tolǵan soń óz qarajatyn erkin basqara alady. Ulttyq balalar qory baǵdarlamasy búkil el boıynsha shamamen 7 mıllıon balany qamtydy jáne ótken jyly Qazaqstannyń Ulttyq qorynan 100,52 dollar aldy. Bul baǵdarlamaǵa Qazaqstan Respýblıkasynyń azamattyǵyn alǵan jáne 2006 jyldan beri dúnıege kelgen balalar kiredi. Sheteldik bala 18 jasqa tolǵanǵa deıin Qazaqstan azamattyǵyn alsa, ol da azamattyq alǵan sátten bastap baǵdarlamaǵa engiziledi.
Memleket basshysy alǵa qoıǵan «Balalarǵa arnalǵan ulttyq qor» bastamasyn qazaqstandyq ekonomıs Arman Baıǵanovtyń oń baǵalaýda. Ol mundaı júıeniń sátti úlgileri basqa elderde, atap aıtqanda Taıaý Shyǵysta qazirdiń ózinde bar ekenin atap kórsetedi. Balalardy qarjylyq jastyqpen qamtamasyz etý ıdeıasynyń áleýeti zor. Degenmen, sarapshynyń aıtýynsha, jobanyń sátti júzege asýy úshin qarjylyq monıtorıń pen býhgalterlik esep júrgizý qajet.
Arman Baıǵanov ınvestısıalyq kiris kólemi qordyń bir jyldaǵy qyzmetine baılanysty bolatynyn atap ótti. Ol tipti kishkentaı somalar da balalar úshin ózgeris bolatynyna senim bildiredi, óıtkeni olar ózderiniń jeke shottarynda belsendi túrde jınalady.
Jospar boıynsha 2024 jyldan bastap ár balaǵa jeke jınaq shottary ashylady. Bul esepshottarǵa jyl saıyn qarajat aýdarylyp, jańa sábıler dúnıege kelgen kezde jańa esepshottar ashylady. 18 jasqa tolǵanda shottar jabylady.
Sarapshy «Balalarǵa arnalǵan ulttyq qor» jobasy qoǵam seniminiń quralyna aınalady dep esepteıdi. Halyq Ulttyq qordyń ınvestısıalyq kirisine qyzyǵýshylyq tanyta bastaıdy, bul onyń tıimdiligin yntalandyrady. Ol sondaı-aq qor ınvestısıalaryn syrtqy naryqqa salý tıimdirek bolýy múmkin ekenin aıtady. 2000 jyly norvegıalyq úlgi negizinde qurylǵan bul qor shıkizattan túsetin kiristen túsetin qarajatty jınaıtyn «qaýipsizdik jastyǵynyń» bir túri bolyp tabylady. Onyń maqsattarynyń qatarynda elimizdiń turaqty áleýmettik-ekonomıkalyq damýyn qamtamasyz etý, ekonomıkanyń qolaısyz syrtqy faktorlarǵa táýeldiligin azaıtý jáne bolashaq urpaq úshin qarjy resýrstaryn qurý bar.
«Ulttyq qor Táýelsizdiktiń alǵashqy onjyldyǵynda júrgizilip jatqan ekonomıkalyq reformalardyń mańyzdy elementteriniń biri boldy. Ulttyq qordyń oń yqpaly ásirese 2008-2009 jyldardaǵy jahandyq qarjylyq-ekonomıkalyq daǵdarystyń saldaryn eńserý kezeńinde sezildi», - dep óz pikirimen bólisti Arman Toqtyshaqov.
«Balalarǵa arnalǵan ulttyq qor» jobasy, sarapshylardyń pikirinshe, jalpymemlekettik sıpatqa ıe jáne barsha qazaqstandyqtardyń múddelerine jaýap beredi. Sonymen qatar, joba júrgizilip jatqan memlekettik saıasattyń qısynyna tolyǵymen sáıkes keledi, sonymen birge «Ádiletti Qazaqstan» ıdeıasyna sáıkes keledi. Osylaısha, atalǵan qor óńirlerdegi áleýmettik salanyń damýyna áser etetin bastamalardyń biri. Sebebi keleshek urpaq eldiń bolashaǵy, olarǵa kórsetilgen qamqorlyq túpkilikti eldiń bolashaǵy men damýyna áser eteri sózsiz.
Jalpy qazirgi tańda oblysta:
- 0-18 jas aralyǵyndaǵy balalar sany 458 368 quraıdy.
- 929-y (2022j. - 946 bala) Taraz qalasy men aýdandardaǵy qamqorshylyqtaǵy balalar;
- 129-y patronattyq tárbıede;
- 13 otbasy úlgisindegi balalar úıinde 37 tárbıelenýshi;
- 3 qabyldaýshy otbasylarynda 16 tárbıelenýshi tárbıelenýde;
- Ómirlik qıyn jaǵdaıdaǵy balalardy qoldaý ortalyǵynda - 65 bala (2022 j.-54 bala);
- «Úmit» bóbekter úıinde 11 bala;
- Oblystyq jasóspirimder úıinde 68 jasóspirim tirkelgen (naqty turyp jatqany 35, onyń 19-y kámeletke tolmaǵandar;
- №4 Arnaýly áleýmettik qyzmetter usyný Ortalyǵynda-18 bala tárbıelenýde.
