Elimizdiń jarty óńirin topan sý basyp, halyq qazir qıyn kezeńdi bastap ótkizip jatyr. Beıit basy sýǵa ketip, adam máıitteri topyraq arasynan tabylýda. Bul jaǵdaıattardyń ekologıaǵa qandaı zıany bar? Bul suraqtyń jaýabyn ekolog maman, «Ecounion» ortalyǵynyń basshysy Laýra Málikovadan aldyq.
-Jalpy, topan sýdyń tabıǵatqa áseri qandaı?
-Sý tasqyny bolǵan aımaqtardy jańsyz jatqan qaldyqtar polıgony, maldardyń ólekseleri, adam kómilgen jerler, mazarlardyń barlyǵy ashylyp jatyr. Onyń bári sýmen aralasqannan keıin, keri áserin tıgizbeı qoımaıdy.
Topyraqtyń lastanýyna jáne qudyq basynan sý iship otyrǵan jerlerdiń sýyn jaǵymsyz etedi. Sondaı-aq barlyq las dúnıeni sý ózimen alyp ketken bolsa, onda teńizdi tazalaý qajet bolady.
-Sý tek úılerdi ǵana emes, daladaǵy túrli dárethanalardy, beıit bastaryn shaıyp ketti. Qanshalyqty qaýip tónip tur?
-Ájethanalar, septıktardyń sýǵa aralasyp ketýi – bular adamnyń bıologıalyq qaldyǵy organıkalyq bolǵannan keıin zıandylyǵy tez ydyrap ketedi. Aǵash ta tez ydyraıtyn elementke jatady.
Al endi, maldyń ólekseleri, ıt-mysyqtyń deneleri, adamnyń máıitin óte muqıat tazalaý qajet. Olardy órteı me, qaıtadan kóme me, osy suraqty naqty sheship, áreket etý qajet. Máıitterden bıologıalyq turǵydan qaýip bar.
-Topan sýdyń jerge sińý prosesi qalaı ótedi?
-Jerge sińýine keletin bolsaq, sý – topyraqtyń quramyndaǵy ylǵaldylyqty arttyrady. Sáıkesinshe, topyraqtyń qunarlylyǵy artady. Alaıda, jaz óte qatty ystyq bolady dep jatyr.
Nájister men qaǵaz qaldyqtary topyraqqa tez sińip ketedi de, máıitter úlken másele týdyrýy múmkin. Topan sý baryp teńizge quıatyn bolsa, ıtbalyqtarǵa da zıan týdyrady.
Shashylǵan barlyq qoqystardy, kezinde osy «qańtar oqıǵasynan» keıin ýtılalymnyń aqshasyn qaldyq jóndeýshilerge bermeı, ózderi mıllıardtap alǵan «Avtopromnyń» basshylary baryp jınasyn»,- dedi Laýra Málikova.
