Dıkıı Arman kesh túskende ekinshi ret taǵy da kelip, «Úkimetpen kelisim» máselesin aıta bastap edi janynda turǵan halyq oǵan qarsy aıǵaılap, aqyry oǵan qaraı plasmasa bótelke, aǵash atyp qýyp, sońynda tópelep, jabylyp urýǵa deıin baryp qaldy. Dıkıı qashyp, janyndaǵy jigitteri qorǵap, toptan áreń sytylyp shyǵyp ketti. Osy jaǵdaılardy ózi alańǵa barmaǵan, oqıǵany árkimnen bir estigen qaýym «Alańǵa barǵandardyń eshqandaı bir naqty talap-tilegi bolmapty, kóbi shegip alǵan ba birdeńe eken, bireý ortaǵa shyǵyp sóıleı bastasa boldy kózderi qyzaryp, solarǵa umtylyp, urmaqshy bolypty» dep, sol jaǵdaılardy nebir saqqa júgirtip jatty. Alaıda osy sózder, osy sıpattaǵy basqa da alyp-qashpa áńgimeler alańda bolǵan kópshilikti túsinbeý, ári túsinýge tyryspaý, tipti, qorlaýmen teń edi. Bul sózder olardyń janyn jaralap, namysyna tımedi deýge bolmaıdy. Tıdi. Qázirde jandaryn jaralaıdy. Iá, olar ortaǵa shyqqandardy tyńdamady, burylyp ketti, keıbirin urýǵa umtyldy, yzalandy. Sebebi, olar halyqtyń ózderinen kútken sózderin aıta almady. Nemese oǵanǵa deıin halyq aldynda jaǵymdy bedeli bolmady. Halyqtyń olardan kútkeni bir ǵana sóz edi. Ol – júıeni túbegeıli aýystyrý. Halyq «Úkimetpen kelisý...» degen sózdi kótere almady. Osy sózdi olar jek kórdi. Bul – olardyń júıkesine tıetin eń qasıetsiz, eń átýersiz, eń súıkimsiz, qorlaý sózi boldy.
Bári aıtyp otyrǵandaı mıtıń bastapqyda beıbit túrde bastaldy. Aıaq astynan ústi-ústine kóbeıip, qala kóshelerine lyqsy tolǵan halyqtyń sany mıtıńtiń sońyna deıin beıbit bolatynyna olardy sendirdi. Alańda halyq kóp bolsa bılik sanasady dep oılady. Alaıda, olardy alańda dúrsildegen shýly granata men kóz ben qolqany qabatyn ashshy tútin kútip alǵan edi. Bul dúrsildep, ózderine qaraı atylǵan kúsh – bılik ókilderiniń halyqtyń talap-tilegin tyńdaǵysy kelmeıtindiginiń, eskermeıtindiginiń belgisi boldy. Buǵan halyqtyń yzasy keldi. Ashýyna ashý qosyldy.
Osy kezden bastap mıtıńtegi halyq óz aldyna eki joldy tańdaı bastady: birinshileri – bılik ózderine qarsy qandaı kúsh qoldansa da qaqtyǵysqa barmaı, kúshke kúshpen qarsylyq kórsetpeı, mıtıńtiń beıbit qalpyn saqtaý joly bolsa; ekinshileri – qarsylyqqa qarsylyqpen jaýap berý, qaqtyǵysý, soǵysý jolyn tańdady. Paıyzdyq kórsetkish boıynsha birinshilerdiń sany shamamen mıtıńige shyqqan halyqtyń 85%-yn quraǵan sıaqty. Ekinshilerdiń sany 10%-yn quraýy múmkin. Al qalǵan 5%-y mıtıńtiń aldyn alý úshin bılik tarapynan uıymdastyrylǵan úshinshi taraptyń adamdary, provokatorlar boldy deýge keledi.
Birishileriniń áreketi qarasyn kóbeıtip alańda turý, plakat kóterý, saıası-áleýmettik talap-tilegin aıtyp, ortada sóıleý jáne «atady eken» degende, atqanda alańnan yǵysyp taraý, qashý sıpatynda boldy. Ekinshileri jalań keýdesimen qorǵasyn oqqa qaraı júgirip ketti. Olardyń qolynda aǵash, temir, keıbirinde áskerlerden tartyp alǵan temir qalqan men dýbınkalar boldy. Qaza bolǵandardyń kóbi de osylardyń ishinen ketti. Bulardyń basymy bılik tarapynan kirisken provokatorlardyń ylańyna arandaǵan sıaqty.
Qysqasha aıtqanda qańtardaǵy mıtıń, Qańtar kóterilisi osy sıpatta boldy. Osyǵan qarap oqıǵaǵa terorıstik sıpat berýge bolmaıdy ǵoı. Bılik o bastan-aq mıtıńige shyqqan halyqqa bir jaqty baǵa bermeı, olardy ishinara taldap, saralap qarastyrǵany jón edi. Sonda másele búgingidegideı ýshyǵyp ketpes edi. Keminde qınaý men azaptaý búgingidegiden áldeqaıda az bolar edi.
Túptep kelgende mıtıń degen dúnıeniń ózi tek beıbit sıpatta ǵana ótpeıdi ǵoı. Jaǵdaıǵa baılanysty úlken qaqtyǵys, kúshtik qarsylyq sıpat alý da múmkin. Ol bizde ǵana emes batystaǵy órkenıetti elderde de oryn alyp jatady. Biraq olar ondaı oqıǵalardy terorızmmen aıyptamapty. Tek saıası protestik sıpat dep qana qarastyratyn. Bizde de másele solaı bolý kerek edi. Bılik oqıǵany «halyqtyń saıası protestik áreketi» dep baǵa berý kerek edi. Alaıda olaı bolmaı shyqty.
Anyǵy, Qańtar kóterilisi – terorıstik sıpattan ada, 30 jyldyq júıege qarsy halyqtyń taza saıası protesti.
Túbinde tarıhtan alatyn baǵasy da osy bolmaq.
Elzat Eskendir
