Bizdiń úkimettiń josparlary barǵan saıyn aqylǵa syıymsyz bolyp bara jatqandaı. Mundaıda qazaq «qaı jerimen oılaǵan» dep, týrasyn aıtqan. Rasynda aqylmen oılastyrylǵan sheshimge uqsamaıdy.
2022 jyldyń naýryz aıynda Qonaev qalasy oblys ortalyǵy mártebesin aldy. Onyń aýmaǵy 19 myń gektar nemese 190 sharshy shaqyrymdy qurap, halyq sany 200 myń adamǵa deıin ósedi dep josparlanǵan. Esterińizge sala keteıik, Qonaev pen Almatynyń arasy 70 shaqyrym, al avtojolmen 74 shaqyrym. Qonaev qalasyn damytý jónindegi bas jospar boıynsha munda Almatydan tórt ýnıversıtet kóship keldi, aldaǵy ýaqytta tórt sheteldik ýnıversıtet ashylady. Osynyń barlyǵyna ǵımarat kerek. Jańa oqý korpýstary, zerthanalar, jataqhanalar, muǵalimderge arnalǵan turǵyn úıler jáne taǵy basqalar salynýy qajet. Munyń barlyǵy, jospar boıynsha, 100 gektar aýmaqqa syıýy tıis. Qurylystyń tyǵyzdyǵy adam shoshytady. Óıtkeni barlyq segiz ýnıversıtet bir sharshy shaqyrym aýmaqqa qalaısha syıady?! 3 shaqyrym bolatyn demalys jaǵalaýy salynǵaly jatyr. Men kógaldandyrýǵa, abattandyrýǵa jany qas adam emespin, biraq qalada áli eshteńe joq, serýendeý ne sániń? 180 myń sharshy metr bolatyn turǵyn úıler salynady deıdi, ony salatyn kompanıalardyń tıisti qujaty joq, qurylys barysyn baqylaıtyn tetikteri oılastyrylmaǵan, erteń ábden salynyp bitkende sapasyz bolyp shyǵady.
Oblystyń úsh aýdany men Qonaev qalasynyń 26 qurylys kompanıasy ekologıa boıynsha oń qorytyndy almastan jumys júrgizgendikten, ákimshilik jaýapkershilikke tartylyp, 9 mln teńgeden astam soma aıyppul tólegen. Qurylysta zańsyzdyqtar bolyp jatqanda, taǵy da qurylys júrgizemiz deý durys emes. Onyń ústine baqylaý organdary zańsyzdyqtarǵa qarsy sharalardy qurylys basynda emes, turǵyn úıler paıdalanýǵa berilgennen keıin qolǵa alǵan.
«Mássaǵan, myna jerge úı salyp tastapty ǵoı» dep tań qalǵan shyǵar bizdiń ınspektorlar.
Al olar buǵan deıin aı qarap, shoshqa taǵalaǵan ba? Aıadaı ǵana qalada, muryndarynyń astynda tutas turǵyn úı salynyp jatqanyn qalaısha baıqamaı qalǵan? Biraq eń qyzyǵy bul emes. Aýmaǵy keńeıip jatqan Qonaev qalasy men Almatynyń arasy 70 shaqyrym. Al bizdiń úkimet osy eki aralyqqa taǵy bir jańa qala salý jóninde sheshim qabyldap otyr.
Jańadan salynatyn Alataý qalasy otandyq jáne sheteldik ınvestısıalardy tartatyn orynǵa, halyqaralyq bıznes habqa aınalady. Dýbaı, Sıngapýr, Tánszın jáne basqa da qalalardy salý tájirıbesi negizge alynady. Jobany júzege asyrý barysy qazirdiń ózinde ortalyq memlekettik organdar basshylary men oblys ákimdiginiń qatysýymen úkimette talqylandy. Qalanyń damýy Qytaımen jáne Ortalyq Azıa elderimen saýda-ınvestısıalyq qarym-qatynas deńgeıin arttyryp, birqatar jańa óndiristik jáne komersıalyq jobalardy iske qosyp, ártúrli salaǵa ozyq tájirıbelerdi engizýge múmkindik beredi. Osy maqsatta ınvestısıa tartýǵa jáne bıznesti júrgizýge barlyq jaǵdaı jasalady.
«Premer-mınıstr jobany iske asyrý kezinde halyqaralyq tájirıbeni eskerip, barynsha tıimdi yntalandyrý sharalaryn qoldaný kerektigin atap ótti», - dep habarlady memlekettik telearna.
Qyzyǵy osynda. Investorlar Qonaevqa nemese Almatyǵa soqpaı, jańa qalaǵa ınvestısıa jasaıdy eken. Bul boljam qaıdan shyqqan? Onyń naqty júzege asatynyna kim kepildik beredi? Jemqorlyq ýshyǵyp, ekonomıka monopolıserdiń qolynda turǵanda, al úkimet qoǵamdyq baqylaýǵa mán bermeı, búdjetti ońdy-soldy shashyp jatqanda buǵan qalaısha senemiz?
Men Astana qurylysynda jibergen qatelikterimizdi oılap otyrmyn. Sol kezde alǵan ashshy sabaq umytylyp ketti me? Jáne taǵy bir suraq: orasan zor búdjet tapshylyǵy bar, «LRT» qurylysyn salý kezinde Ulttyq qor men Biryńǵaı zeınetaqy qoryndaǵy qarajatty tıimsiz paıdalaný bar – osynyń barlyǵy qaıtadan oılanýǵa turmaı ma? Ekonomıkalyq negizdemesi joq, parlamentte talqylanbaǵan, referendýmǵa shyǵarylmaǵan. Onyń ústine ótken qys elimizdegi qalalardyń energetıkalyq máseleleri órship turǵanyn kórsetti. Tipti eń qajetti kógildir otyn, aýyz sý, jaryqtyń ózi bolmaı qalyp, halyq pushaıman kúı keshti. Mektepterde, tipti qalalyq mektepterde de durys dárethana joq, aýyldarda aýrýhanalar men feldsherlik pýnktter joq, joldardyń jaǵdaıy múshkil. Jáne 2,5 mıllıon turǵyny bar Almaty men 200 myń turǵyny bar (ázirge joba boıynsha) Qonaevtyń arasynda, bir-birinen 70 shaqyrym qashyqtyqta jańa qala salýdy josparlap otyr. Osy suraqtarǵa jaýap beretin adam bar ma?
R.S.
Qazaqstan koreıleri qaýymdastyǵynyń saıtynda qyzyq maqala jarıalandy, onda biz aıtyp otyrǵan jańa qalany salý kimderge tıimdi ekeni, qala salý ıdeıasy kimnen shyqqany jaıly táptishtep jazylǵan.
Qala salýdy qalaǵan kim?
- Almaty oblysynda tórt jańa G4 City spýtnıktik qalasy salynady. Bul joba, negizinen, qazaqstandyq belgili kásipker, Qazaqstan koreıleri qaýymdastyǵynyń qamqorshylyq keńesiniń tóraǵasy Iýrıı Andreevıch Shaıdyń ıdeıasy, - delingen derekkózde.
Jáne ol megajobanyń strategıalyq ınvestory taǵy bir iri kompanıa – Temasek Holdings quramyna kiretin Azıadaǵy eń iri kompanıa – Surbana Jurong bolatynyn túsindiredi. Iýrıı Shaı olarmen úsh jyl boıy kelissóz júrgizgeni aıtylady. Qazirdiń ózinde qala qurylysyna kerek qujattardy ázirleý, ınjenerlik-áleýmettik ınfraqurylymdy qalyptastyrý, qolaıly ınvestısıalyq ahýal jasaýdy kózdeıtin Jol kartasy ázirlengen eken.
- Segiz jyldyń ishinde biz qala salý týraly ıdeıadan bastap, qurylysy aıaqtalǵanǵa deıingi prosesterdiń bárin josparladyq. Jobanyń biregeıligi sol, turǵyn úıler paıdalanýǵa berilgen kezde áleýmettik-mádenı nysandar da daıyn bolyp turady. Ony memlekettik-jekeshelik seriktestik aıasynda júzege asyramyz.
Sondyqtan Jetigenniń atyn Alataý dep ózgertý, aýyl turǵyndarynyń qalalyq bolyp shyǵý kelýi búgin aıtylyp turǵan áńgime emes. Uzyndyǵy 70 shaqyrym bolatyn G4 City qurylysynyń jospary 15 jyldan beri talqylanyp kele jatqany belgili, bul másele asúıde aıtylatyn áńgime aýqymynan áldeqashan shyǵyp ketken. Dálel kerek pe? Buǵan memlekettik búdjetten 30 mıllıard teńgeden astam qarjy bólingen.
Jobanyń operatory – qazaqstandyq avtomobıl ónerkásibiniń ıesi Iýrıı Shaı negizin qalaǵan «G4 City» JSHS. Endi ol erkin ekonomıkalyq aımaqta memlekettik qoldaýdyń arqasynda erkin bılik qurady.
Aıta ketý kerek, Arnaıy ekonomıkalyq aımaq bul ofshor emes, kerisinshe, zańǵa baǵynyp, salyq tóleýge mindetteletin aımaq. Biraq Shaı bıznesin keńeıtý úshin basymdyqtar men jeńildikter alatyny sózsiz.
Dostaryńmen bólis
