Мәжіліс депутаты Бақытбек Смағұл Ұйғыр ауданының атауын Қарадала немесе Шарын деп өзгертуге ұсыныс жасады.
«Бұл мәселе көп жылдан бері талқыланып келеді. Қоғам белсенділері бірнеше рет хат жазған. Бұқаралық ақпарат құралдарында қаншама мақалалар жарияланды. Халық «бұл ескі мәселе Жаңа Қазақстанға ауыса ма?» деп жиі сұрайды» дейді депутат.
Смағұл айтып отырғанының барлығы тек халықтың пікірі екенін алға тартты. Ғалымдар мен зерттеушілер ұйғыр ауданының атауын өзгертуді негіздеу үшін бірқатар дәлелдер келтірді.
Мамандардың бірінші уәжі – аудандарға ешбір этностың аты берілмеуі керек. Өйткені бұл жағдайда аймақ эксклавқа айналады. Аудан атауы кеңестік «бөліп ал да, билей бер» деген айлакер саясатының жемісі болса керек.
- Эксклав – елдің негізгі аумағынан бөлініп, басқа мемлекеттермен қоршалған егеменді емес аймақ.
Депутаттың айтуынша, мұндай атау жанама болса да өңірдегі әлеуметтік шиеленістерге ықпал етуде. Кейде тұрмыстық ұрыс-керіс кезінде «аймақтың иесі кім екенін ұмытпа» деген зиянды даулар айтылады екен.
«Осылайша, үйлер арасындағы үйреншікті жанжал саяси сипат алады. Ендеше, облыс атын өзгерту арқылы тұрмыстық дау-дамайды саясаттандыруды тоқтатамыз» деп жазды Смағұл.
Үшіншіден, Ұйғыр ауданы Қазақстандағы белгілі бір халықтың атын алып жүрген бірден-бір аймақ болғандықтан, басқа этностардың бұл аймаққа өз ұлтының атын сұрамайтынына кепілдік жоқ.
Смағұл Қазақстан картасында Ұйғыр ауданының болуы әлем жұртшылығын әбігерге салады деп алаңдайды. Олар бұл жерде ұйғыр мемлекеті бар деп ойлауы мүмкін.
«Бесіншіден, атын өзгерту 1881 жылғы Петербург келісімінің негізінде Қытай билігінің қуғын-сүргінінен құтылып, қазақ жеріне қоныстанған бақытты ұйғырлардың қазіргі ұрпағы тарапынан қазақ халқына деген алғыстың белгісіне айналады. Сондықтан кітапты көп оқитын, бауырмал жергілікті тұрғындар аудан атауын өзгертуді қолдайды» дейді Бақытбек Смағұл.
Жергілікті халық үшін бәрі сол қалпында сақталады: ұйғыр тілінде оқытатын мектептер мен ұйғыр газеттері жұмысын жалғастырады, ұйғыр мәдениетін дамытуға жағдай жасау жалғасады.
Депутат аудан атауын «Қарадала» немесе «Шарын» деп өзгертуге шақырды. Неге Шарын? Өйткені бұл аймақта Шарын өзені ағып жатыр және Шарын шатқалы орналасқан. Бақытбек Смағұл қоғам өкілдеріне сілтеме жасай отырып, Ұйғыр аймағын Шарын немесе Қарадала ауданы деп өзгерту келешегі бір ұлттың қалыптасуына септігін тигізеді деп есептейді.
Дереккөз
